Бир аилиниң паҗиәси: “ача-сиңил тутқунда, игисиз қалған 4 балиниң дерики йоқ”

Бултурдин буян уйғур диярида давамлишиватқан кәң көләмлик тутқунда үрүмчи шәһири тәңритағ районидики “алтун булақ сода сарийи” да тиҗарәт қилидиған қәлбинур тохти вә ширинай тохти исимлик ача-сиңил иккийлән тутқун қилинған. Мәлум болушичә, уларниң таҗигүл тохти исимлик сиңлиси 2009- йилидики “5-июл үрүмчи вәқәси” дә тутқун қилинип кейин җәсити аилисигә қайтуруп берилгән. Игилишимизчә, тутқун қилинған бу бир җүп ача-сиңилниң игисиз қалған 4 балисиниң әң чоңи 12 яш, кичики әмдила 3 яшқа киргән икән. Радийомиз зияритини қобул қилған бу аилиниң чәтәлдики туғқанлири игисиз қалған балиларниң тәқдиридин қаттиқ әнсирәватқанлиқини билдүрди.

Радиомиз йеқинда тапшурувалған бир инкаста 2000-йилларда мәхсус сәһнә кийимлирини лайиһәләш вә уйғур артис-риясәтчилири үчүн кийим заказлири қобул қилип тонулған қәлбинур тохти вә униң пәрдә тиҗарити билән шуғуллинидиған сиңлиси ширинай тохтиниң 2017-йилидики тутқунда өйидин елип кетилгәнлики тилға елинған.

Бу аилиниң чәтәлләрдики туғқанлиридин арзугүл ханимниң билдүрүшичә, бу йил 48 яшқа киргән қәлбинур тохти 2017-йили 8-ай мәзгилидә тутқун қилинған икән. Қәлбинур тохтиниң тутқун қилинишиға униң илгирики йилларда икки қетим сәуди әрәбистанға һәҗ тавабиати үчүн берип кәлгәнликиниң сәвәб болғанлиқи пәрәз қилинған болсиму, әмма униң туғқанлири қәлбинур тохтиниң тутулушиға униң өлүм мурасимлирида халисанә тәблиғ қилидиған диний етиқади мустәһкәм бир аял икәнлики вә 3 балисиға қоюлған сүрәййә, сүмәййә, йәһя қатарлиқ исимларни өзгәртиш буйруқиға наразилиқ билдүргәнлики биваситә сәвәб болғанлиқини илгири сүрмәктә. Бу йил, йәни 2018-йили 1-айда қәлбинур тохтиниң хотән керийәлик ери мәмәт салиһниңму диний етиқади сәвәблик тутқун қилинғанлиқ хәвири кәлгән.

Тутқунларниң йәнә бири ширинай тохти болуп, униң йолдиши 5 йил илгирила кесәл сәвәбидин өлүп кәлкән икән. Ширинай пәрдә тиҗарити билән ронақ тепип бейиған, кичикидин хитайчә мәктәптә оқуған, адәттә диний паалийәтләргә қатнишип кәтмәйдиған аял болуп, униң немә сәвәбтин тутқун қилинғанлиқи һазирғичә ениқ әмәс икән. Арзугүл ханимниң пәрәз қилишичә, ширинай тохтиниң тутқун қилинишиға униң һәдиси қәлбинур тохтиниң тутқун қилинғанлиқ хәвирини чәтәлдики туғқанлириға йәткүзгәнлики сәвәб болған болуши мумкин икән.

Арзугүл ханимниң билдүрүшичә, нөвәттә тутқунда туруватқан ача-сиңил иккийләнниң таҗигүл исимлик йәнә бир сиңлиси 2009- йили үрүмчидә йүз бәргән “5-июл үрүмчи вәқәси” дә ери билән биллә тутқун қилинған икән. Кейин сақчилар сиртқа ашкарилимаслиқ шәрти билән таҗигүл тохтиниң өлүкини аилисигә қайтуруп бәргән икән. Арзугүлниң билдүрүшичә, “5-июл үрүмчи вәқәси” дин кейин бу аилә хитай сақчилириниң нуқтилиқ тәкшүрүш обйектиға айланған вә “қара тизимлик” тин орун алған икән.

Зияритимиз ахирида арзугүл ханим йәнә нөвәттә бу аилидә ача-сиңил иккийләнниң тутуп кетилиши билән 4 балиниң игисиз вә беқимсиз қалғанлиқини билдүрди. У йәнә ширинай тохтиниң 12яшлиқ қизи зилалә ғопур, қәлбинур тохтиниң аталмиш “диний түс алған исимлирини өзгәртиш” тәләп қилинған 8 яшлиқ қизи сүрәййә, 6 яшлиқ қизи сүмәййә вә 3 яшлиқ оғли йәһяниң из- дерикини елишниң қийин болуватқини илгири сүрди. У, игә-чақисиз қалған бу балиларниң аһалиләр комитетидики коллектип йәслидә туруватқан болуши вә яки хитай көчмәнлириниң беқивелишиға бериветилгәнлик еһтималини тилға елип, өзиниң бу балиларниң тәқдиридин қаттиқ әндишә қиливатқанлиқини билдүрди.