Xitay hökümiti intérnétni qamal qilish iqtidarini ashurmaqta

Intérnéttiki munazire meydanliri xitaydiki puqralarning hökümetning ijralirigha bolghan naraziliqini ipadileydighan birdin - bir soruni. Emma xitay hökümiti siyasiy we ijtima'iy sezgürlüki bolghan mesililerde jama'et pikri shekillinip, tor qollan'ghuchilirining kochilargha chiqip kétishining aldini élish üchün intérnétni qattiq nazaret astigha élip keldi. Buning eng éghir örniki 2009 - yili ürümchi weqeside körüldi. U yili xitay hökümiti Uyghur élining intérnét, uzun yolluq téléfonini az kem bir yilgha yéqin waqit taqap, uning tashqi dunya bilen bolghan alaqisini pütünley üzüwetti. Bu hökümet eger xitay miqyasida yene mushundaq bir krizis yüz bergen teqdirde, oxshash usulni qollinamdu? chet'ellik közetküchiler buning jawabini mulahize qilip, buning éhtimaldin uzaq emeslikini bildürmekte.

Töwende bu heqtiki tepsiliy melumatni muxbirimiz iradedin anglighaysiler.

Hörmetlik radi'o anglighuchilar, xitay intérnét qollan'ghuchilirining sanining köplüki jehette dunyada birinchi orunda turidu. Xitaydiki intérnét abontlirining sani texminen 564 milyon etrapida bolup, omumi nopusning 40 pirsentini teshkil qilidu. Emma buninggha qarshi, xitayni intérnét erkinliki jehette retke tizghanda, uni aldinqi orunlarda körüsh mumkin emes. U, dunyadiki intérnét erkinliki eng éghir depsende qilinidighan döletlerning biri bolup, kishilik hoquq organliri xitayni “Eng chong intérnét türmisi” dep teripleydu.

Kishilik hoquq organlirining doklatlirida bildürülüshiche, xitay hökümiti kishilik hoquq aktipliri, adwokatlar we blog qollan'ghuchilirini intérnéttin cheklesh, sezgür téma yaki shexslerni izdesh matoridin öchürüwétish, chet'el tor betlirining échishilishini téxnikiliq yollar arqiliq astilashturush we siyasiy sezgürlükke ige tor betler, tiwittér, féyisbuk we yutubqa oxshash dangliq xelq'ara ijtima'iy tor betlerning échilishini cheklesh arqiliq xitay puqralirining uchurgha érishish, pkir qilish erkinlikini qattiq depsende qilghan. Xitay hökümiti bu yollar arqiliq jama'et pikri shekillinishining, tordiki ghezeplik ammining kochigha chiqip kétishining aldini élishqa urunmaqta. Emma xitayda chong bir krizis yüz bergen teqdirde, xitay hökümiti qandaq qilidu, pütün xitaydiki intérnétni taqiwételemdu? bügün en'giliyide chiqidighan “Iqtisadshunas” gézitide xitay we intérnét témisida élan qilin'ghan mexsus doklatta yuqiridiki éhtimal chetke qéqilmighan. Uningda mundaq déyilgen:

Xitay hökümitini bundaq qilmaydu dégili bolmaydu. Chünki u, xitayda alliqachan sinaq qilinip bolghan. 2009 - Yili ürümchi weqesi yüz bergende, xitay hökümiti pütkül rayondiki 6 milyondin oshuq intérnét qollan'ghuchisini intérnétke kirishini tosidi. Uzun yolluq téléfon, qol téléfon we qisqa uchur hemmisi taqiwétildi. Uyghur éli aylarche héchqandaq uchur - alaqe mulazimitige érishelmidi. Hetta xitay ichidiki tor betlergimu kirelmidi.

Iqtisadshunas gézitide élan qilin'ghan doklatta éytilishiche, téxnika jehettin alghanda xitay hökümitining Uyghur élide bundaq bir tedbirni élishi qéyin'gha toxtimighan. Chünki ularning qarishiche, bu rayon xitay hökümiti teripidin hem jughrapiyiwi jehettin, hem téxnika jehettin dunyadin ayrip tashlan'ghan. Xitay hökümiti peqet Uyghur élining sirtidiki herqandaq tor adrésini qamal qilish arqiliqla meqsitige yetken. Xitay hökümitining Uyghur élida bir yilgha yéqin waqit yeni 10 ay intérnétni taqiwétishi gerche xelq'arada yéterlik yaki küchlük naraziliqqa duch kelmigen bolmisimu, emma iqtisadiy jehettin buninggha bedel töligen bolup, 2009 - yili Uyghur élining ékisportta yaratqan qimmiti biraqla 44 pirsent chüshüp ketken. Emma elwette Uyghur élide muqimliq üchün herqandaq waste qollinishtin yanmaydighan xitay hökümiti üchün iqtisadiy bedel belkim héchnime bolmisa kérek.

Xitay hökümiti téxnika jehettin lazim bolghanda pütkül xitayda intérnétni tamamen taqiwétish iqtidarigha ige bolup, doklattin qarighanda, muqimliqtin intayin endishe qilidighan xitay hökümiti bu jehette özige nurghun tayanch küchlerni sepligen. Xitay ishlitiwatqan “Ot tam” programmisi xitay tor qollan'ghuchilirining chet'el tor betlirige kirishini nahayiti asanla chekliyeleydiken. Ötken yili xitayning intérnéti bir qanche sa'et pütünley taqilip qalghan hemde da'iriler buninggha bir chüshendürüsh bermigen bolsimu, emma bu xitay hökümitining mushundaq iqtidargha igilikini körsitip béridighan bir misal iken. Xitayda tijaret qiliwatqan bezi xelq'araliq shérketler, chet'el bankiliri mushundaq bir éhtimalgha qarshi özlirining intérnét matorini chet'elge yötkiwetken. Biraq, buning sirtida xitayning ichidiki intérnét torini ishlitiwatqan herqandaq bir orun, herqandaq bir shexsning herqandaq bir waqitta intérnét alaqisidin ayrilip qélish éhtimali mewjut. Emma xitay shundaq qilishqa jür'et qilalamdu? doklatta bu heqte: “Ereb bahari yüz bergende oxshash usul qollinilghan bolsimu, emma bu misir, liwiye we süriyining diktatorlirigha bir payda élip kelmidi. Emma xitayda herqandaq chong bir sheherde bir weqe yüz bersimu intérnétni qamal qilish arqiliq közlen'gen meqsetke yetti. Xitay hökümiti qamal qilish, téximu köp mezmunlarni filtirlesh, shübhilik kishilerni qolgha élishqa oxshash barliq wastilerni ishqa sélish arqiliq intérnét qollan'ghuchilirining kochilargha chiqip kétishini ünümlük tosidi. Intérnétni pütünley taqiwétish xitay hökümiti alidighan eng axirqi tedbir bop qélishi mumkin” déyilgen.

Xitay kompartiyisi intérnéttiki mezmunlarni kontrol qilish istratégiyisini üch xil shekilde yeni, aptomatik filtirlesh, intérnét mulazimiti shirketlirini özige maslishishqa mejburlash we aldin'ala tedbir élish usulliri arqiliq intérnétni qattiq bashqurup, intérnét abontlirini xelq'aradiki uchur almishish sistémisidin ayrip qoymaqta. Erkinlik sariyi 2012 - yili élan qilghan doklatida, xitay hökümitining intérnétni qamal qilish iqtidarining intayin küchlüklükini bildürgen idi.