Reuters
Йеқиндин буян муһаҗирәттики уйғурлар арисида, дуняниң һәрқайси җайлиридин радийомизға инкас йоллап, хитай һөкүмәт даирилири тәрипидин тутқун қилинған уруқ-туғқанлириниң әһвалини вә өзлириниң уйғур дияридин мәҗбурий айрилишидики сәвәбләрни аңлитидиғанлар барғанчә көпәйди. 2017-Йили явропадики мәлум дөләткә келип йәрләшкән арзу ханим әнә шуларниң бири.
Арзу ханим йеқинда радийомизға инкас йоллап, өзиниң 2016-йилиниң ахири нуқтилиқ аилиләрни назарәт қилиш күчәйгән, кәң-көләмлик тутқун дәсләп башланған мәзгилдә, саяһәт визиси билән балилири елип чәтәлгә чиқиш йоли арқилиқ тутқундин қутулуп қалғанлиқини вә кичикидинла диний тәрбийә күчлүк болған аилидә өсүп-йетилгән өзиниң чәтәлгә чиқип кетиши қатарлиқ сәвәбләр түпәйлидин, униң 10 нәччә уруқ-туғқининиң тутқун қилинип, нөвәттә үрүмчидики йиғивелиш лагерлириға қамалғанлиқини билдүрди.
Арзу ханимниң баянидин мәлум болушичә, у уйғур дияридин айрилиш алдида уйғур дияриниң мәркизи болған үрүмчидә барғанчә күчәйгән бир қатар қаттиқ тәдбирләр у вә униңға охшаш бир түркүм уйғурларни ана юртини ташлап чиқип кетишкә мәҗбур қилған.
Арзу ханимниң әслишичә әйни чағда үрүмчидики юқири сүрәтлик йолда кимлик тәкшүргән хитай сақчилириниң нарәсидә оғлиниң алдида униңға қорал тәңләп һәйвә қилиши, униң өйи җайлашқан үрүмчидики уйғурлар олтурақ райониға омумйүзлүк орнитилған көзитиш камералири, сақчиларниң кечилири үрүмчидики йәккә тиҗарәтчиләр мәһәллисидики уйғурларниң өйлиригә халиғанчә кирип, адәм тутуши қатарлиқ әһваллар уни еқиватқан тиҗаритини ташлап әң қисқа вақит ичидә балилирини елип чәтәлгә чиқип кетишкә мәҗбур қилған.
Арзу ханим баянида йәнә өзи чәтәлгә чиқип кәткәндин кейин ата-аниси вә башқа қериндашлириниң бешиға кәлгән еғир күлпәтләрни баян қилди.
Зияритимиз ахирида арзу ханимдин у баян қилған әһвалларни униң өз авази билән аңлитишқа немә сәвәб болғанлиқини сориғинимизда, у нөвәттә муһаҗирәттики уйғурлар арисида ватсап, фәйсбок қатарлиқ иҗтимаий таратқуларда елип бериливатқан тутқундики уруқ-туғқанларниң әһвалини дуняға ашкарилаш һәрикити, чәтәлләрдики уйғур тәшкилатлири вә ғәрб демократик дөләтләрдики кишилик һоқуқ органлириниң хитай һөкүмитиниң бир милйондин артуқ уйғурни «қайта тәрбийәләш»намида йиғивелиш лагерлириға қамаш һәрикитини тохтитиш чақириқлири түрткә болғанлиқини билдүрди. У йәнә болупму радийомиз қатарлиқ хәлқара ахбарат васитилиридә ашкарилиниватқан хитайниң йиғивелиш лагерлириға қамалған уйғурлар һәққидики учурларниң барғанчә көпийиши, җүмлидин уйғур диярида күнсайин еғирлишиватқан вәзийәт вә өз уруқ-туғқанлириниң мушундақ еғир қисмәтләргә дучар болғанлиқи өзини әмди сүкүт қилмаслиққа үндигәнликини билдүрди.
Дуня уйғур қурултийи баянатчиси дилшат ришит әпәнди зияритимизни қобул қилип, нөвәттә хитай һөкүмитиниң һәр хил бесим вә тәһдитлири сәвәблик муһаҗирәттә яшаватқан уйғурлар арисида тутқун қилишқа вә түрлүк җазалашларға учриған уруқ-туғқанлириниң әһвалини дуняға ашкарилаштин қорқуш психикисиниң йәнила еғир болсиму, лекин ғәрб демократик дөләтлиридә яшаватқан хели көп қисим уйғурларниң тутқундики уруқ-туғқанлириниң әһвали һәққидә дуня уйғур қурултийи, кишилик һоқуқ тәшкилатлири вә өзи туруватқан дөләт һөкүмәтлириниң мунасивәтлик органлириға мәлумат бериватқанлиқини билдүрди.
Дилшат ришит әпәндиниң қаришичә, муһаҗирәттики уйғурларниң юртида тутқун қилинған уруқ-туғқанлирини кимлики бойичә таратқуларда ашкарилиши, нөвәттә җиддий диққәт нуқтиси болуватқан бир милйондин артуқ уйғурниң «йепиқ тәрбийәләш мәркәзлири» намидики йиғивелиш лагерлири мәсилисини биринчи қол испатлар билән тәминләйдикән. Униң қаришичә, техиму муһими, бу мәлуматлар тутқундики уйғурларниң из-дерикиниң сүрүштә қилиниши үчүнму пайдилиқ икән.
