Kanada bash ministiri, wang yining muxbirgha azar bergenlikidin epsuslandi

Ixtiyariy muxbirimiz gülshen abduqadir
2016.06.08
Justin-Trudeau-justin-tredu.jpg Kanada bash ministiri justin trédu. 2015-Yili 18-noyabir.
wikipedia.org

Ötken hepte kanadagha dölet ishliri ziyaritige kelgen, xitay tashqi ishlar ministiri wang yining xitaydiki insan heqliri depsendichiliklirige a'it so'al sorighan kanadaliq muxbirgha azar bergenlikidin ibaret diplomatik setchilik yüz bergendin kéyin, bu weqe dunya we kanada metbu'atlirida shundaqla barliq ammiwi taratqularda kengri yer alghan we ghulghula témisi bolghan idi.

Kanadaning manitoba ölkisining winnipég shehiride ziyarette boluwatqan kanada bash ministiri jastin trédu 3-iyun küni bayanat élan qilip, xitay tashqi ishlar ministiri wang yining kanadaliq muxbirgha azar bergenlikidin intayin epsuslan'ghanliqini we erkin axbaratning özi üchün intayin muhim ikenlikini bildürdi.

U mundaq dédi: “Kanada terep, kanadaliq muxbirgha azar bérishtek bu köngülsiz weziyettin memnun bolmighanliqimizni, alliqachan xitay tashqi ishlar ministirliqi we xitayning kanada bash elchilikige yetküzduq. Heqiqet shuki, axbarat erkinliki méning üchün intayin muhim.

Men herqachan xitay hökümiti we xitay emeldarliri bilen körüshüsh pursiti bolghanda, ular bilen kishilik hoquq mesilisini, bolupmu héchqandaq bir pakit bolmighan shara'it astida, jasusluq bilen eyiblinip xitay türmiside yétiwatqan kéwin gerrat mesilisini otturigha qoyup keldim.”

Gerche kanada bash ministiri jastin trédu bayanatida, 2 yildin buyan xitay türmiside tutup turuluwatqan kanada puqrasi kéwin gerratni tilgha alghan bolsimu emma, 10 yildin buyan xitay türmiside naheq yétiwatqan hüsenjan jélilni tilgha almighan.

Kanadada yashawatqan Uyghur sha'iri exmetjan osman ependi öz nöwitide yene, hüsenjan jélil mesilisining untulup qéliwatqanliqini, kanadada yashawatqan Uyghurlar we Uyghur teshkilatliri kanada hökümitige küchlük bir bésim hasil qilmisa, bu mesilining untulghan mesile bolup qéliwéridighanliqini ilgiri süridighan siyasiy mulahizichilerning biri.

Kanadada yashawatqan siyasiy mulahizichi memet toxti ependi, kewin gerrat mesilisi otturigha chüshken iken, tebi'iy halda hüsenjan jélil mesilisining küntertipke kélidighanliqini ilgiri süridu.

Memet toxtining qarishiche, jastin tréduning bu yil küzde xitaygha qarita élip baridighan ziyaritining aldi-keyni, Uyghur jama'itining kanada hökümitige bu heqte bésim ishlitishi üchün yaxshi bir purset iken.

Kanadada yashawatqan siyasiy mulahizichi kamil tursun ependi, kanadaning xitaydiki insan heqliri weziyitige nisbeten, yumshaq mu'amile qiliwatqanliqini eyibleydu.

Kanada bash ministirliq ishxanisi, xitayning ottawada turushluq bash elchixanisi shundaqla xitay tashqi ishlar ministirliqigha öz naraziliqini bildürgendin kéyin, 5-iyun küni xitayning kanadada turushluq bash elchisi lu zawxuy kanadada chiqidighan yer shari we mektuplar gézitide, “Kanada insan heqliri mesiliside xitay otturisida perq barliqigha köz yummasliqi kérek” dégen mawzuda maqale élan qilip, xitay kishilik hoquq weziyitini aqlimaqchi bolghan. U maqaliside kanada bilen xitay otturisida kishilik hoquq mesiliside perqning bolushi tebi'iy dégen idiyini ilgiri sürmekchi bolghan.

Shuning bilen bir waqitta, xitay tashqi ishlar ministirliqining ayal bayanatchisi xu'a chünying ötken hepte ötküzülgen axbarat élan qilish yighinida bir muxbir sorighan, xitay tashqi ishlar ministiri wang yining kanadaliq bir muxbirgha azar bergenliki mesilisi heqqidiki so'aligha, konkrét jawab bérishtin özini qachurghan. Emma u: “Chet'el muxbirliri, junggo heqqide xewer yazghanda, obyéktip we adil bolalidimmu? yazghanlirim xitayda yüz bergen ishlarni toghra eks ettürüp bérelidimu-yoq dégen so'alni öz-özidin sorishi kérek” dégen.

Bu programmining tepsilatini yuqiridiki ulinishtin anglighaysiler.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.