Gumanliq kishilerning istanbuldiki Uyghurlargha muttehemlik qiliwatqanliqi inkas qilinmaqta

Yéqinda türkiyediki Uyghurlar “Türkiyege xitay saqchiliri kéliptu” dégen gep-sözlerning tarqalghanliqini we Uyghur jama'itining melum derijide parakendichilikte qalghanliqini inkas qilghan idi. Bügün bir qanche Uyghur ayal ziyaritimizni qobul qilip, özlirining 10-dékabir küni “Dunya kishilik hoquq xitabnamisi” élan qilin'ghanliqining 70 yilliqi munasiwiti bilen istanbulda ötküzülgen namayishqa qatniship qaytiwatqanda 3 neper gumanliq kishining ularni süretke tartqanliqini, hetta qopalliq bilen gep sorap ashkara muttehemlik qilghanliqini inkas qildi.

Biz ijtima'iy taratqularda “Xitayning qoli istanbulghiche yettimu?” dep inkas tarqatquchilardin mezkur weqege shahit bolghan istanbuldiki zahide xanim bilen alaqileshtuq. U xanim özining 10-dékabir namayishtin bille yan'ghan yene 2 neper dostliri bilen tarxan Uyghur ashxanisigha tamaq yéyish üchün kirgende ilgiri héchqachan körüp baqmighan 3 Uyghurning özlirini közitip olturghanliqini we arida roshen xanimni qopalliq bilen soraqqa tartmaqchi bolghanliqini sözlep berdi.

Zahide xanimning bildürüshiche, bu 3 gumanliq kishining nishani dostliri arisidiki gülbahar jélil bolushi mumkin iken. Gülbahar jélil xanim yéqinqi aylarda xitay türmisidin qoyup bérilip, istanbulgha kelgendin kéyin ijtima'iy taratqularda we qismen metbu'atlarda xitaydiki lagérlar heqqide guwahliq bergen iken. Gülbahar xanim qazaqistanliq Uyghur bolup, u xitayda bir yil ikki ayche lagérgha qamalghan yene bir Uyghur shahittur.

Zahide xanim arqiliq biz yene istanbuldiki tarxan réstoranida mezkur 3 gumanliq kishining muttehemlikige biwasite uchrighan roshen'gül xanimdin ehwal igiliduq.

Roshen xanimning éytishiche, bu 3 kishining biri awwal özidin “Awu gülbahar jélilmu” dep sorighan. Kéyin yene “Namayish qilip yürgüche, qoralliq heriket qilmamsiler” dégendek geplerni qilghan. Roshen xanim ulardin birining özining awazini téléfonda éliwatqanliqini bayqap ulargha qattiq tegken. Bu waqitta ularning mu'amilisi téximu qopalliship: “Bu yerde oltur! sendin soraydighan ish bar!” dep ashkara muttehemlik qilishqa bashlighan. Roshen xanim bularning qopal mu'amilisidin ularning xitay saqchiliri bolushi mumkinlikini perez qilip, derhal dostlirini we ashxanidikilerni agahlandurghan. Netijide bu 3 kishi bir demlik parakendichilik tughdurushtin kéyin qéchip kétishken.

Tarxan Uyghur réstoranidiki bu parakendichilikke shahit bolghuchilardin gülbahar jélil xanim tünügünki weqening özide deslepte qorqunch peyda qilghan bolsimu, lékin özining heqni anglitish iradisini yenimu tawlighanliqini bildürdi.

Biz istanbuldiki Uyghur jama'itining mötiwerliridin péshqedem siyasiy pa'aliyetchi we jama'et erbabi hamutxan göktürk ependining bu weqe toghrisidiki közqarashlirini soriduq.

Hamutxan ependi türkiyediki chong teshkilatlar we Uyghur dernekliri uyushturghan chong namayishlarni xitayning jasus ewetip közitip kéliwatqanliqini, bolupmu türkiyede Uyghurlarning delil-ispatliq halda lagér mesilisini anglitip, türkiye jama'etchilikining diqqitini tartiwatqan bir mezgilde bu xildiki jasusluq heriketlirining küchiyishini muqerrer hadise dep qaraydighanliqini eskertti.

Hamutxan ependi yene gerche türkiyede Uyghurlar xalimaydighan xeterlik bir weziyet shekilliniwatqan bolsimu, emma xitay saqchilirining türkiyede ashkara parakendichilik we tehdit tughdurushining türkiye qanunigha xilap heriket ikenlikini, mubada Uyghurlar bu xil ehwalgha uchrisa yaki tehditni bayqisa derhal türkiye edliye tarmaqlirigha bildürüshi kéreklikini tewsiye qildi.