Türkiye parlaménti insan heqliri komitéti xitayning isim cheklimisini eyiblidi

Mustafa yener'oghluning maqalisi

Uyghur aptonom rayon da'iriliri yéqinda bir uqturush chiqirip, yéngi tughulghan balilargha “Mujahid”, “Muhemmed”, “Baghdat”, “Türkizat”, “Süriye”, “Medine” qatarliq 29 xil isimni qoyushni chekligen idi. Bu heqtiki xewer dunya axbarat wasitiliride  tarqitilghandin kéyin küchlük inkas qozghidi.

Türkiye parlaménti insan heqliri komitéti mexsus bayanat élan qilip, xitay hökümitining mezkur qararini eyiblidi. Mezkur komitétning mes'uli mustafa yeneroghlu ependi, 26-aprél küni élan qilghan bayanatida, xitay hökümitining “ Xitayning ‛dini radikalliqqa qarshi turush‚ dégen namda diniy erkinlik hoquqini cheklesh herikitining eqelliy insan heq we hoquqigha xilap, xitay bu belgilimini bikar qilishi kérek” dep körsetti.

Yeneroghlu ependi türkiye parlaméntining tor bétide élan qilghan bayanatida, sherqiy türkistanda musulmanlar Uyghurlargha qoyulghan cheklimilerge yéngi bir cheklimining qoshulghanliqini, xitay hökümitining Uyghurlarning perzentlirige musulman ismi qoyushni chekligenlikini, bu belgilimilerge xilapliq qilghanlarni éghir shekilde jazalaydighanliqi körsitilgenlikini, bulardin sirt, musulmanlarning simwoli bolghan ay-yultuzning cheklen'genlikini, xitay hökümitining bu siyasitini bikar qilishi kéreklikini tekitligen.

Türkiyediki eng chong insan heqliri teshkilatliridin biri bolghan “Insaniy yardem fondi” bayanatchisi osman atalay ependi türkiye parlaménti insan heqliri komitétining bu heqte bayanat élan qilip xitayni eyiblishining nahayiti muhim ikenlikini bayan qildi.

U mundaq dédi: “Xitayning milliy we musulman isimlirini Uyghur balilirigha bérishini cheklishini eyiblesh nahayiti muhim bir ish. Eslide her milletning örp-aditi, tili, dini nahayiti muhim. Bular insan dunyagha kélishi bilenla bérilgen heqlerdur. 21-Esirde bügün dunyaning héchqandaq jayida bundaq bir nerse yoq. Buni peqetla xitay hökümiti Uyghurlargha qarita élip bériwatidu. Shunga türkiye parlaméntining bundaq bir bayanat élan qilishi zor ehmiyetke ige.”

Sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti re'isi hidayetullah oghuzxan ependi türkiye dölet re'isi rejep tayyp erdughanning 5-ayning 12-küni xitaygha baridighanliqini, u méngishtin burun, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasitini we Uyghurlarning teleplirinimu öz ichige alghan yazma doklatlarni munasiwetlik kishi we organlargha bergenlikini bayan qildi.

Osman atalay ependi insaniy yardem pondining Uyghur diyaridiki insan heqliri depsendichiliki heqqide dawamliq doklat teyyarlap hökümetke bériwatqanliqini bayan qildi.

U mundaq dédi: “Bizning teshkilatimiz, sherqiy türkistan ammiwi teshkilatliri teyyarlighan insan heqliri doklatliri bar. Biz dawamliq bu xil doklatlarni teyyarlaymiz. Türkiye parlaménti insan heqliri komitétighimu bu doklatlarni bériwatimiz. Biz türkiyediki pütün ammiwi teshkilatlar, öktichi partiyilerningmu sherqiy türkistan mesilisini küntertipke élip kélishini arzu qilimiz.”

Xitay hökümitining “Uyghur balilirigha qoyushqa bolmaydighan isimlar tizimliki” deydighan uqturushni tarqitishi xelq'ara metbu'atlarda bolghandekla türk axbarat wasitiliridimu küchlük inkas qozghighan idi.

Bu xewer “ankahaber.com.tr ”, “Akt géziti”, “Höriyet géziti”, “Uyghurnet” we “Gökbayraq” qatarliq gézit we tor gézitliride xitay hökümitining Uyghurlargha qiliwatqan bésimini ashurup, balilirigha qandaq isim qoyush -qoymasliqnimu belgilep bériwatqanliqini yézildi.