1988-Yili 15-iyundiki Uyghur studéntlar namayishidin eslimiler (1)

1988-Yili 15-iyundiki shinjang uniwérsitéti oqughuchilirining xitay da'irilirige qarshi naraziliq namayishi yéqinqi zaman Uyghur oqughuchilar herikitide muhim orun tutidighan zor weqelerning biridur. Bu yil mezkur namayishqa top-toghra 29 yil boldi.

1980-Yillar Uyghur bügünki zaman tarixida studéntlar herikiti eng janlan'ghan, Uyghur yashlirining démokratiye, erkinlik we milliy heq-hoquqlargha bolghan telipi eng kücheygen shundaqla Uyghur xelqi uzun yilliq buruqtumluqtin kéyin pütün millet gewdisi bilen milliy oyghinishning upuqini kütüwalghan yillar boldi.

Ene ashu dawalghup turghan yillarda, yeni 1988-yili 15-iyunda shinjang uniwérsitéti oqughuchilirining xitay da'irilirige qarshi naraziliq namayishi yüz berdi. Bu 1985-yili dékabirda ürümchide yüz bergen Uyghur aliy mektep oqughuchilirining tunji qétimliq zor namayishidin kéyinki ikkinchi qétimliq oqughuchilar herikiti idi.

Ashu qétimliq namayishni teshkilligen we uninggha yétekchilik qilghan, nöwette dunya Uyghur qurultiyining bash katipliq wezipisini ötewatqan dolqun eysa ependi buningdin 29 yil burunqi bu namayishning 1980-yillardiki Uyghur oqughuchilar herikitidiki bir untulmas sehipe ikenlikini tekitlidi.

U, 1988-yilidiki shinjang uniwérsitéti oqughuchiliri namayishining 1985-yilidiki birinchi qétimliq Uyghur aliy mektep oqughuchiliri namayishining biwasite dawami we alahide tarixiy shara'ittiki bir netijisi ikenlikini ilgiri sürdi.

Uning qarishiche, 1985-yilidiki Uyghur oqughuchilar herikitidin kéyin Uyghur yashlirida meydan'gha kelgen milliy oyghinish rohi we ularning milliy heq-hoquqlargha bolghan jiddiy telepliri emeliyette 1988-yilidiki ikkinchi qétimliq Uyghur oqughuchilar namayishini meydan'gha keltürgen asasliq arqa körünüsh iken.

Dolqun eysaning tekitlishiche, ashu yillarda shinjang uniwérsitéti oqughuchiliri qurghan “Studéntlar pen-ma'arip uyushmisi” Uyghur oqughuchilarning tetillik waqitliridin paydilinip, keng-kölemde aqartish we milliy oyghitish pa'aliyetlirini élip barghan iken.

1988-Yili 6-ayda xitay oqughuchilar teripidin shinjang uniwérsitéti fizika fakultétining oghullar hajetxanisigha yézilghan Uyghurlarni haqaretleydighan bir yazma del ashu qétimliq namayishqa biwasite pilta bolghan iken.

Shu qétimliq Uyghur oqughuchilar namayishigha aktip ishtirak qilghan we namayishtin kéyin mektep da'irilirining qattiq agahlandurush jazasigha uchrighan, nöwette norwégiyede yashawatqan abduréshit abdukérim ependimu bu heqte eslime teqdim qildi.

U namayishqa pilta bolghan konkrét sewebler we eyni waqittiki shinjang uniwérsitéti memuriyitining Uyghur oqughuchilarning teleplirini qopalliq bilen ret qilghanliqidek bir qatar jeryanlar heqqide toxtilip ötti.

Abduréshit ependi yene shinjang uniwérsitéti oqughuchilirining 1988-yili 6-ayning 15-küni Uyghur aptonom rayonluq partkomning ma'aripqa mes'ul mu'awin sékrétari janabilning intayin qopal mu'amilisige duch kelgenlikini, xitay da'irilirining mesilini adilliq bilen bir terep qilishidin ümidi üzülgen Uyghur oqughuchilarning axiri kochigha chiqip namayish qilishni qarar qilghanliqini eslep ötti.

(Dawami bar)