Xitaydin qachqan bir Uyghur: “Peqet saqal qoyghanliqim üchünla ten jazasigha uchridim”

Muxbirimiz erkin tarim
2016.06.24
romal-saqal-cheklesh-diniy-305.jpg Uyghur élidiki bir doxturxanining aldigha ésip qoyulghan xitay tüzümi. Romal artqan we 45 yashtin töwen saqal qoyghan erlerning doxturxanigha kirishi cheklen'gen uqturush.
RFA/Erkin Tarim


Kéyinki yillarda, bolupmu 2001 - yilidin kéyin Uyghurlargha élip bérilghan diniy bésim nahayiti kücheygen bolup, köp sanda Uyghur namaz qilghanliqi, saqal qoyghanliqi, diniy ibaditini orunlighanliqi üchün türmilerge tashlan'ghan, ten jazasigha uchrighan. Bu kishilerdin biri memet éli ependidur.

U, 1976 - yili korlining xotunsumul nahiyeside dunyagha kelgen. Bashlan'ghuch we ottura mektepni oqughandin kéyin ishlesh üchün korla shehirige kelgen. Korlidiki mezgilde qeshqer, xoten qatarliq jaylardin kelgen yashlar bilen birlikte meschitte namaz qilip, ariliship ötken. Bularning ichide memet élila saqal qoyghan bolghachqa, gumanlinip tutup kétilip, saqchi idariside soraqqa tartilghan. Saqchilar iqrar qildurush üchün kéchisi uxlatmasliq, su ichküzmeslik we saqilini yungdashtek jazalarni bergen. 6 Ay türmide tutup turulghandin kéyin salametlik sewebidin qoyup bérilgen bolsimu, 2001 - yili 5 - ayda yene tuyuqsiz tutup kétilgen. Bu qétim emgek bilen özgertish jazasi bérilgen bolup, aqsu tarim lagérida del 2 yil xish zawuti bilen étizliqta kéwez térishqa salghan.

Memet éli ependi 2003 - yili emgek bilen özgertish jazasini tügetkendin kéyin korligha qaytip ketken bolsimu, saqchi idarisi yenila nazaret qilip aramliq bermigen.

Buni körgen memet éli xeritige qarap Uyghur élige yéqin dölet qirghizistan'gha taghlarni éship qéchip chiqqan. Qirghizistanda 2 yil türmide qamilip, qismen erkinlikke érishken memet éli u yerde toy qilip bala - chaqiliq bolghan. 9 Yil qazaqistanda turghan bolsimu, puqraliqqa ötelmigen memet éli ependi, 2014 - yili türkiyege qéchip chiqqan.

U, 2001 - yilidin bügün'giche bolghan hayatining ensizlik ichide ötkenlikini, xitay da'irilirining özini peqetla saqal qoydi dep jazalighanliqini tekitlidi.

U, sözining axirida Uyghur éli we ottura asiya türk jumhuriyetliride özige oxshash naheqchilikke uchrighan Uyghurlarning nahayiti köp ikenlikini ilgiri sürdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.