Үрүмчи шәһиридики хитай аһалилириниң намайишиға көрситилгән “пәрқлиқ муамилә”

Үрүмчи шәһири мидуң районидики 300 нәпәр хитай аһалиси өй мүлк шеркитигә наразилиқ билдүрүп намайиш қилған. Намайиш мәйданиға қораллиқ қисим сақчилири йетип келип, намайишчиларни қопаллиқ билән тарқақлаштурушқа урунған. Келип чиққан сүркилиштә ярилиниш әһваллири көрүлгән. Он нәччә киши тутуп кетилгән.

Һөрмәтлик радийо аңлиғучилар, пәйшәнбә күни үрүмчиниң мидуң райониға қарашлиқ “хуаду җиңшиң аһалиләр райони” да олтурушлуқ 300 дәк аһалә өзлири олтуруватқан бинани салған өй мүлк шеркитиниң өзлирини алдиғанлиқини илгири сүрүп намайиш қилған. Мәлум болушичә, бу шеркәт бир күни туюқсизла мәзкур олтурақ райондики аһалиләр мәһәллисигә кирип - чиқиш үчүн 7 йилдин бери ишлитип келиватқан кочиниң башқа бир шеркәткә тәвәликини илгири сүрүп йолни тосап қойған. Буниң билән бу аһалиләр районида олтуридиған кишиләр амалсиз кәңлики 4 метирму кәлмәйдиған кичик бир тар йолни ишлитишкә мәҗбур болған. Бу тар йолда һәм аптомобил, һәм адәм маңғачқа бихәтәрлик җәһәттинму аһалиләргә көп қолайсизлиқ әп кәлгән. Аһалиләр бу шеркәттин қандақ болуп өзлири йиллардин бери ишлитип келиватқан йолниң әмдиликтә башқа шеркәткә тәвә болуп қалғанлиқини сориғинида, шеркәт уларға биз бурун бу кочини иҗаригә еливататтуқ. Әмди уни қайтуруп беришимиз керәк, дегән. Кейин кишиләр сүрүштүрүш арқилиқ бу өй мүлк шеркитиниң бу йолни аптомобилтохтитиш мәйдани қилип пул тапмақчи болғанлиқидин хәвәр тапқан.

Буниң билән, хуаду җиңшиң районидики 300 дәк аһалә пәйшәнбә күни коча еғизида олтурувелиш арқилиқ йол тосуп намайиш қилған. Истансимиз мухбирлириниң игилишичә, намайиш болуп алаһәзәл бир саәт өткәндин кейин йүзгә йеқин қалқанлиқ сақчилар нәқ мәйданға йетип келип, намайишчиларға қопаллиқ билән зораванлиқ қилған. Уларни уруп йиқитип, бәзилирини яриландурған. Намайишчилардин 14 нәпирини қолға алған. Қолға елинғанлар йерим кечә болғанда қоюветилгән.

Истансимиз мухибириға әһвал баян қилип бәргән хуаң әпәнди нәқ мәйданға йетип кәлгән сақчиларниң “намайиш бастуруш қисимлири” ниң сақчилири икәнликини, уларниң йетип келә - кәлмәйла адәм урушқа башлиғанлиқини ейтип бәргән.

Йәнә бир лиң фамилиликниң ейтишичә, бу өй мүлк шеркитиниң хадимлири бир күни йерим кечидә топа иттириш машиниси билән оғрилиқчә келип, йолни коливәтмәкчи болғанда аһалиләр байқап қелип, уларни тосуп қалған. У һазирқи бу тар йолда адәм вә аптомобил һәммиси тәң меңип өзлириниң бихәтәрликигә тәһдит пәйда қиливатқанлиқини ейтип “бир шәхсиниң мәнпәәти омумниң мәнпәәтидинму үстүн турамду? әгәр аһалиләрдин биригә бир немә болса ким игә болиду?” дегән.

Истансимиз мухбири мидуң районлуқ һөкүмәткә телефон қилип әһвални сориғанда телефонға чиққан хадим даириләрниң һазир келиштүрүш үчүн хизмәт башлиғанлиқини, бирақ техи бир нәтиҗә чиқмиғанлиқини ейтқан. У аһалиләр вәкиллири билән шеркәт тәрәпни учришишқа орунлаштуридиғанлиқини ейтқан.

Мухбиримиз йәнә мәзкур өй мүлк шеркитигә телефон қилғинида, телефонға чиққан киши қарши тәрәпниң мухбирлиқини уққан һаман телефонни қоювәткән.

Хитайда мушу саһәгә аит қанун - низамларниң толуқ болмаслиқи, болсиму буни тәкшүрүп туридиған, назарәт қилидиған аппаратларниң карға кәлмәслики вә әң муһими хитайда кәң тарқалған чириклик йүзидин мана мушуниңға охшайдиған өй мүлк, йәр - җай маҗиралири бәк көп учрайдиған бир әһвал. Бирақ уйғур көзәткүчиләр, хитай үчүн нормал болған бир вәқәни уйғур елида йүз бәргәнлики үчүн алаһидә қиливатқан бир нуқтиниң дәл бу хил мәсилиләрдә иҗра қилиниватқан пәрқлиқ сиясәт, пәрқлиқ муамилә икәнликини әскәртти.

Америкидики вәзийәт анализчсии илшат һәсән әпәнди әгәр бу намайишни уйғурлар қилған болса униң тамамән пәрқлиқ бир ақивәт билән нәтиҗилинидиғанлиқини билдүрди. У уйғурлар аллиқачан “терорчи, зораван” дәп оққа тутулған болатти, деди. Илшат һәсән сөзидә, хитай өлкилиридә пуқраларниң мәнпәәти дәпсәндә қилинидиған әһваллар көп учрисиму, әмма һөкүмәтниң уйғур елидики хитайларға тутқан позитисйисиниң охшимайдиғанлиқини, чүнки һәр бир хитай көчмини хитай һөкүмити үчүн уйғур елиға тикилгән бир қараргаһ болғанлиқи үчүн, һөкүмәт уларниң мәнпәәтини қәтий қоғдайдиғанлиқини, уларни рази қилип, уйғур елида давамлиқ тутуп турушқа капаләтлик қилидиғанлиқини, шуңа бу хуаду җиңшиң аһалиләр районидики бу хитайларниң мәсилисиниңму шүбһисизки һәл болидиғанлиқини билдүрди.