Tunggan ölimalar: meschitimizge kelgen Uyghurlar tekshürülidu, ular nazaret ichide namaz oquydu

Uyghur élide ramzan éyi bashlan'ghandin buyan xitay hökümiti Uyghurlarning roza tutushini cheklep Uyghurlargha türlük siyasiy bésimlarni yürgüzgen. Igilishmizche, islam dinining perzliridin bir bolghan roza tutush, terawih namizi oqushtin ibaret bu diniy pa'aliyet yalghuz Uyghur élining jenubidila cheklimige uchrap qalmastin, belki Uyghur élining merkizi bolghan ürümchidimu qattiq tosalghulargha uchrawatqanliqi melum.

Biz bügün (26 - iyun) ürümchide jüme namizi axirlishish bilen teng bu yerdiki musulmanlarning roza tutush, jüme we terawih namazlirini oqushtek bir qisim diniy pa'aliyetler heqqide tepsiliy uchurgha ige bolush üchün aldi bilen ürümchi shehiridiki Uyghurlar we tungganlar bir qeder köp olturaqlashqan bulaq béshi rayonidiki tungganlarning qedimiy meschitliridin biri bolghan shenshi meschitige téléfon qilip ehwal igiliduq.

Ziyaritimizni qobul qilghan meschit imami, bizning meschit etrapidiki musulmanlarning roza tutushi, bügünki jüme namizi we shundaqla terawih namizi toghrisida sorighan so'alimizgha jawab bérip mundaq dédi: “Rayonimizdiki musulmanlarning roza tutushi nahayiti yaxshi. Mana hazirning özidila jüme namizini oqup bolduq. Jüme namizigha xuyzu we Uyghurlardin bolup jem'iy üch - töt yüz kishi qatnashti. Axshamliri yene terawih namizi oquwatimiz. Uningghimu adette ikki yüzdek tunggan we Uyghur qatnishidu.

Shenshi meschit imami bizning: “Hökümet silerge roza bashlinishtin ilgiri bu heqte qandaq uqturushlarni tarqatti”, dégen so'alimiz heqqide toxtilip, ürümchi sheherlik islam diniy jem'iyitining diniy ishlar terbiyichisi roza kirishtin ilgiri ulargha iptar qilish, zohurluq yéyish, terawih namizi oqush qatarliqlar toghrisida waqit jedwili tarqitip bergenlikini, undin bashqa roza tutush, namaz oqush heqqide héchqandaq gep - sözn bolmighanliqini bildürdi.

Biz imamidin ichkirilep, hazir Uyghur élining jenubida Uyghurlarning roza tutushi hökümet teripidin cheklinip, jüme, terawih namazliri oqushining mumkin bolmaywatqanliqini bu xildiki belgilimilerning tunggan musulmanlirigha yürgüzülgen we yürgüzülmigenliki toghrisida toxtalghinimizda imam:“Ürümchidiki tunggan musulmanliri bu xil ehwallargha uchrap baqmidi. Tungganlar diniy pa'aliyetlerde erkin” dédi.

Söhbitimiz jeryanida u yene hökümet teripidin belgilen'gen xitay, Uyghur, tungganlardin teshkilligen yette - sekkiz kishining puqrache kiyinip ramzan éyi kirish bilen jüme we terawih namazlirigha mes'ul bolup, meschitte közitish élip bériwatqanliqini, ularning meschit bixeterlikige mes'ulluqini bayan qilip:“Bixeterlik xadimliri jüme we terawih namizigha mes'ul, ular meschit ichide turup közitish élip baridu. Namaz oqumaydu.” dédi.

Biz uningdin: “Ular nimini közitidu?”, dep sorighinimizda imam“Ular yaman niyetlik kishilerning buzghunchiliq qilishini?” dédi. We bu heqte tepsiliy toxtilishni ret qilghan bolsimu, emma, uningdin“Meschittiki bixeterlik xadimliri namazgha kelgen Uyghurlarni tekshürüp, ularning kimlikini köremdu?” dep, sorighinimizda, imam qilche ikkilenmestin:“Shundaq” dep jawab berdi.

Bu xildiki bixeterlik xadimliri peqetla shenshi meschitigila qoyulghanmu? - déginimizde u,:“Bu xil közitish xadimliri pütkül ürümchidiki meschitlerde bar” dédi.

Biz imamdin: “Tunggan musulmanlirining meschitige bixeterlik xadimliri ichidiki xitaylar kirsimu bolamdu?” dep sorisaq u, “Bolidu” dep jawab berdi.

Biz shuning bilen yenimu ilgiriligen halda ürümchidiki tébbiy we pédagogika uniwérsitétlirigha bir qeder yéqin bolghan jenubiy tinchliq yolidiki chingxey meschitige téléfon qilip, meschitning mezini yang bo bilen söhbet élip barduq.

Söhbitimizde mezin bügünki jüme namizigha Uyghur we tungganlardin bolup jem'iy üch - töt yüz kishining qatnashqanliqini, meschitte hökümet teripidin belgilen'gen bixeterlik xadimliridin ikki - üch kishining barliqini ilgiri sürdi.

Biz mezin'ge:“Meschitlerge bixeterlik xadimlirini qoyghudek ürümchining weziyiti shunche keskinmu?” dep so'al qoyghinimizda, mezin:“Ürümchide birer weqemu chiqmidi. Xeterlikmu emes. Belkim hökümet rayonimizning bixeterlikini közligen bolushi mumkin” dédi.

“Meschittiki bixeterlik xadimliri namazgha kelgen Uyghurlarning kimlikini tekshürüp asasliqi Uyghurlarni közitishni nishan qilin'ghanmu?” dégen so'alimizgha mezin jawab bérip:“Shundaq ular asasliqi Uyghurlarni tekshürüshni meqset qilidu” dédi.

Biz axirda ürümchidiki meshhur Uyghur meschitliridin biri bolghan xan - tengri jamisigha köp qétim téléfon qilip, bu heqte uchur igilimekchi bolghan bolsaqmu, biraq téléfonimizni héchkim qobul qilmidi.