2015-Yil 1-2-aylarda Uyghur élida yüz bergen qanliq toqunushlar

Bay nahiyesidiki weqege chétishliq ikki kishini tutush buyruqi. 2015-Yili féwral.

2015-Yil yéngi yil kirgendin kéyin, Uyghur rayonidiki qarshiliq heriketliri we qanliq weqelerning toxtimasliqi xelq'araning diqqitini qozghidi. Yüz bergen qanliq toqunushlarning beziliri xitayning hökümet taratqulirida xewer qilin'ghan bolsimu, emma xitayning chaghan bayrimining aldi-keynide yüz bergen qanliq toqunushlar heqqide xitay metbu'atliri xewer bermidi. Ijtima'iy taratqular we radi'oyimizning igilishi bilen xelq'aragha ashkarilan'ghan 28-29- yanwar xoten chiriye we kériye toqunushi, 13-féwral xoten guma adem bomba hujumi, 16-féwral xoten qaraqash saqchilargha hujum qilish weqesi, 17-féwral aqsu bay nahiyisi saqchilirining öy axturushida yüz bergen qanliq toqunush qatarliqlar xelq'ara metbu'atlarda zor inkas qozghidi.

2014-Yili xelq'ara metbu'atlarda Uyghur rayonida qanliq toqunushlar eng köp yüz bergen yil dep teriplinip, bu weqelerning yüz bérishige xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan diniy we milliy basturushi seweb bolghanliqini tekitligen idi. Emma 2015-yili yéngi yil kirgendin kéyinki qisqighine ikki ay ichide Uyghur élida yüz bergen qarshiliq heriketliri we qanliq toqunushlarning yenila toxtimasliqi we bu weqelerning yüz bérishige xitay hökümitining diniy we milliy basturushi, xitay saqchilirining zorawanliqi qatarliq amillarning seweb bolushi xelq'araning jiddiy diqqitini qozghidi.

2015-Yili yéngi yil kirgendin kéyin xelq'aragha ashkarilan'ghan qanliq weqelerdin, 12-yanwar qeshqer yéngisheher nahiyiside alte Uyghurning térrorluq gumani bilen étip öltürülüsh weqesi, 28- 29-yanwar xotenning chiriye we kériye nahiyiliride 3 Uyghur yashning saqchilarni pichaqlap öltürüsh weqesi, 13-féwral guma kona bazar adem bomba hujumi, 16-féwral qaraqash purchaqchi yézisida saqchilarning tekshürüshige qarshiliq qilghan Uyghur yashning étiwétilish weqesi, 16-féwral qeshqer qaghiliq nahiyiside ata-balining saqchi aptomobiligha ot qoyush weqesi, 17-féwral aqsu bay nahiyide 17 ademning ölüshige seweb bolghan yaqa'ériq qanliq toqunushi qatarliqlarni tilgha élish mumkin.

12-Yanwar qeshqer yéngisheher nahiyiside alte Uyghurning térrorluq gumani bilen étip öltürülüsh weqesi

Xitayning tengritagh torning xewiride, weqening 12-yanwar etigen sa'et 10 larda, qeshqer yéngisheher nahiye baziridiki soda rayonida yüz bergenliki. Saqchilarning partlatquch bomba élip yürgenliki melum qilin'ghan bireylenni tutush jeryanida, uning bilen birlikte palta kötürüp qarshiliq körsetken 5 kishini qoshup neq meydanda 6 kishini étiwetkenliki tilgha élindi, emma ularning kimliki heqqide uchur bérilmidi. Radi'omiz muxbiri qeshqer yéngisheher saqchi idarisige téléfon qilghinida saqchilar weqening tepsilati heqqide jawab bérishni ret qildi.

Xelq'ara metbu'atlarda bu weqe 2015-yili yéngi yil kirgendin kéyinki tunji qanliq weqe dep teriplendi.

28-29-Yanwar xotenning chiriye we kériye nahiyiliride 3 Uyghur yashning saqchilarni pichaqlap öltürüsh weqesi

28-29-Yanwar künliri xotenning chiriye we kériye nahiyiliride 3 Uyghur yashning 3 saqchini pichaqlap öltürüsh weqesi yüz bergenliki heqqide deslepki uchur ijtima'iy uchur wasitiliride tarqaldi. Radi'omiz sürüshtürüsh arqiliq, 28-yanwar xoten chiriyede 3 Uyghur yashning taghda ularni tosup tekshürgen saqchilardin bir amanliq mudiri we ikki yardemchi saqchini pichaqlap öltürgenliki, bostan yézisigha kelgende 200 din artuq saqchining qorshawida qalghan 17 yashliq ömer abdughéni, 18 yashliq ömer memetning saqchilar teripidin étiwétilgenliki, qéchip ketken metsélim metkéremning bir kündin kéyin xotenning kériye nahiyiside tutqun qilin'ghanliqi melum boldi. Melum bolushiche weqedin kéyin da'iriler 10 nechche kishini tutqun qilghan.

13-Féwral guma kona bazar adem bomba hujumi

Weqe guma konabazarning piyadiler kochisida kech sa'et 9 larda yüz bergen, neq meydanda 8 saqchi ölgen, 30 nechche saqchi yarilan'ghan. Melum bolushiche, 2-ayning 13-küni jüme namizidin kéyin bélige partlatquch bomba tangghan shu yerlik bir Uyghur yash bir saqchini ching quchaqlap basqan. Etraptiki bashqa saqchilar yopurulup kélip uni tutmaqchi bolghanda bomba partlighan. Buning bilen neq meydanda 8 neper saqchi ölgen, 30 nechche saqchi yarilan'ghan.

