Shi jinpingning amérika ziyaritidin kéyinki ikki dölet munasiwitige bahalar

Xitay dölet re'isi shi jinpingning amérikigha qilghan resmiy ziyariti ikki dölet arisida téxnika jasusluqi, pul qimmiti we jenubiy déngiz mesilisi tüpeylidin sürkilishler kücheygen mezgilge toghra keldi. Shu sewebtin ikki dölet rehberliri otturisidiki uchrishish we kep chiqidighan netijiler közetküchilerning diqqet merkizige aylan'ghan idi. Biraq, nurghun közetküchiler bu ikki rehberning uchrishishidin kéyin bir özgirish hasil bolidighanliqigha guman bilen qarimaqta. Ular mulahiziliride, ikki dölet otturisida nurghun perqler we ziddiyetler mewjut bir shara'itta, bundin kéyin “Ortaq zémin hazirlash” ningmu qéyin bolidighanliqini bildürgen.

Xitay dölet re'isi shi jinpingning amérika sepiri watikan popi firanchisning washin'gtondiki daghdughiliq ziyariti hem shundaqla xitaygha qarshi namayishlarning kölenggisi astida bashlighan idi. Ikki terep arisidiki uchrishishlarda amérika terepning özi jiddiy dep qarawatqan intérnét bixeterliki, jenubiy déngiz mesilisi we iqtisad mesililirini jiddiy rewishte otturigha qoyidighanliqi déyilgen bolsimu, emma buning netijisige bolghan ümid intayin sus. Bu heqte élan qilin'ghan mulahizilerning köpide ikki dölet rehbirining uchrishishidin konkrét bir netije chiqmaydighanliqi bayan qilindi. S n n téléwiziyisining bu heqte bergen xewiridin melum bolushiche, washin'gtonning bu uchrishishlardin kütüwatqan netijisini omumyüzlük halda töwen we hetta yoq déyerlik dep qarashqa bolidiken.

S n n téléwiziyisi bu heqte mundaq dégen: amérika prézidénti barak obama xitay dölet re'isi shi jinpingning sheripige jüme küni axshimi dölet ziyapiti bersimu, bu xil murasim-resmiyetler ikki terep otturisidiki jiddiy mesililerni yoshurup qalalmaydu. Ikki dölet munasiwiti béyjingning jenubiy déngizda igilik hoquqini ilgiri sürüshi, intérnét hujumliridiki mes'uliyiti, herbiy jiddiylikler, soda ixtilapliri we kishilik hoquq mesilisi seweblik xeterlik halgha kep qaldi. Shunga bu uchrishishlargha bolghan ümidning azliqi heyran qalarliqmu ish emes. Ikki terepning yuqiridiki mesililerni sözlishidighanliqi éniq bolsimu, emma héchkim uningdin netije chiqidighanliqigha ishenmeydu. Eksiche hazir washin'gtonda bizning xitay bilen bolghan munasiwetlirimizge qaytidin qarap chiqidighan waqtimiz kélip qaldimu-qandaq, dégen munazire bashlinip ketti.

