Мәрәмниса турди 3 миң сом пулини тартивалған сақчиханиға оғлиниң 38 миң сом дохтурхана чиқимини төләткүзди

5 - Июлдин кейин из - дерәксиз ғайиб болғанлардин мәмтимин ясинниң аяли мәрәмниса турди үрүмчидики ғайиплар аилә - тавабиати ичидә, өз әһвалини ахбаратқа мәлум қилиштин ваз кәчмәй келиватқанлардин бири. У өткән айда радиомизға өзиниң чәтәлдики муһаҗирлардин тапшурувалған 500 доллар пулни, сақчиларниң мусадирә қиливалғанлиқини паш қилған иди.

Бу қетим униң 18 яшлиқ оғли тасадипий бир һадисә билән дохтурханида болуп қалған вә оператсийә үчүн 38 миң сомға еһтияҗи туғулған. Мәрәмнисахан бу қетим пулни тартивалған шу сақчиханиға берип оператсийә пулини төләп беришни тәләп қилған вә бундақ қилмиса оғлини шәһәрлик сақчихана алдиға ятқузуп қоюп наразилиқ билдүридиғанлиқини вә әһвални хәлқара ахбаратқа ашкарилайдиғанлиқини баян қилған. Сақчилар алақидар органлар билән көрүшүп, униң 38 миң сом чиқимини төләп бәргән.

Хитай сақчилириниң бесим вә тәһдитлири сәвәбидин бир түркүм ғайиплар аилә - тавабиатлири әһваллирини ахбаратқа мәлум қилишни вақитлиқ тохтатқан вә бәзилири ваз кәчкән болсиму, йәнә бәзилири бу йолни йәнила давамлаштурмақта. Ғайиплардин мәмтимин ясинниң аяли мәрәмниса турди, мана булардин бири. Униң баян қилишичә, йолдиши ғайиб болуп кәткәндин кейин униң 4 балиси оқушсиз қалған. 14 Вә 16 яшлиқ икки балиси анисиға иқтисадий җәһәттин һәмкарлишиш үчүн нөвәттә дөңкөврүк кочилирида баққаллиқ қилмақта. Йеқинда униң чоң оғли тәбиий бир һадисигә учрап дохтурханида йетип қалған вә путини оператсийә қилишқа тоғра келип, 38 миң сом пул керәк болған. Дохтурлар униңға пулни төлийәлмисә, оғлини дохтурханидин ачиқип кетишкә буйруған.

Бу чағда мәрәмниса, өзи туруватқан тәвәликтики хотәнйоли сақчиханисиға әһвални мәлум қилған. У балилирини бақидиған йолдишини сақчиларниң йоқитивәткәнликини сәвәб қилип көрситип, сақчилардин дохтурхана чиқимини төләшни тәләп қилған. У әгәр сақчилар бу пулни төлимисә, оғлини шәһәрлик сақчиниң алдиға апирип ятқузуп қойидиғанлиқини вә сақчиларниң өз йолдишини тутуп кетип йоқ қиливәткәнлик әһвалини җәмийәткә яйидиғанлиқини ейтқан. У йәнә бу әһвални хәлқара ахбаратқиму ашкарилайдиғанлиқини баян қилған. Сақчилар алақидар органлар билән көрүшкәндин кейин дохтурханиға йетип келип, оператсийә пулини өзлири төләйдиғанлиқи һәққидә дохтурхана рәсмийәтлиригә қол қойған. Нәтиҗидә униң оғлиниң җараһитигә қарита оператсийә елип берилған вә оператсийә мувәппәқийәтлик тамамлинип, у өткән һәптә өйигә қайтуруп келингән. Мәрәмниса, сақчиларниң 38 миң сом дохтурхана чиқимини төләп бериш биләнму, йолдишини издәш сәпиридин тохтимиған. У өткән һәптә бейҗиңдин үрүмчигә кәлгән алақидар хитай дөләт хадимлириға йолдишиниң әһвалини мәлум қилиш үчүн, улар чүшкән меһманханиға йетип барған. Меһманхана муһапизәтчилири әһвални сақчиға мәлум қилғандин кейин сақчилар, мәрәмниса ханимға кайиған вә төләп бәргән пулини тилға елип униңға доқ қилған. Мәрәмниса ханим болса, униң хитай һөкүмитигә болған наразилиқиниң 38 миң сом төләм билән бесиқмайдиғанлиқини, униң өз йолдишини издәш сәпириниң тохтимас бир сәпәр икәнликини ейтқан.

Һөрмәтлик радио аңлиғучилар, мәрәмниса ханимниң тинчимас наразилиқи, бошашмас қаршилиқи сәвәбидин униң 38 миң сом пулини қайтурушқа мәҗбур болған бу сақчихана, роза һейтниң һарпа күни униңға чәтәлдики уйғурлардин кәлгән 3000 сом ярдәм пулини тартивалған иди.

