Язғучи вә даңлиқ тәрҗиман өмәрҗан һәсән бозқир тутулуп кетишниң алди-кәйнидә (1)

Язғучи вә даңлиқ тәрҗиман өмәрҗан һәсән бозқир

Өмәрҗан һәсән бозқир уйғур диярида чоңқур тәсиргә игә язғучиларниң бири.

Униң таки тутқун қилинғучә болған арилиқта елан қилған “миң өйләр, биз силәргә йүз келәлмәймиз!”, “улуғ будда алими комраҗива” қатарлиқ икки китаби, “қилич астидики етиқад”, “уйғурлардин немишқа биринчи қол партком секритарлири чиқмайду” намлиқ 300 парчидин артуқ тәрҗимә мақалиси, “маркисниң сақили вә мәһмуд кашиғәриниң сәллиси”, “алимҗан, сақилиңизға рәһмәт” намлиқ 30 парчидин артуқ публистик мақалиси, күсәншунаслиққа даир нәччә он парчә илмий мақалиси шундақла “шяңзи төгә” қатарлиқ 200 қисимдин артуқ телевизийә тәрҗимә филимлири уйғур җамаити билән йүз көрүшкән һәмдә зор тәсир пәйда қилған.

Өмәрҗан һәсән бозқирниң көп қирлиқ иҗадий әмгәклири вә кәспий җәһәттики нәтиҗилири уйғур җамаити арисидила зор тәсир қозғапла қалмастин, бәлки йәнә даириләрниң етирап қилишиғиму еришкән. Мәлум болушичә, өмәрҗан һәсән бозқирниң бир парчә тәрҗимә әсири хитайниң әдәбият-сәнәт саһәсидики әң чоң мукапати болған “тулпар мукапати” ға еришкән. Икки парчә мақалиси оттура вә башланғуч мәктәпләрниң әдәбият дәрсликигә киргүзүлгән. 2010-Йили у йәнә “орманчилиқ саһәсидә алаһидә төһпә яратқан шәхс” болуп баһаланған.

Һалбуки, бу йил 5-айниң ахири язғучи өмәрҗан һәсән бозқирниң туюқсиз тутқун қилинғанлиқи һәммини һәйран қалдурди.

31-Май күни ақсу вилайәтлик интизам тәкшүрүш комитетиниң тор бетидә ақсу вилайәтлик орманчилиқ идариси көкәртиш ишханисиниң муавин мудири өмәрҗан һәсән бозқирниң “партийә интизамиға хилаплиқ қилиш” сәвәбидин партийәдин чиқирилғанлиқи вә тутуп турулуп тәкшүрүливатқанлиқи хәвәр қилинди.

Мәзкур уқтурушта мундақ дейилгән: “өмәрҗан һәсән партийә әзаси туруп, һәрқайсий мәтбуат орунлирида шинҗаңниң тарихини бурмилайдиған, җәмийәткә зиянлиқ учур тарқитидиған, партийә вә һөкүмәтниң образини хунүкләштүридиған, дөләтниң бирликигә бузғунчилиқ қилидиған, милләтләр иттипақлиқи вә иҗтимаий муқимлиққа зиян салидиған көплигән язмиларни елан қилған һәмдә өзиниң партийивийликини йоқатқан.”

Кишини һәйран қалдуридиған йери шуки, хитай һөкүмити әйни чағда нәтиҗилирини етирап қилған, мәмликәт бойичә әң чоң мукапатларни бәргән шундақла “орманчилиқ саһәсидә алаһидә төһпә яратқан шәхс” дәп нам бәргән язғучи өмәрҗан һәсән бозқир қандақ қилип туюқсизла “бөлгүнчи” “шинҗаң тарихни бурмилиғучи” вә “муқимлиққа зоян салғучи” хәтәрлик шәхс болуп қалди?

Өмәрҗан һәсән бозқирниң делосиға четилип тутқун қилинған “мисраним” ториниң башқурғучиси турсунҗан мәмәт маршалниң дадиси әйни чағда радийомиз зияритини қобул қилип, оғли турсунҗан билән язғучи бозқирниң охшаш делоға четилип тутқун қилинғанлиқини тилға алиду.

Биз өмәрҗан һәсән бозқирниң қачан вә қандақ шараитта тутқун қилинғанлиқи һәққидә учур игиләш үчүн униң аилиси олтурушлуқ район, йәни ақсуниң қизилкөврүк районлуқ сақчиханисиға телефон қилдуқ. Һалбуки, телефонимизни қобул қилған сақчи хадими соаллиримизға җаваб беришни кәскин рәт қилди.

Биз арқидин ақсу вилайәтлик мәркизий тутуп туруш орниға телефон қилдуқ. Һалбуки, телефонимизни қобул қилған мәсул сақчи бизниң чәтәл мухбири икәнликимизни уқуп дәрһал телефонни қойивәтти.

Муһаҗирәттики уйғур зиялийлиридин абдувәли аюп өзиниң узундин буян язғучи өмәрҗан һәсән бозқирниң язмилириға йеқиндин диққәт қилип кәлгәнликини вә бу һәқтә чоңқур тәсиратқа игә икәнликини тәкитләйду. У бүгүн бу һәқтә радийомиз зияритини қобул қилип, өзиниң 2013-йили үрүмчидә язғучи өмәрҗан һәсән бозқир билән йүз көрушкәнликини, униң тутқун қилинғанлиқини аңлап қаттиқ өкүнгәнликини тилға алди

Абдувәли аюп өмәрҗан һәсән бозқирниң “миңөйләр, силәргә юз кәләлмәймиз!” дегән мақлисиниң әң дәсләп “шинҗаң мәдәнийити” журнилида елан қилинип 2000-йилларниң башлирида уйғур оқурмәнлири арисида күчлүк инкас пәйда қилғанлиқини тилға алиду. У йәнә язғучи өмәрҗан һәсән бозқирниң уйғур җәмийитигә тәсир көрсәткән әң муһим әмгәклириниң тәрҗимичиликтә намайән болғанлиқини, у тәрҗимә қилған “қилич астидики етиқад”дегән мақалиниң әйни вақитта зор муназириләргә пилтә болғанлиқини тәкитләйду.

Абдувәли аюп ахирида язғучи өмәрҗан һәсән бозқирниң бир сәгәк көзәткүчи икәнликини, униң хитай зиялийлириниң уйғурлар һәққидә язған сәзгүр язмилирини әң тез сүрәттә вә әң йоқири маһарәт билән уйғурчиға тәрҗимә қилип тонуштуруп кәлгәнликини илгири сүриду.

(Давами бар)