Nahiyelerning bixeterlik közitish apparatliri sistémilashturulup bir gewdileshtürülmekte

Yéqinda qutubi nahiyelik j x idarisi özining bir éléktronluq bixeterlik közitish we kontrol qilish qurulush türini “Shinjang shiling uchur téxnika hessidarliq cheklik shirkiti” ge höddige berdi. Qutubi nahiyelik j x idarisining “Pen-téxnika qorghini” dep nam bérilgen mezkur qurulush türige 406 milyon xelq puli ajritilghan.

Mezkur qurulush türi “Büyük sanliq melumat” téxnikisini qollinip, bu nahiyediki barliq bixeterlik közitish apparatlirini, qol téléfoni, aptomobil tekshürüsh, adem yüzini tonush, qatnash sistémisi, eqilliq ijtima'iy rayon qurulushi qatarliq ijtima'iy hayatning barliq saheliridiki éléktronluq közitish sistémilirini nahiyelik j x idarisi qomandanliq merkizige baghlashni emelge ashuridu.

Mezkur qurulush türi yéqinda xelq'ara kishilik hoquq közitish teshkilatining diqqitini qozghighan. Mezkur teshkilatning xongkongda turushluq tetqiqatchisi maya wang yéqinda élan qilghan bu heqtiki bir maqaliside, bu qurulush shexs we aptomobillarning ammiwi bixeterlikke peyda qiliwatqan xewpini mölcherleshke qaritilghan dep qaralsimu, biraq “Buning kishilik hoquq mesilisidiki yaman tesiri qayghu yaritiwatidu” dégen.

Biz düshenbe küni “Shiling uchur téxnika hessidarliq cheklik shirkiti” ge téléfon qilip, mezkur qurulush türining tepsilatigha da'ir bezi détallarni soriduq. Bu shirketning bir mes'ul xadimi, bezi so'allirimizgha jawab bergen bolsimu, biraq bu qurulushning nuqtiliq meschitlerni nazaret qilish we muqimliqqa chétishliq mesililer heqqidiki so'alimizgha jawab bérishni ret qildi.

U mundaq deydu: “Siz kim bolisiz, taz angliyalmidim. Muxbir dédingizmu? qaysi gézit yaki axbarat ornining muxbiri? buning tepsiliy ehwalini bizning shirketning uqturushidin köreleysiz. Biz buni shirketning uqturushida chüshendürduq. Shuninggha qarap baqarsiz. Eger uningda tepsilati bolmisa, tepsilatini kéyinrek élan qilidu. Shuninggha diqqet qilip qoyarsiz. Bu qurulushning qachan axirlishidighanliqini shu uqturushtin körüwalsingiz bolidu. Chünki, siz sorighan bu tepsilatlargha biz uqturushimizda jawab bérimiz. Bizning élan qilghan uqturushimizda bolmisa, démek bu nersiler téxi békitilmidi, dégenliktur. Buni biz sirtqa élan qilghan barliq uqturushlirimizda tonushturimiz. Eger siz muxbir bolsingiz, shirkitimiz élan qilghan uqturushlargha qarap bileleysiz. Bizning shirkitimiz barliq meblegh salghuchilargha ochuq. Hergiz bir-ikki kishige qarap ish qilmaymiz. Bizning payda-ziyan ehwalimiz yéqinda élan qilghan yérim yilliq uqturushimizda bar. Siz dégen meschitlerni nazaret qilish, muqimliq dégen nersiler bizning uqturushimizda yoqqu deymen. Siz eng yaxshisi uqturushni körsingiz bolamdu? men bashqa nersilerge jawab bérishke amalsiz.”

Biz mezkur qurulushning tepsilatini sorap yene, qutubi nahiyelik j x sistémisigha téléfon qilduq. Biraq nahiyelik j x sistémisidikiler mezkur qurulushning tepsilatigha da'ir uchurlar bilen teminleshni ret qildi.

Nahiyelik j x idarisining bir kechlik mes'ul saqchisi mundaq deydu: “He'e, yaxshimusiler. Siz dégen nersilerni men bilmeymen. Buningdin anche xewirim yoqken. Siz qeyerdin téléfon qiliwatisiz? néme, erkin asiya radi'osi? men bilmeymen, téléfon qilmang bizge. Men uqmaymen dédimghu.