Даириләрниң уйғур елидә диний етиқадни суслаштуруш үчүн, елип бериватқан тәшвиқатлири вә тәдбирлири муһаҗирәттики уйғурларниң әйиблишигә учримақта.

Радиомиз зияритини қобул қилған уйғурлар хитай даирилириниң нөвәттә уйғурларниң әң назук вә муқәддәс болған диний етиқад һессиятиға һақарәт қилиш дәриҗисигә берип йәткәнликини хитай даирилириниң уйғурларға қаратқан диний бастуруш сияситини тохтитишини тәләп қилди.

Хитай даирилири уйғур елидә елип бериватқан мәсчит һойлиси вә мәсчит мунарлириға хитайниң дөләт байриқини есишни тәләп қилиш һәрикити, һәтта ақсу қатарлиқ җайлардики йеза мәсчитлириниң меһраблириға хитай һөкүмитиниң қизил байриқини есиш буйруқи чүшүрүп, уйғурларни хитай байриқиға сәҗдә қилишқа мәҗбурлаватқанлиқи хәлқара мәтбуатларда ашкариланғандин кейин, бу әһвал уйғурларниң наразилиқини қозғиди.

Әнглийәдики уйғур зиялийси әзиз әйса әпәнди даириләрниң бу қилмишини әйибләп, нөвәттә хитай даирилири уйғурларға қаратқан диний бастуруш һәрикитиниң хәлқара диний етиқад әркинлики қанунини дәпсәндә қилипла қалмастин, бәлки хитай қанунида бәлгиләнгән диний етиқад һәққидики маддиларғиму хилап икәнликини, буни уйғурларниң диний етиқади вә миллий өрүп адитини ашкара һалда һақарәт қилиш қилмиши, дәп қарайдиғанлиқини илгири сүрди.

Канададики өмәрҗан әпәнди, өзиниң “уйғурбиз” тор бекити, “әлҗәзирә” вә әркин асия радиоси қатарлиқ хәлқара мәтбуатларниң хәвәрлиридә ақсу вилайити онсу наһийиси тохула йезиси қумбаш мәсчитиниң меһрабиға есилған хитай дөләт байриқиниң рәсимини көргинидә даириләрниң бу қилмиши вә хитай байриқиниң мусулманларниң муқәддәс җайи болған мәсчиткә есилишиға сүкүт қилған мәсчит имами қатарлиқ аталмиш“вәтәнпәрвәр диний затлар” дин нәпрәтләнгәнликини билдүрүп, һәқиқий имани бар һәрқандақ бир мусулманниң ислам динини һақарәтләйдиған бундақ қилмишқа сүкүт қилмаслиқи керәкликини билдүрди.

Өмәрҗан әпәнди йәнә, хәлқарадики уйғур тәшкилатлирини мәзкур мәсилини мунасивәтлик хәлқара органларға йәткүзүп, хитайниң бу йолсиз қилмиши үстидин әрз сунушқа чақирди.

Әзиз әйса әпәнди болса, мәсчит меһрабиға байрақ есишқа боюн әгкән “аталмиш диний затлар” ниң әмәлийәттә уйғурларни бастуруш сияситиниң иҗрачилири икәнликини, уларниң имам болуш әмәс, һәтта бир мусулман болушқиму лайиқ әмәсликини тәкитлиди.

Әзиз әйса әпәнди йәнә, уйғурларниң етиқадини аяқ асти қилидиған бундақ қилмишниң хитай һөкүмитиниң райондики һөкүмранлиқини мустәһкәмләш әмәс, бәлки қаршилиқ һәрикәтлирини техиму көпәйтидиғанлиқини, хитай даирилириниң уйғурларниң диний етиқад һәрикәтлирини бастурушни дәрһал тохтитиши керәкликини билдүрди.

Узундин буян уйғурларниң һоқуқ - мәнпәәтлирини қоғдашни тәшәббус қилип кәлгәнлики үчүн, хитай даирилири тәрипидин “сәзгүр шәхс” дәп қарилип, көп қетим нәзәрбәнд қилинған хәлқарада тонулған уйғур зиялийси илһам тохти әпәндиниму бу һәптә “әлҗәзирә” мухбириниң зияритини қобул қилғинида, даириләр уйғурларға қаратқан диний бастурушни тохтатмиса, яман ақивәт келип чиқидиғанлиқини агаһландурди.

У: даириләрниң бу хил қилмиши уйғурларниң наразилиқиға учрап кәлди, гәрчә бу наразилиқларниң көпинчиси аҗиз һәтта сүкүт ичидә болсиму, әмма хәлқниң наразилиқини көрмәскә селишқа болалмайду. Хәлқимиз һәргизму давамлиқ һалда сүкүт ичидә оз һоқуқидин ваз кечиверишкә рази әмәс, уларниң ғәзипи тешишини күтүш ақиланилик әмәс, дегән иди.