Türkiyening 2 shehiride ötküzülgen 4 pa'aliyette jaza lagérliri anglitildi

Proféssor abduréshit jélil qarluq bilen ömer bék'alining türkiyediki doklat bérish pa'aliyitidin bir körünüsh. 2019-Yili 10-féwral. Türkiye.

Proféssor abduréshit jélil qarluq bilen ömer bék'alining türkiyediki doklat bérish pa'aliyitidin bir körünüsh. 2019-Yili 10-féwral. Türkiye.

Proféssor abduréshit jélil qarluq bilen ömer bék'alining türkiyediki doklat bérish pa'aliyitidin bir körünüsh. 2019-Yili 10-féwral. Türkiye.

Uyghurlarning hazirqi qiyin weziyiti, bolupmu türkiyediki minglighan Uyghurlarning yurtliridiki ata-ana, uruq-tughqanliridin xewer alalmasliqi, köp sandiki Uyghur, qazaq we bashqa yerlik türkiy milletlerning jaza lagérlirigha türkümlep qamalghanliqi toghrisidiki xewerler türkiyediki Uyghurlarni heriketke keltürdi. Türkiyediki ziyaliylarmu türkiyening herqaysi wilayet we sheherliride doklat bérish, körgezme échish we namayish qilish qatarliq pa'aliyetlerge aktip qatniship, Uyghurlarning éghir weziyitini anglatmaqta.

Enqerediki haji bayram uniwérsitéti xelq'ara munasiwetler fakultétining proféssori, doktor abduréshit jélil qarluq bilen xitayning jaza lagérlirida 8 ay yétip chiqqan ömer bék'ali ependi 9-we 10-yanwar künliri türkiyening gherbiy rayonidiki baliqésir we aydin sheherliride pa'aliyet élip barghan. Ular baliqésir shehiridiki baliqésir uniwérsitéti bilen aydin shehiridiki kadirlar uyushmisining teklipige bina'en bu ikki sheherde namayish, körgezme we doklat bérish yighinlirigha qatniship, Uyghur diyarining hazirqi éghir weziyitini anglatqan. 

Abduréshit jélil qarluq ependi baliqésir uniwérsitétta ötküzülgen doklat bérish yighinida “Xitayning sherqiy türkistan siyasiti” dégen témida doklat bergen. Ömer bék'ali bolsa jaza lagérlirida béshigha kelgenler qismetler we u yerde shahit bolghan kechürmishlirini anglatqan.

Baliqésir uniwérsitétidiki pa'aliyettin kéyin, 10-féwral küni abduréshit qarluq bilen ömer bék'ali ependi türkiyening aydin wilayitige qarashliq nazilli shehiride etigendin axshamghiche dawamlashqan 3 pa'aliyetke qatnashqan. Etigende “Sherqiy türkistan tragédiyesi” dégen témida körgezme, chüshtin kéyin namayish, arqidin sheher meydanida muxbirlargha bayanat bérish pa'aliyiti ötküzülgen. Kech sa'et 7 de “Sherqiy türkistanda néme boluwatidu?” dégen témida doklat bérish yighini ötküzülgen.
Aydin wilayitining nazilli sheher meydani türk bayriqi we ay-yultuzluq kök bayraqlar bilen bézelgen bolup, meydan'gha xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasiti eks ettürülgen resimler, jaza lagérlirida shéhit bolghan Uyghur ziyaliyliri, alimlar we jama'et erbablirining süretliri tizilghan. Körgezme échilghan meydanda türkiyede tonulghan Uyghur sen'etchi abduréhim héyitning “Uchrashqanda” namliq naxshisi qoyulghan bolup, kishiler naxsha sadasi astida körgezmini aylanmaqta idi. 

Biz neq meydan'gha téléfon qilip, pa'aliyet heqqide melumat igiliduq. Bu pa'aliyetni uyushturghan kadirlar uyushmisi nazilli shöbisi mes'ulliridin sema xanim pa'aliyet heqqide melumat bérip mundaq dédi: “Bu yer aydin wilayitining nazilli shehiri. Bügün etigen sa'et 9 da körgezme achtuq. Chüshtin kéyin sa'et ikki yérimde namayishimiz bashlinidu. Metbu'at bayanati élan qilimiz. Axsham 7 yérimda haji bayram uniwérsitétining proféssori abduréshit jélil qarluq ependi sherqiy türkistan toghrisida doklat béridu.”

Kéyin 300 etrapida kishi nazilli sheher meydanida namayish qilghandin kéyin bu pa'aliyetni uyushturghan kadirlar uyushmisi nazilli shöbisining mes'uli olgun ergün ependi metbu'at bayanatini oqup chiqqan. U mundaq dédi: “Sherqiy türkistandiki qérindashlirimiz jaza lagérlirida ten jazasigha uchrimaqta. Türkiye we bashqa döletler bu mesilige yéterlik derijide köngül bölmeywatidu. Biz birleshken döletler teshkilatini we bashqa xelq'araliq organlarni sherqiy türkistandiki qirghinchiliqni toxtitish üchün heriketke ötküzüshke chaqirimiz.”

Bu pa'aliyetlerde guwahliq bergen ömer bék'ali ependi ötken jüme, shenbe we yekshenbe künliri baliqésir we dénizli wilayetliride ötküzülgen pa'aliyetlerde jaza lagérlirida yétip chiqqan bir kishi bolush süpiti bilen sherqiy türkistan toghrisida anglatqanlirining zor tesir qozghighanliqini bayan qildi. 

Türk xelqi özlirining ming yil burun Uyghur diyaridin kelgenlikini, Uyghur diyarining özlirining ata yurti ikenlikini ilgiri süridighan bolup, Uyghurlarning hazirqi weziyiti ularning alahide diqqet nuqtisida turmaqta. Bir yildin buyan türkiyening herqaysi jaylirida Uyghurlarni qollap-quwwetlesh üchün her xil pa'aliyetler ötküzülmekte. Abduréshit jélil bilen ömer bekéli ependi kéyinki bir yil ichide 15 sheherdiki 30 din artuq doklat bérish we bashqa pa'aliyetlerge qatnashqan.