Хитайниң хотәндики партийә оргини һуҗумға учриди

Үрүмчи вақти 28‏-декабир кәчқурун саәт 5 кә аз қалғанда, хитайниң хотән қарақаш наһийәлик парткоми аптомобиллиқ бомба һуҗумиға учриди. Ройтерс агентлиқиниң хәвәр қилишичә, 4 кишилик бир аптомобил наһийәлик партком қорусиға бастуруп кирип, бомба партлатқан. Һуҗумда бир адәм өлгән 3 адәм яриланған.

Хитай ахбарат васитилиридә, хитай аманлиқ күчлириниң аптомобилдики 4 һуҗумчини етип өлтүргәнликини, һуҗүмчиларниң уйғур икәнликини билдүрди. Хитайниң шинхуа агентлиқи вәқәниң “террорлуқ һуҗум ” икәнликини илгири сүргән. Әмма вәқәниң тәпсилати, һуҗумчиларниң кимлики вә мәқсәт‏- нишани һәққидә һечқандақ учур бәрмигән.

Бу вәқә уйғур аптоном районлуқ партком секретари чен чүәнго бу 8‏-айда уйғур илиға йөткилип кәлгәндин буян йүз бәргән вә ахбарат васитилиридә елан қилинған тунҗи һуҗум қилиш вәқәси.

Хотәндики йәрлик сақчилар һуҗумниң растлиқини инкар қилмиған болсиму, әмма вәқәниң детали вә һуҗумчиларниң кимликигә даир тәпсилатлар һәққидә тохтилишни рәт қилди:

Сақчи: 1 таң, биз уқмаптимиз.

Мухбир: силәрниң босуғаңларда туруп уқмамсиләр?
Сақчи : 1 яқ уқмаптимиз.

Мухбир: бәзи хәвәрләрни аңлидуқ?
Сақчи : 1 вай яқәй, башқа өзгиришләр йоқ.

Мухбиир: төт адәм)һуҗумчи( өлди, дәйду? бу өлгәнләр?
Сақчи :1 яқәй, бизму ениқ уқмидуқ уни.

Мухбир: қачан болди бу вәқә? бүгүн болдиму, түнүгүнму?
Сақчи : 1 бүгүн чүштин кейин болған ишлармикин шу. Бизму уқмидуқ, техи у йәргә кәткәнләр қайтип кәлмиди. Он нәччә адәм кәткәнти. (Өлгән у төт адәмниң кимликини) уқмидуқ ишқилип.

Вәқәдин кейин хитай һөкүмити учурни қаттиқ контрол қилған. Қарақаш наһийисидә аманлиқ тәдбирлирини қаттиқ күчәйткән. Қарақаш наһийисидә олтурушлуқ бир уйғур аял вәқәни аңлимиғанлиқи, әмма наһийәдә аманлиқ тәдбирлириниң алаһидә күчийип кәткәнликигә қарап, бирәр вәқә йүз бәргәнкини һес қилғанлиқини билдүрди.

Уйғур аһалә: биз маву лоқман дохтурханисида идуқ. Мушу намазшамниң яғи лоңман дохтурханисиниң алди чиңип қаптикән. Биз немә иш болуп кәткәнду, дәп уқмай йенип кәптимизкән.

Мухбир: сиз шу йәрдә вәзийәтниң чиңип кәткәнликини көрдиңизма?
Уйғур аһалә: һәә!

Мухбир: қандақ чиңип кәтти? мәсилән, кочиларда кимлик тәкшүрүватамду, сақчилар, һәрбийләр?
Уйғур аһалә: һәә шу, күйоғлум ишиктин кириптикән, кимлик болмиса киргили болмайдикән, дәп шундақ деди. Бизниму маву ишиктин кириптуқ, буниңдин чиққили қоймай, маву яндики ишиктин чиқиңлар, дәп шундақ деди. Бизму немә иш болғанду, дәп йенип кәптимиз.

Мухбир: немә иш болғанлиқини уқмиғанмитиңиз ?
Уйғур аһалә: яқ уқмидим. )Мән( өйгә йенип кәлгили 2 саәт болди.

Мухбир: партлаш авазини аңлимидиңизма?
Уйғур аял: яқ.

Мухбир: әмма һес қилдиңиз дәңә, кочида вәзийәтниң чиқип кетип барғанлиқини?
Уйғур аял: һәә, һәә!

Мухбирлар: һәммә йәрдә һәрбий, сақчилар бар дәңә?
Уйғур аял: һәә, шу сақчилар.

Мухбир: қандақ өзгириш көрдиңиз кочида, адәттики күнләргә қариғанда бүгүн, қандақ пәрқ көрдиңиз ?

Уйғур аһалә: ашундақ чиңип қалди шу, кимлик тәкшүрүп, маяндин меңиңлар,. Дәп киридиған ишик башқа, чиқидиған ишик башқа болуптикән. Шундақ ойлидуқ биз.

