Rozi éyida türk metbu'atliri Uyghur mesilisige alahide orun bermekte

“Zaman” gézitide élan qilin'ghan “Rozida xitay iskenjisi” mawzuluq maqale.

Ramizan munasiwiti bilen türk metbu'atliri Uyghur mesilisige orun bérishke bashlidi. Türkiyediki eng chong gézitlerdin bolghan “Zaman” géziti bilen “Yéngi söz” gézitide xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bésimi, bolupmu diniy bésimi bayan qilin'ghan ikki chong maqalige orun bérilgen. Zhurnalist bülent chaqir ependi teyyarlighan “Yéngi söz” gézitide élan qilin'ghan, “72 Yashliq momaygha xitay iskenjisi” serlewhilik uzun maqalide, xitay saqchilirining, norwégiyede turushluq turghunjan exmetning anisi nuriman xanimgha élip bériwatqan bésim we qiynash siyasetliri bayan qilin'ghan. Erkin asiya radiyosi muxbiri haji qutluq qadiri teripidin igiligen melumatlargha asaslinip turup teyyarlan'ghan uzun maqalining kichik témisi “Fashist kommunist xitay hakimiyiti teripidin 72 yashtiki Uyghur nuriman anigha oghli tüpeyli 24 yildin béri sistémiliq halda bésim élip bérilmaqta” bolup, maqalide basqunchi xitay hökümitining Uyghurlargha élip bériwatqan insan qélipidin chiqqan bésimidin tüpeyli chet'elge qéchip ketken Uyghurlarning öz yurtlirida qalghan a'ililirige her xil yollar bilen bésim ishlitiwatqanliqi, bulardin birining turghunjan emet a'ilisi ikenliki anglitilghan. Maqalide turghunjan emetning hazir norwégiyening oslo shehiridiki Uyghur medeniyet merkizide ishlewatqanliqini, uning qeshqer awat yézisidiki 72 yashliq anisini xitay saqchilirining 24 yildin béri bi'aram qiliwatqanliqini yazghan. Bülent cholaqoghlu maqaliside xitay hökümitining rozi tutushni cheklesh, qur'an öginishni chekleshke oxshash siyasetliri üstidimu toxtalghan.

6-Ayning 19-küni türkiyediki eng chong gézitlerdin biri bolghan “Zaman” gézitide “Rozida xitay iskenjisi” mawzuluq maqale élan qilindi. Maqale zhurnalist tetqiqatchi mirkamil qeshqerli ependi bilen élip bérilghan söhbet asasida teyyarlan'ghan bolup, ürümchi sheherlik 14-ottura mektep rehberlikining ramizan éyi kirishtin burun a'ililerge yazghan xétigimu orun bérilgen. Maqalide xitay hökümitining dunyaning közini boyash üchün ramizan éyidin burun aqtashliq kitab élan qilip, xitayda diniy erkinlik barliqini tekitligen bolsimu, Uyghur musulmanlargha qarita diniy bésim siyasitining dawamlishiwatqanliqi ilgiri sürülgen.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan “Yéngi söz” gézitining xewer ishlirigha mes'ul mudiri bülent cholaqoghlu ependi mundaq dédi: “Eslide sherqiy türkistan her da'im bizning könglimizdiki bir jay. Buning ikki sewebi bar. Birinchisi, Uyghurlar bizning hem din qérindishimiz, hemde qan qérindishimiz. Shunga sherqiy türkistan biz untup qalidighan, waz kéchidighan jay emes. Biz bu mesilige diniy qérindashliq yaki qan qérindashliq nuqtineziridin qarimaymiz. Bir insanliq mesilisi dep qaraymiz. Biz ‛yéngi söz‚ géziti bolush süpitimiz bilen, sherqiy türkistan mesilisige dawamliq orun bérip kelduq. Emma biz duchar boluwatqan eng chong qiyinchiliq sherqiy türkistandin biwasite xewer igiliyelmeslik, wasitilik yollar bilen xewer igilewatimiz. Biz adette dawamliq Uyghurlar toghrisida xewer élan qilimiz. Bu qétim diqqet nezirimizni tartqan nerse 72 yashtiki bir momayghimu xitay hökümitining 24 yildin béri bésim ishletkenliki boldi. Bu intayin échinishliq bir weqe.”

Bülent cholaqoghlu ependi “Yéngi söz” gézitining neshriyat siyasitining qeyerde bir ézilgen millet we xelq bolsa uning awazi bolushtin ibaret ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: dünyaning qaysi jayida zulum we adaletsizlik mewjut bolsa, uni küntertipke élip kélip naraziliq bildürüshtin ibaret. Gézitimizde dunya xewerliri aldinqi pilanda turidu. Biz peqetla türkiyening ichki mesililiri toghrisida xewer élan qilmaymiz. Sherqiy türkistan toghrisidiki xewerler gézitimizning aldinqi qatarda turidighan xewerliri déyishke bolidu. Bundin kéyinmu gézitimizde bu heqtiki xewerlerge dawamliq halda orun bérimiz.”

6-Ayning 19-küni “Zaman” gézitining ziyaritini qobul qilghan zhurnalist mirkamil qeshqerli ependi xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan diniy cheklimilirini misallar bilen anglatqan. U, ramizan éyida peqetla türkiye metbu'atliridila emes, nurghun döletlerning abruyluq gézitliridimu Uyghurlargha orun bérilgenlikini bayan qildi.

Qimmetlik radiyo anglighuchilar, ramizan éyida türkiyediki gézitlerla emes, dölet radiyo, téléwiziyeliri we shexsi radiyo, téléwiziyelirimu xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasiti we Uyghur medeniyiti toghrisidiki xewerlerge orun bermekte.