Washin'gton shehiride “Sherqiy türkistan ittipaqliq marshi” namayishi bashlandi

Dunyaning Uyghurlar duch kéliwatqan éghir milliy krizislar heqqidiki chüshenchisi barghanséri éship bérishigha egiship muhajirettiki Uyghurlarning bu mesile heqqidiki tirishchanliqlirimu oxshash bolmighan shekillerde öz ipadisini tapmaqta. 20-Dékabir küni “Sherqiy türkistan milliy oyghinish herikiti” teshkilligen naraziliq namayishini ene shularning biri déyishke bolidu.

Bu qétimqi namayishning tunji meydan pa'aliyiti aq saray aldida bashlan'ghan bolup, namayish aldi bilen “Sherqiy türkistan marshi” bilen bashlandi. Marshtin kéyin “Sherqiy türkistan milliy oyghinish herikiti” ning wekilliri arqimu arqidin sözge chiqip milyonlighan Uyghurlarning atalmish “Terbiyelesh merkezliri” namidiki lagérlargha qamalghanliqini, diniy we penniy alimlarning oxshashla mushu lagérlargha hemde türmilerge qamiliwatqanliqini bayan qildi.

Shuningdek xitay hökümitining nöwette Uyghur ayallirini mejburiy xitay köchmenlirige toylashturup, Uyghurlarni assimilyatsiye qilishni tézlitiwatqanliqi, Uyghurlar diyaridiki tebi'iy bayliqlarni keng kölemde qézish bilen birge yerlik Uyghurlarni namratliqqa mehkum qiliwatqanliqi, emdilikte bolsa Uyghurlarni pütünley yoq qiliwetmekchi boluwatqanliqi bayan qilindi.

Bu qétimqi namayishqa qatnashqan Uyghur yashliridin abduwaris ablimit bu heqtiki ziyaritimiz jeryanida nöwette barghanséri köp sandiki Uyghurlarning bu xil namayish sépige qoshulushida xitay hökümitining zulumi muhim rol oynawatqanliqini, öziningmu mushu meqsette bu namayishni dawamliq qilmaqchi ikenlikini bildürdi.

U sözining dawamida emdi özining erkin dunyagha chiqqanliqini, mehkumluqqa giriptar bolghan shu qérindashlirining özige telmürüwatqan közlirining öz wujudidiki herqandaq qorqunch yaki endishige orun qoymaydighanliqini alahide tekitlidi.

Namayishning aq saray aldidiki sho'ar towlash basquchidin kéyin namayishchilar sep bolup tizilip, aq saraydin amérika tashqi ishlar ministirliqi binasigha yürüsh qildi. Saqchi mashiniliri we motsiklitlirining himayisi astidiki namayishchilar chong kochini boylap yürüsh qilish jeryanida towlighan xitay hökümitige qarshi sho'arlar köpligen kishilerni özige jelp qilmaqta idi.

Bu qétimqi namayishchilar arisida amérikidiki melum aliy téxnikom mektipining oqutquchisi, qara tenlikler neslidin bolghan salahidin abdukérimmu bar idi. Biz uningdin “Siz Uyghur emeskensiz. Qandaq bolup bu namayishqa qatniship qaldingiz?” dep sorighinimizda u özining bir insan bolush süpiti bilen bundaq namayishlargha qatnishish mejburiyiti bar, dep qaraydighanliqini bildürgech mundaq dédi.

“Yéqinda roshen abbas bilen bolghan bir qétimliq ziyaret xatirisini oqudum. Oqup bolghandin kéyin heyranliqtin yaqamni chishlidim. Uyghur qérindashlarning qandaq külpetlerge duch kéliwatqanliqini anche-munche anglighan idim. Emma rastini désem, ehwalning bu derijide éghirlap ketkenlikini bilmeydikenmen. Shuning bilen özüm hemde mendin ders éliwatqan oqughuchilirim bu ehwallarni bilishi zörür iken, dep oylidim. Shunga men bügün bu namayish meydanigha keldim. Chünki Uyghurlarning béshigha kéliwatqanliri adaletsizliktur. Yene kélip bu adaletsizlik hazir barghanséri heddidin éship méngiwatidu. Bu adaletsizliktin özini himaye qilish qudriti bolmighan Uyghurlar zulumgha mehkum boluwatidu. Ikkinchidin, bu bir jinayet. Xelq'ara qanun'gha, exlaq mizanlirigha qarshi jinayet. Yene kélip xitay özining téxi yéqinqi zaman tarixida qandaq künlerni körgenlikini untup qéliwatidu. Yéqin'ghiche dunya ularni adem qatarida körmigen idi. Emdilikte ular kichikkine küchlinip qélipla dunyani közge ilmaywatidu. Mundaqche éytqanda, adaletsizlik, qirghinchiliq, zorawanliq üstige qurulghan hakimiyettiki bir top lükchekler hémayisiz balilar, ayallar, shundaqla erlerge zulum séliwatidu. Shunga bularni toxtitish lazim, dep qaraymen.”

Melum bolushiche, mezkur namayish amérika hökümitining Uyghurlarni qollishi, shuningdek 21-esirde yene bir qétimliq tarixiy qirghinchiliqning otturigha chiqishini tosush buningdiki asasiy chaqiriq mezmunliri iken.