Rabiye qadir xanim xitay hökümitini d u q bilen söhbet ötküzüp, Uyghur mesilisini tinch hel qilishqa chaqirdi

Uyghur rehbiri, d u q re'isi rabiye qadir xanim 30-dékabir radi'omizda yéngi yilliq söhbet élan qildi. U, xitay hökümitini sherqiy türkistan mesilisini söhbet arqiliq tinch hel qilishqa chaqirip, özining söhbet ötküzüshke teyyar ikenlikini bildürdi. Rabiye qadir xanim, 2014‏-yilini xulasilep, bu yil sherqiy türkistan xelqige jümlidin Uyghurlargha xitay hökümiti sherqiy türkistanni bésilghan 65 yildin buyanqi eng tinchsiz, eng paji'elik bir yil boldi, dep körsetti.

Rabiye qadir: 2014‏-yili xitay hökümiti bésiwalghandin buyan sherqiy türkistan xelqige eng tinchsiz, eng éghir paji'e kelgen bir yil boldi. Bolupmu Uyghur xelqi intayin éghir qirghinchiliqqa duch kelgen, nurghun bedel töligen, nurghun qan tökken, nurghun Uyghurlarning wetinini tashlap, sergerdan bolup kéchik neriside balilar bilen wetendin chiqip kétishke mejbur bolghan qattiq paji'e astidiki bir yil boldi. Tutqun qilish, basturush 65 yildin béri dawam qilip kelgen bolsimu, biraq bu qanunsiz kocha-kochilarda Uyghurlarni étip öltürüsh, shi jinping dölet rehbiri bolup chiqqandin kéyin yolgha qoyuldi. Tik uchar ayropilanlar bilen meyli lükchünde, meyli yekende bolsun, qolida qoralsiz awam xelq tik uchar ayropilanda bombardiman qilish, qirghin qilishqa duch keldi.

Uyghur xelqining zor bedel tölishini keltürüp chiqardi. Démek, minglighan qérindashlirimiz gunahsiz türmige kirgen bolsa, minglighan qérindashlirimiz ghayib bolghan bolsa, minglighan qérindashlirimiz tik uchar ayropilanlarda étip öltürüldi. Minglighan -on minglighan ademler wetenni tashlap sergerdan bolup qéchip chiqip, chet'el türmiliride ölüsh ehwalliri, 2-3 yashliq nareside balilarning ölüsh ehwalliri, anilarning tughut üstelliride ölüsh ehwalliri yüz berdi. Xelqning 2‏-dunya urushida béshigha kelgen qabahetlik chüsh hazir Uyghurlarning béshidin ötüwatidu. Uyghurlar 2014‏-yilni mana mushu azab oqubet bilen ayaghlashturdi.

Muxbir: 2014‏-yili axirlishish aldida turidu, silerning d u q ning 2015-yilidiki asasliq nishani néme bolidu?
Rabiye qadir: hazir xitay hökümitining saqal, yaghliq, ashqun térrorchi, ashqun radikal, dégen ibariler bilen qirghin qilishidin, basturushidin pütün dunya endishe qiliwatidu. Xitayning Uyghur xelqini buninggha mejburlawatqanliqini, mushuninggha ittiriwatqanliqini mushuninggha sörep kiriwatqanliqini pütün dunya bilip turghan halette. Shunga, bizning hazir wezipimiz bu éghir weziyetni yaxshi tengshep, xelqimizge weziyet qanche éghir bolghanséri tejribimizni weziyetke, makan'gha, shara'itqa maslashturup, xelqimizni sewrchanliqqa, toghra yolgha, ézip ketmeslikke chaqirip, xelqimizni öch élish idiyesidin chékindürüp, xelqimizni tinchliq bilen özining mesilisini xelq'ara weziyetke maslashturup, xelq'araning qollishi arqiliq mesilimizni hel qilidighan birdin bir chiqish yolimiz tinchliq yoli ikenlikini, xitayning bundaq ittirishige aldanmasliqimiz kéreklikini biz dawamliq xelqimizge teshwiq qiliwatimiz, yéteklewatimiz. Weziyetning özgirishige qandaq taqabil turush heqqide tedbirlirimizni élip chiqiwatimiz.

Muxbir: xitay 2014‏-yili Uyghurlarning herikitini ISIS yeni iraq-sham islam dölitige baghlidi. Bu weziyettiki bu özgirish we bu mesililer Uyghurning herikitige qandaq tesir körsetti?
Rabiye qadir: dunya weziyitimu Uyghurlarning mushundaq éghir bedel tölep kétishige tesir körsetti. Uyghur dewagerlirining yüki éghirlashti. Dawani élip bérish qiyinlashti. Meyli ISIS mesiliside bolsun, meyli ashqunluq désun, meyli radikal désun, buni 14 yildin béri xitay hökümiti yadlap kéliwatidu. Dunyada özini térrorluq qurbani, dep körsitish arqiliq Uyghur xelqini basturush, Uyghur xelqining milliy kimliki, en'enisi, tilini yoqitish, dinini yoqitish, Uyghur xelqining örp-adet, étnik exlaqini yoqitish arqiliq Uyghur xelqini weyran qilish siyasitini mushuning bilen ijra qildi. Eger siz dunyada térrorluq herikitining qurbani kim désingiz, Uyghurlar ene shuning qurbani. Biraq xitay özini shuning qurbani, dep körsitip turup, Uyghurlarni yoqitish siyasitini mushu gep bilen dunyaning közini yumdurup, dunyani qaymuqturup, dunyagha iqtisad tashlap, Uyghur xelqini basturuwatidu, zerbe bériwatidu.

Muxbir: 2014‏-yildiki ehwal bu bolsa, 2015‏-yili üchün ümidwarmu siz?
Rabiye qadir: biz ümidwar. Xitay hökümiti dawamliq bizni düshmen, d u q ning térrorluq bilen alaqisi bar, u teshkilat bilen alaqisi bar, bu teshkilat bilen alaqisi bar, dep dunyagha qarshi pikirdikilerning hemmisini öltürüsh, basturush, düshmen qilish, térrorchi körsitish siyasiti bilen xitay hökümitining öziningmu ehwali qiyinlishiwatidu, xitayning weziyitimu jiddiylishiwatidu, sherqiy türkistan weziyitimu nahayiti jiddiy we éghir ehwal astida. Yalghuz bizning Uyghurlar éghir mesilige duch kéliwatmaydu, sherqiy türkistandiki köchmen xitaylarmu, her millet xelqimu intayin éghir ehwalda. Chünki, tinchliq bolmisa u rayon'gha köchüp barghan herqandaq adem tinch yashiyalmaydu, éghir ehwalda yashaydu. Shuning üchün biz xitay hökümitige sewrchanliq bilen d u q dawamliq söhbet qanilidin birni échip qoyduq. Biz söhbet ötküzüshke her waqit teyyar. Xitay hökümitining biz bilen söhbet üstilige olturup, söhbet qanilini échishini ümid qilimiz.

Muxbir: rabiye qadir xanim sözining axirida yene, xitay xelqini Uyghurlarni chüshinishke chaqirdi. U Uyghurlarning öz heq-hoquqini telep qilishqa heqliq ikenlikini eskertip, xitay Uyghurlarni bashqurush arqiliq dunyada héchqachan ishenchlik, hörmetke sazawer chong dölet bolalmaydu, dédi.