Токйода уйғур, тибәт, моңғул мәсилилири бойичә доклат сөзләш паалийити өткүзүлди

Японийә уйғур җәмийитиниң рәиси илһам мәхмут әпәнди доклат сөзлимәктә. 2016-Йили 28-феврал, японийә.

28-Феврал токйода чақирилған “иптихарлиқ японийәни қайта қуруш үчүн немиләрни қилиш керәк?” намлиқ илмий муһакимә йиғинида, уйғур, тибәт, моңғул мәсилилири бойичә мәхсус доклат берилгән.

Бу қетимқи доклат сөзләш паалийитини японийә юртдашлар тәшкилати уюштурған болуп, паалийәт токйодики японийә дөләт мудапиәсигә қарашлиқ меһманханида елип берилған.

Японийә уйғур җәмийитидин игилишимизчә, японийә юртдашлар бирлики тәшкилати токйо шөбиси “иптихарлиқ японийәни қайта қуруш үчүн немиләрни қилиш керәк?” дегән темида токйода илмий доклат сөзләш йиғини өткүзгән болуп, йиғинға японийәдә паалийәт елип бериватқан уйғур, тибәт, моңғул кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң вәкиллириму айрим-айрим һалда сөзгә тәклип қилинип, нөвәттики уйғур, тибәт, ички моңғул аптоном райониниң һазирқи сиясий вәзийити тоғрисида тәпсилий доклат бәргән.

Зияритимизни қобул қилған японийә уйғур җәмийитиниң рәиси илһам маһмутниң билдүрүшичә, у бу қетимқи йиғинда, йеқиндин буян хитай һөкүмитиниң уйғур елиниң или райониға хитай өлкилиридин көплигән хитай көчмәнлирини йөткәшни пиланлаватқанлиқидин ибарәт хитайниң көчмән йөткәш сиясити тоғрисида тохталған.

Японийә асия әркинлики, демократийәсини илгири сүрүш кеңишиниң рәиси, тибәтлик пима гарпур йиғинда хәлқарада елип бериливатқан тибәт һәрикити һәққидә тохталған болуп, у,зияритимизни қобул қилип:“мән доклатимда асасән тибәтниң һазирқи әһвали тоғрисида тохталдим. Тибәт мәсилиси қаримаққа дуняға тонулуп кәткәндәк билинсиму, бирақ буни һәл қилиштики охшимиған йолларниң аллиқачан тосулуп кәткәнликини оттуриға қойдум шундақла хәлқара җәмийәтниң буниңға йетәрлик тәдбир-чарә қолланмай сүкүт қиливатқанлиқини тәкитлидим. Нөвәттә хитай һөкүмити хәлқараниң бесимлириға қилчә писәнт қилмай тибәттә түрлүк бастуруш сиясәтлирини изчил йолға қоюп,дуняға“тибәт мәсилиси хитайниң ички мәсилиси, хәлқараниң арилишиш һоқуқи йоқ” дегәндәк сигналларни очуқ-ашкара һалда аңлитиватқанлиқидин өзүмниң әпсуслиниватқанлиқимни билдүрдүм. Мениң тибәт мәсилисидә тутқан йолум мустәқиллиқ йоли” деди.

Кишилик һоқуқ паалийәтчиси пима гарпур сөзидә йәнә, һазирғичә японийәдә уйғур, тибәт, моңғул мәсилилири изчил аңлитилип кәлгән болсиму, бирақ буниңға нисбәтән японийә һөкүмитиниң һечқандақ инкас билдүрмигәнликини вә шундақла һазирғичә уйғур, тибәт, моңғулларға бирәр әмәлий иш қилип бәрмигәнликидин өзиниң әпсуслинидиғанлиқини билдүрди.

Җәнубий моңғул демократик партийисиниң баш катипи дайчин болса, бу қетимқи йиғинда ички моңғул аптоном районида йеқинқи йилларда йүз бәргән бир қисим вәқәләр тоғрисида тохталған.

Зияритимизни қобул қилған моңғул кишилик һоқуқ паалийәтчиси дайчин өзиниң бүгүнки доклати һәққидә тохтилип:“мән хитайниң ички моңғул аптоном районидики түрлүк бастуруш сиясәтлири кәлтүрүп чиқириватқан вәқәләр, моңғуллар нопусиниң үзлүксиз кемийиши, хәлқараниң ички моңғулдики кишилик һоқуқ мәсилилиригә көңүл бөлмәсликидин пайдилиниватқан хитай һөкүмитиниң моңғулларни ассимилятсийә қилиш сияситини тизлитиватқанлиқи, чарвичиларниң турмуш әһвали, уларниң хитайлар билән болған иқтисадий җәһәттики пәрқи, муһитниң булғиниши йәни қанунсиз кан ечиш билән шуғуллиниватқан хитай көчмәнлириниң яйлақлиримизни вәйран қилип, тупрақлиримизда елип бериватқан екологийәлик бузғунчилиқлири тоғрисида тәпсилий тохталдим” деди.

Илһам маһмутниң ейтишичә “иптихарлиқ японийәни қайта қуруш үчүн немиләрни қилиш керәк?” намлиқ илмий муһакимә йиғинида уйғур, тибәт, моңғул мәсилилири бойичә мәхсус доклатлар берилгәндин кейин йиғинда бир қисим соаллар оттуриға қоюлған.

Паалийәт шу йәр вақти чүштин кейин саәт бир йеримдин төт йеримға қәдәр давамлашқан болуп, доклат бериш паалийитигә көп сандики вәтәнпәрвәр японлар иштирак қилған.

Японийәдики учур мәнбәлиридә көрситилишичә, токйода өткүзүлгән “иптихарлиқ японийәни қайта қуруш үчүн немиләрни қилиш керәк?” намлиқ илмий муһакимә йиғинини тәшкиллигән японийә юртдашлар тәшкилатиниң асаслиқ әзалири японийә өзини қоғдаш әскирий қисмидин дәм елишқа чиққан генерал, офитсерлар вә шундақла пешқәдәм җәңчиләрдин тәркиб тапқан икән.

Японийәдики бир қисим сиясий көзәткүчиләрниң қаришичә, япон вәтәнпәрвәр тәшкилатлири нөвәттики уйғур, тибәт, моңғул кишилик һоқуқ мәсилилирини японийә җәмийитигә аңлитиш вә бу һәқтә тәшвиқат елип бериш арқилиқ япон хәлқини хитайдин һошяр турушқа чақиридикән.

Юқириқи аваз улинишидин тәпсилатини аңлаң.