Derweqe, hazir amérikida dawam qiliwatqan prézidéntliq saylamlirida namzatlar qizghin munazirilishiwatqan témilarning birimu amérikining xitay siyasiti. Prézidént namzatlirining köpinchisi obamaning xitaygha yürgüzgen siyasitini tenqid qilip, özliri prézidént bolghan teqdirde xitaygha qattiq qol bolidighanliqini bildürüshmekte. Bu qétim shi jinpingning ziyariti jeryanidimu bir qisim namzatlar özlirining qarshi meydanini ipadilidi. Mesilen, jumhuriyetchi namzatlardin marko rubiyu, donald trump, ben karsonlar hemmisi amérikining hazirqi xitay siyasitini tenqid qilghuchilardur. Marku rubiyu bu qétim obamaning shi jinpingni dölet ziyapiti bilen kütüwélishini tenqid qilip “Dölet ziyapiti dégen amérika bilen oxshash qimmet qarashqa ige bolghanlargha bérilishi kérek” dédi. Jumhuriyetchi ben karson bolsa “Dölet menpe'eti” zhurnilida mexsus maqale élan qilip, amérikining yillardin buyan xitaygha xata siyaset yürgüzüp, xitay aldida ajiz orun'gha chüshüp qalghanliqini bildürdi we özi prézidént bolghan teqdirde xitaygha qandaq taqabil turidighanliqini töwendiki nuqtilargha yighinchaqlap chiqti. Yeni, amérikining asiyadiki herbiy mewjutluqini dawam qilish, amérikining rayondiki herbiy shériklirini qollash we ular bilen hemkarlishish, xitayning exmiqane igilik hoquq detalashlirigha riqabet élan qilish, xitaygha iqtisadiy jaza yürgüzüsh, tor hujumlirigha waqtida zerbe bérish qatarliqlar.

S n n téléwiziyisining xewiridin qarighanda, xitaygha qarita qattiq qol bolush teshebbusi peqet jumhuriyetchi ezalar ichidila bolupla qalmastin, démokrat partiye namzatliri ichidimu keng yéyiliwatqan bolup, weziyet analizchiliri 2016-yilidiki saylamda meyli qaysi partiye utup chiqishidin qet'iynezer, amérikining bundin kéyinki xitay siyasitining hazirqidin qattiq bolidighanliqini mölcherlimektiken.

Wal sitrit zhurnilida élan qilin'ghan mulahizide éyitilishiche, bezi közetküchiler, xitay yéngi amérika prézidéntining özige qattiq qol bolidighanliqini bilgechke, obamaning hazirqidek yumshaq waqtidin paydilinip turup igilik hoquq detalishini qanchilik qilalisa shunchilik qiliwalmaqchi boluwatidu, dep qaraydiken. Ularning qarishiche, bundin kéyin xitay özimu iqtisadiy we siyasiy mesililiri tüpeylidin amérika bilen yaxshi munasiwet ornitishqa mejbur bolidiken.

Xitay dölet re'isi shi jinping bu qétim amérikidiki ziyariti mezgilide qilghan sözide, xitay iqtisadining yene 7 pirsentlik reqem bilen örleshni dawam qilidighanliqini éytqan bolsimu, iqtisad analizchiliri shi jinpingning bu sözini “Quruq po” dep qarighan. Amérikiliq iqtisadshunas andru tiltonning wal-strit zhurniligha éytishiche, xitay iqtisadi alliqachan 6 pirsent chüshüp ketken bolup, buning eng az dégende bir qanche yil dawam qilidighanliqi mölcherlinip bolghan. Uning üstige, xitaydiki payda yaratmaydighan zor tipliq dölet karxanilirini taqash emeliyleshken teqdirde, nurghun kishi ishsiz qalidighan bolup, zor miqdardiki ishsizliq istimalgha tesir yetküzüsh bilen birlikte, hazir meblegh salghuchilarningmu xitay bazirigha bolghan ishenchi töwenlep ketken. Shunga közetküchiler, shi jinping buni az dep amérika bilen bolghan munasiwitinimu buzuwalsa özige payda bolmaydighanliqini bilgechke, bundin kéyin bekrek maslishishchan siyaset qollinidu, dep qaraydiken. Gordon changgha oxshash analizchilar bolsa, xitay her jehettin krizisqa pétip qalghanliqi üchün uni ongshashnimu mumkin emes, dep qaraydu. Shunga u bu heqte kündilik xewerler gézitide élan qilghan mulahiziside, amérikining xitay bilen “Ortaq zémin” tapmiz dep olturmasliqi kéreklikini, xitaygha keskin bolushi kéreklikini, xitayning emdi oyunni xelq'araning qa'idisi boyiche oynaydighan waqti yétip kelgenlikini bildürgen.