“телевизийәдә җинайитигә иқрар қилдуруш” мәсилиси инкас қозғимақта

Хитайда йолға қоюливатқан “телевизийәдә җинайитигә иқрар қилдуруш” мәсилиси ғәрб дөләтлири вә кишилик һоқуқ органлири, мухбирлар һәмдә адвокатларниң наразилиқини қозғимақта.

Ғәрб ахбарат вастилириниң илгири сүрүшичә, хитайда йолға қоюлуватқан тутқунларни “телевизийәдә җинайитигә иқрар қилдуруш” мәсилиси өткән йилидин башлапла яврупа бирлики, америка, германийә вә шиветсийә қатарлиқ дөләтләрниң һәмдә чеграсиз мухбирлар тәшкилати, хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилати қатарлиқ инсан һәқлири органлириниң тәнқидигә учрап кәлгән иди. Шундақ болушиға қаримай, хитай һөкүмити җәмийәтни түзәш, компартийиниң мәнпәтигә уйғун пикир еқими һасил қилиш мәқситидә “телевизийәдә җинайитигә иқрар қилдуруш” тин ибарәт бу усулни изчил иҗра қилип кәлмәктә.

Фирансийә авазиниң 2 - марттики мунасивәтлик хәвиридә баян қилинишичә, хитай адвокатлар җәмийитиниң муавин мәсули җу җиңфу 3 - март күни хитайда “икки омум йиғин” башлиништин илгири мухбирларниң зияритини қобул қилип, “телевизийәдә җинайитигә иқрар қилдуруш” мәсилиси һәққидики пикрини оттуриға қойған. У сөзидә, һөкүмәт даирилирини җинайәт гумандарлирини телевизийәдә җинайитигә иқрар қилдуруш қилмишини тохтитишқа чақирип, буниң “җинайәт гумандарлириниң кишилик һоқуқиға капаләтлик қилиш вә әдлийә адиллиқини қоғдашқа пайдисиз икәнлики” ни тилға алған.

Америка авазиниң бу һәқтә 2 - март елан қилған хәвиридә, хитай адвокатлар җәмийитиниң муавин мәсули җу җиңфуниң қарашлириға орун берип, униң “телевизийәдә җинайитигә иқрар қилдурушниң әмәлийәттә қанунсиз дәлил - испатларни рәт қилишни төвән дәриҗигә чүшүрүп қойидиғанлиқи, һөкүм қилиш даирисини кеңәйтиветидиғанлиқи вә сотниң адил һөкүм қилишиға тосалғу болидиғанлиқи” ни илгири сүргәнликини әскәрткән.

Хәвәрдә йәнә, хитайдики гав йүгә охшаш мәшһур ахбаратчилар, хоңкоң тоңлувән китабханисиниң бәш нәпәр хизмәтчиси һәмдә шиветсийилик кишилик һоқуқ паалийәтчиси петер даһлин қатарлиқ көплигән кишиләрниң “телевизийәдә җинайитигә иқрар қилдуруш”қа мәҗбурланғанлиқи тәкитләнгән.

Германийә авазиниң 2 - марттики мунасивәтлик хәвиридә тилға елишичә, җу җиңфу йәнә “ телевизийәдә җинайитигә иқрар қилиш әмәлийәттә һәқиқи төвә қилишни көрсәтмәйду, җинайити барлиқини яки җинайитини һәқиқи етирап қилишниму испатлиялмайду. Җинайәт гумандари өз ирадисигә хилаплиқ қилишқа һәмдә әмәлийәттин йүз өрүшкә мәҗбурланмиғучә, өзликидин телевизурда җинайитигә төвә қилмайду” дегән.

Җу җиңфуниң қаришичә, телевизурда җинайитигә иқрар вә төвә қилғанлар әмәлийәттә шундақ қилишқа мәҗбурланған кишиләр болуп, бу әдлийә вә сотниң адиллиқ принсиплириға хилапкән. У бу мәсилини 3 - март бейҗиңда башланған “икки омуми йиғин” да оттуриға қойидиғанлиқини ейтқан.

Уйғур зиялийлириниң қаришичә, тутқунларниң телевизийәдә җинайитигә иқрар қилиш вә төвә қилиш қилмишлирини хитай һөкүмити уйғур илида 2014 - йилидин башлапла кәң йолға қоюшқа башлиған. Болупму 2015 - йилидин тартип “телевизийәдә җинайитигә иқрар қилиш”қа даир мәлуматлар хитайниң тәңритағ тори, хәлқ тори, шинҗяң телевизийиси қатарлиқ ахбарат вастилиридә “аптонум районниң әсәбийликни түгитиш темисидики йүрүшлик тәшвиқат филимлири” дегән тема астида икран вә торлардин орун алған.

Германийәдики уйғур диний затлиридин турғунҗан алавудунһаҗим бу һәқтә зияритимизни қобул қилғанда, хитай һөкүмитиниң һәтта җинайити бекитилип, сотниң һөкүми елан қилинмиған бир қисим уйғур тутқунларниму телевизурларда төвә қилдуруштәк инсанийәтсиз қилмишлар билән шуғуллиниватқанлиқини тилға алди.

Уйғур зиялийси пәрһат муһәммиди әпәндиму хитайниң уйғур тутқунлирини ахбарат вастилиридә җинайитигә төвә қилдуруш қилмишлирини қанат яйдурушидики муддиаси һәққидә тохтилип өз қарашлирини билдүрүп өтти.

Америка авази, франсийә авази, б б с вә германийә авазиниң бу хусустики хәвәрлиридә хитай адвокатлар җәмийитиниң муавин мәсули җу җиңфуниң сөзидин нәқил елип баян қилишичә, хитайниң тутқунларни телевизурда җинайитигә иқрар қилдуруши развитка органлириниң дило паш қилиш бесимини ашуридикән, тәптиш органлириниң җинайи дәлилни бекитишини қолайлаштуридикән, әнзә биҗиргүчиләрни макапатларға ериштүридикән. Бирақ, сотниң адил болушиға, җавабкарларниң гунаһсизлиқини муәййәнләштүрүшкә тосалғу болидикән.