3 1- Féwral xoten guma nahiyiside yüz bergen özini qoshup partlitish weqesidin kéyin, dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit, da'irilerning xoten bilen qeshqer chégrasida 13 neper Uyghurni tutqun qilghanliqini bildürdi.

16-Féwral qaraqash purchaqchi yézisida saqchilarning tekshürüshige qarshiliq qilghan Uyghur yashning étiwétilish weqesi

16-Féwral düshenbe küni xoten qaraqash nahiyiside saqchilargha hujum qilish weqesi yüz berdi.

Ijtima'iy taratqularda 2-ayning 16-küni xoten qaraqash nahiyisi purchaqchi yézisi bashqudughla kentide xitay saqchilirigha qarshiliq qilghan bir Uyghur étiwétilgenlik xewiri tarqaldi. Xitay hökümet taratquliri 13-féwral xoten gumida yüz bergen özini qoshup partlitish hujumi heqqide xewer bermiginidek, düshenbe küni qaraqashta yüz bergen weqenimu xewer qilmidi.

Radi'omiz igiligen ehwallardin melum bolushiche, shu tewelikte yashaydighan bir Uyghur tekshürüsh üchün öyige basturup kirgen saqchilargha qarshiliq qilip, pichaq bilen hujum qilghan. Netijide bu Uyghur xitay saqchi eskerliri teripidin étiwétilgen.

16-Féwral qeshqer qaghiliq nahiyiside ata-balining saqchi aptomobiligha ot qoyush weqesi

Bu weqe 16-féwral ijtima'iy taratqularda tarqaldi. Melum bolushiche shu küni qeshqerning qaghiliq nahiyiside Uyghurlarning kocha charlawatqan xitay saqchilirigha hujum qilish weqesi yüz bergen. Sherqiy türkistan xewer torining uchurida, qaghiliqta yüz bergen weqede charlighuchi saqchilar we xitay puqraliridin 7 sining, bu heriketni pilanlighan Uyghur pida'iyliridin 4 nepirining ölgenliki ilgiri sürüldi. Emma bu xewer xitayning hökümet taratqulirida we chet'el metbu'atlirida téxi delillenmidi.

Radi'oyimizning igilishiche, weqe 16-féwral kech sa'et 9 etrapida nahiyilik 1‏-bashlan'ghuch mektepning aldidiki bir talla bazirining yénida yüz bergen. Muxbirimizning éniqlashliri dawamida, weqede az dégende 3 kishi ölgenliki aydinglashti. Weqeni yaratquchilar qaghiliqning tögichi yézisidin bolup, dada we ikki oghuldin ibaret bir a'ile kishiliri iken؛ bulardin ikkisi neq meydanda jan üzgen, biri doxturxanigha apirilghan, emma qaghiliq doxturxanisidiki bir doxtur özining shu küni yarilan'ghan ikki saqchini tekshürgenlikini, bashqa jeryan we yaridarlardin xewersiz ikenlikini bildürdi.

17-Féwral aqsu bay nahiyiside 17 ademning ölüshige sewech bolghan yaqa'ériq qanliq toqunushi

17-Féwral küni aqsu bay nahiyisining yaqa'ériq bazirida qanliq toqunush yüz bérip 17 kishi ölgen. Toqunush saqchilarning öy tekshürüshi dawamida kélip chiqqan.

Radi'oyimizning igilishiche, 17 féwral küni aqsu bay nahiyisi yaqa'ériq bazirida turghun bilal bashchiliqidiki pida'iylar guruhi bir öyge toplinip olturghinida, saqchixana bashliqi qasim imin 7-8 yardemchi saqchini bashlap öy tekshürüshke kirgende pida'iylar bilen saqchilar otturisida qanliq toqunush yüz bergen.

Pida'iylar awwal qasim imirning qolidiki qoralni tartiwalghan, arqidin pichaq we paltilarni qollirigha élip saqchilarni chanap we chépip öyidin qoghlighan. Pida'iylar saqchilarni arqisidin qoghlap saqchixanigha yéqinlashqanda, saqchixana ichidiki resmiy saqchilar teripidin étiwétilgen. Qasim imir bilen qoshulup jem'iy 4 saqchi ölgen. Saqchilar weqeni bir terep qilish jeryanida weqe bilen munasiwiti bolmighan doxturxana bashliqi jüme heqquli we uning 16 yashliq qizini, shundaqla 4-kentlik 2 déhqanni gumandarlar qatarida sanap étiwetken.

Weqede ölgen bir resmiy, 3 yardemchi saqchining isimliri : qasim imir (saqchixana bashliqi), éli jan, abdul qadir, semet exmet؛ weqede ölgen 9 gumandardin 3 nepirining isimliri: turghun bilal, ömer memet, tuniyaz hesen. Weqe heqqide xitay hökümet taratquliri xewer bermidi. Emma weqedin kéyin bay nahiyilik saqchi idarisi 5 Uyghur üstidin tutush buyruqi chiqarghan. Bu besh kishidin er-ayal abliz abla we azadem nur weqedin üch kün kéyin esirge chüshken؛ melum bolushiche, abliz abla yaqériq yézisining aq gümbez kentide, azadem nur aqsu shehiridiki kona ayropilanxana dep atilidighan bir ahaliler rayonida tutqun qilin'ghan.

Yaqa'ériqta wezipe ötewatqan hökümet xadimlirining bayanliridin melum bolushiche, weqediki pida'iylarning biwasite uruq-tughqanliri we dostliri bolup yaq'ériq boyiche az dégende yüzge yéqin kishi tutqun qilin'ghan. Ashkarilishiche, tutqunlarning arisida yaqa'ériqta hörmetke sazawer kishilerdin rustem rozi, ehet mamut qatarliqlarmu bar.