Hesretlik ana: bir oghli ölgen, bir oghli chet'elde sersan, özi türmide

Jenubiy koréyedin radiyomiz bilen alaqilashqan yüsüpjan aqsu sheher qaratal baziridin bolup, bu yil 61 yashqa kirgen anisi we bashqa uruq tughqanliri “Terbiyilesh” ke élip kétilgendin buyan uning yurti we a'ilisi bilen bolghan alaqisi pütünley üzülgen.

A'ilisi heqqide nahayitimu cheklik uchurgha ige bolup kéliwatqan uning bélgiyediki hedisi reyhan'gül téléfonda uninggha akisi yasinjan toxtining 3 kün ilgiri qatnash weqesige uchrap qaza qilghanliqidek qayghuluq xewer tapshuruwalghanliqini yetküzgen.

Aylardin buyan endishe ichide yashawatqan yüsüpjan özining chet'elge chiqip oqushida yölenchük bolup kelgen akisi yasinjanning tuyuqsiz ölümidin qattiq azablan'ghan bolsimu, emma qérindishining wapatigha mashina weqesi seweb bolghanliqigha guman bilen qaraydighanliqini, hedisiningmu oxshash gumanda ikenlikini bildürdi.

“Akamning mashina weqesige uchrap tügep kétishi mumkin emes” dégen yüsüpjanning éytishiche, uning akisi yasinjan bu yil 38 yashta bolup uning we 5 balisi bar iken. U bir mes'uliyetchan, tirishchan dada bolupla qalmay, u yene bir köyümchan, pidakar qérindash we bir wapadar oghul iken.

Dadisi tügep ketkendin kéyin a'ilining pütün yükini öz zimmisige alghan yasinjan yillardin béri taksichiliq qilip a'ilisini qamdighandin sirt, qérindashlirini chet'ellerde oqushqa ilhamlandurup, iqtisadiy chiqimni özi kötürüp kelgen. Emma u, ötken yilning bashlirida ikki puti sunup kétip opératsiye qilghan bolsimu, téxi sellimaza saqaymay turupla da'iriler teripidin “Terbiyilesh” ke élip kétilgen we bir qanche ay ilgiri késel sewebidin “Terbiyilesh” tin qoyup bérilgen iken.

Yüsüpjan akisini saqchilar soraq jeryanida qiynap öltürgen bolushi mumkin, dep guman qilmaqta iken. 

Chünki hedisining éytishiche, uning nöwette bélgiyede yashawatqan hedisi ündidarda qayghuluq xewerni qisqiche yazma shekilde yetküzgen yenggisidin yasinjanning qandaq ölüp ketkenlikini sorisa, u “Shundaq tügep ketti, dep bilinglar, hazirqi shara'itta jiq gep qilghili bolmaydu” depla alaqini üzgen iken.

Biz yasinjan toxtining qatnash hadisiside ölüp ketkenliki heqqidiki uchurni delillesh üchün aqsu sheherlik jama'et xewpsizlik idarisige téléfon qilduq. Ular bundaq ölüm weqelirini shu yéziliq saqchi yaki qatnash saqchi ponkitliridin sorishimizni éytti.

Qaratal baziri aqsu sheherge qarashliq yéza bolup, yéziliq saqchi ponkitigha téléfon ulan'ghan bolsimu, xitay saqchi chet'eldin téléfon qiliwatqinimizni sorap bilgendin kéyinla derhal téléfonni üzdi.

Qaratal bazarliq qatnash bashqurush saqchi ponkitigha ulan'ghan téléfonimizgha jawab bergen Uyghur saqchi, 19-féwralda bazarda bir qatnash weqesi bolghanliqi emma, adem ölgen hadisidin xewiri yoqlighini bildürdi.

Biz ölgüchi yasinjan toxtining nöwette bélgiyede yashawatqan hedisi reyhan'gül bilen alaqileshtuq. U singlisi we yenggisi arqiliq érishken inisi yasinjanning qatnash weqeside wapat bolghanliq xewerdin qayil bolmighanliqini, ularning ipadiliri bu ölümning arqisida gumanliq tereplerning barliqidin bésharet béridighanliqini chüshendürüp ötti.

Reyhan'gülning éytishiche, yasinjan saqal qoyghanliqi we dindar bolghanliqi üchün yillardin buyan da'irilerning so'al-soraqlirigha uchrap kelgendin bashqa, uning bir yérim yashqa kirgen bir balisi “Pilan” ning sirtida tughulghanliqi üchün, u téximu tes kün'ge qalghan.

Gerche da'iriler uninggha pasport ishleshni ret qilghan bolsimu, u, aldinqi yili hedisi we apisigha özining 6 yashliq oghlini qoshup, ularni misirgha oqushqa yolgha salghan. Shularni bahane qilip da'iriler uni bultur yil béshida puti yéngi opératsiye qilin'ghinigha qarimay terbiyeleshke élip ketken we aghriqi éghir bolghanliqtin 3 aydin kéyin qoyup bérishke mejbur bolghan. Lékin yenila heptide dégüdek dawamliq soraq qilip turghan iken.

Reyhan'gülning éytishiche, misirda tuyuqsiz Uyghur oqughuchilarni tutush bashlan'ghanda anisi akisining oghlini élip yurtqa qaytqan bolsa, özi bélgiyege yol alghan iken. Halbuki, ularning 60 yashtin ashqan anisi aytursun qurbanmu qaytip kétip uzun ötmey yeni ötken yili-6 aylarda “Terbiyilesh” ke élip kétilgen. Ötken yilining axirida anisining “Terbiyilesh merkizi” de aghrip qalghanliqi heqqide xewer kelgen bolsimu, emma qérindashlirining anisini dawalitish telipi da'iriler teripidin ret qilin'ghan. Hetta u, bu qétim oghlining axiretlik ishlirini bir terep qilish üchünmu quyup bérilmigen.

Bu a'ile chén chu'en'go wezipige teyinlen'gendin buyan Uyghur élide téximu qattiq yürgüzülgen basturush siyasetlerning qurbanigha aylan'ghan, bihude qamaq jazasi, ün-tinsiz ghayib qiliwétishler derdidin yüriki puchilan'ghan, bextsizlik, charisizliq ilikide iztirap chékiwatqan minglighan-onminglighan Uyghur a'ililerning ichidiki peqet birila xalas.

Uyghur éli xelq'araliq metbu'atlarda xewer qiliniwatqandek “Mutleq saqchi döliti” ge aylandurulghan bir peytte bundaq bextsizlikke yoluqqan a'ililerni yene qandaq qismetlerning kütüp turuwatqanliqini tesewwur qilish anche tes bolmisa kérek.