Qutubi nahiyesining mezkur qurulushi xitay hökümitining Uyghur rayonida omumyüzlük éléktronluq közitish sistémisi berpa qilish qurulushining bir qismi. Shinjang shiling uchur téxnika hessidarliq cheklik shirkiti bolsa, xitayning Uyghur rayonida éléktronluq bixeterlik sistémisi qurup, Uyghurlarni kontrol qilishida aktip rol oynawatqan shirketlerning biri. Mezkur shirket ilgiri xitay hökümitining xotende éléktronluq közitish sistémisi qurush xizmitini höddige alghan.

Lékin kishilik hoquq pa'aliyetchilirining körsitishiche, xitayning Uyghur rayonida keng kölemlik éléktronluq közitish sistémisi qurushi puqralarning pa'aliyet boshluqini taraytip, shexsning erkinlikini boghidu. Amérikidiki tor erkinlik pa'aliyetchisi lyu xungküen, uning bu herikiti “Xelq'ara asasiy medeniyet éqimigha xilap” dep körsetti.

Lyu xungküen mundaq deydu: “Xitay hökümitining bu herikiti xitayning asasiy qanunigha pütünley xilap. Xitay qanunidiki kishilik hoquqni qoghdash, dégen héliqi maddilargha mesilen, 35-maddigha zit. Uning asasiy qanunida kishilik hoquq, yighilish, söz erkinliki, diniy erkinlik, shexsi mexpiyetlik dégendek nurghun maddilar bar. Lékin hazir xitay hökümiti her minut, her sékuntta bu maddilargha xilapliq qiliwatidu. Uning bu herikiti dunyaning asasiy medeniyet éqimi we b d t ning alaqidar ehdinamilirige pütünley zit. Ular héchqandaq wasite tallimaydighan boldi. Shinjangda néme qilishni xalisa shuni qiliwatidu. U shinjangdiki her millet xelqining maqullishini élishqa hajet yoq, dep qarawatidu.”

Li xungküen yene, xitay hökümitining éléktronluq közitish sistémisi arqiliq her bir kishining herikitini teqib qilalaymiz, dep qarap, buninggha pul ajritiwatqanliqini, emma kelgüside buning özige éghir iqtisadi yük bolup qalidighanliqini bildürdi.

Li xungküen: “Bu uning merkeziyetchi, xiyalperes bir shérin chüshi. Ular buning üchün elwette bu apparatlarni orunlashturidu. Shinjang weqe köp chiqidighan yer. U bu jaygha nurghun apparat orunlashturdi. Lékin bu özining putini özi köshep qoyghanliq. Birinchidin, bundaq zor kölemlik éléktronluq nazaret qilish sistémisining normal meshghulati üchün nahayiti köp téxnikiliq xadimlarni ishlitishke toghra kélidu. Ikkinchidin, bu atalmish yuqiri téxnikiliq eswablarning mutleq köp qismi xitayda ishlepchiqirilghan. Xitayda ishlen'gen bundaq nersilerning hemmisining süpiti nachar. Bu eswablarni bir yil ishlite-ishletmey almashturush kérek. Netijide uning maliye yüki ashidu. Uning üstige merkez ajratqan rémont pulini yerlikler xiyanet qilidu. Bu uning maliye chiqimini téximu yuqiri kötürüwétidu.”

Xitay axbaratining xewerliride bildürüshiche, mezkur qurulush ikki basquchqa bölüp élip bérilidu. Qurulushning birinchi basquchida, mezkur nahiyediki her qaysi kent, yéza we bazarlarning asasliq yolliridiki közitish apparati, qulayliq saqchi mulazimet ponkiti, chaza, saqchixana, meschitlerning közitish apparati qatarliqlar öz-ara torlashturulup, nahiyelik j x idarisining qomandanliq merkizige baghlinidiken.
Qurulushning ikkinchi basquchida, nahiyelik matériyal ambiri, yol éghizliridiki tekshürüsh sistémisi, adem yüzini tonush sistémisi, eqilliq ijtima'iy rayonlar, qol téléfoni kontrol qilish, shopur we aptomobillarni sélishturup analiz qilish sistémisi, heriketchan saqchi yumtali qatarliq sistémilar birleshtürülidiken.