Мухбир: кечиси кочиға чиқишқа боламду һазир болмамду?
Уйғур аһалә: әмди мән дохтурханидин кәлгили 3 саәт болди. Боламдикин, болмамдикин. (Наһийәлик һөкүмәт) ундақ кочиға чиқмаңлар,дәп уқтуруш тарқатмиди. Телевизордиму бирәр хәвәр бәрмиди.

Д у қ чаршәнбә күни вәқәгә дәрһал инкас қайтурди. Д у қ рәиси рабийә қадир ханим чаршәнбә күни радийомизда баянат елан қилип, қарақаштики һуҗумға хитай һөкүмити вә “ чен чүәнгониң сиясити җавабкар” икәнликини илгири сүрди.

Рабийә қадир мундақ дәйду: “ хәлқ (чен чүәнгони) йеңи кәлди. Дуняниң алдида шәкилгә болсиму, бизгә аз тола болсиму тинчлиқ пурсити бериду, дәп буни үмид қилған. Бирақ бу күткән үмид болмай, сақчиларниң санини көпәйтип, мәһәллә, мәһәллигә понкит қуруп, униң сиртида қериндашлиқ, дәп бир адәмниң өйигә йәнә бир адәм кирип 6 ай турса, бу аилини башқурған адәм қандақ чидайду. Турған адәм қандақ чидайду.

Шуңа, хәлқниң чидаш тақити қалмиған. Һәм мәсчитләрни чеқиш, 70% мәсчитни чеқиш дегән бу йәр тәврәп кетидиған (вәқә), мәйли у қайси дин болсун. Һәрқандақ бир таҗавузчи бесивалғанда черкав, бутхана, мәсчитләрни чаққан әмәс. Шуңа, бизниң ишимизниң тинчлиқ билән һәл болидиғанлиқиға хәлқ үмидни үзгән гәп. Шуниң үчүн бу вәқәниң келип чиқишиға һазирқи аптоном районға рәис болған рәис вә һөкүмәтниң сиясити (җавабкар). Шуниң үчүн биз бу (вәқә)ни һазирқи йеңи сиясәткә қарши уйғур хәлқиниң ипадиси, дәп қараймиз.”

Униң қәйт қилишичә, хитай һөкүмити изчил уйғурларниң турмушини яхшилашқа вәдә берип кәлгән болсиму, әмма хитай көчмәнләр билән уйғурлар оттурисидики һаң давамлиқ йоғинап маңған. У, бу әһвални уйғурларниң һәргиз қобул қилалмайдиғанлиқини агаһландуруп, хитай һөкүмитини уйғурлар билән сөһбәт өткүзүшкә чақирди.

Рабийә қадир: (уйғур һәрикити) уйғурлар өз тәқдирини өзи бәлгиләйдиған, өзигә өзи хоҗа болидиған, башқа таҗавузчиларниң қолидин қутулидиған инқилаб. (Хитай) уйғур миллитини қайта-қайта, қайта-қайта алдап кәлди. Алдашниң чеки бүгүнгә йәтти. Ойлап беқиң, мәсчитни чақса, бир уйғурниң аилисигә бир хитайни тиқса, мәһәллә, мәһәллигә понкит салса, униң мәктәпләрдә уйғур балиларни хитай балилар билән биргә оқутуп, хитай балилар уйғур балиларни ирқий кәмситсә, уйғур тилини йоқатса, буни уйғурлар һәргиз қобул қилалмайду.

Хитай һөкүмити пүтүн сияситини өзгәртип, уйғурниң өктичилири билән сөһбәткә келиши керәк. Сөһбәткә келип, мәсилини һәр икки тәрәпниң разилиқи билән һәл қилиши керәк. Уйғурниң өктичи күчлири билән сөзләшмәй, униң һәқиқий авазини аңлимай, уйғур хәлқини тохтитип қалалмайду. Мәйли вәтән сиртида, мәйли вәтән ичидә болсун, улар билән сөһбәткә келиши керәк.

Уйғур аптоном районлуқ партком секретари чен чүәнго бу йил 8‏-айда уйғур илиға йөткилип келипла илгири тибәттә йолға қойған бәзи сиясәтлирини уйғур районида йүргүзүшкә башлиған. У “қулайлиқ понкит” намидики йеңи сақчиханиларни қуруш, уйғур-хитай туғқандарчилиқ мунасивити орнитиш, паспорт йиғивелиш, мәсчит чеқиш қатарлиқ тәдбирләрни йолға қойған.

Бирақ униң сиясити, уйғур тәшкилатлириниң қаттиқ тәнқидигә учриған. Улар бу тәдбирләр уйғур районида техиму қаттиқ қаршилиқларни пәйда қилидиғанлиқини агаһландурған иди.