Tokyoda Uyghur, tibet, mongghul mesililiri boyiche doklat sözlesh pa'aliyiti ötküzüldi
2016.02.29
28-Féwral tokyoda chaqirilghan “Iptixarliq yaponiyeni qayta qurush üchün némilerni qilish kérek?” namliq ilmiy muhakime yighinida, Uyghur, tibet, mongghul mesililiri boyiche mexsus doklat bérilgen.
Bu qétimqi doklat sözlesh pa'aliyitini yaponiye yurtdashlar teshkilati uyushturghan bolup, pa'aliyet tokyodiki yaponiye dölet mudapi'esige qarashliq méhmanxanida élip bérilghan.
Yaponiye Uyghur jem'iyitidin igilishimizche, yaponiye yurtdashlar birliki teshkilati tokyo shöbisi “Iptixarliq yaponiyeni qayta qurush üchün némilerni qilish kérek?” dégen témida tokyoda ilmiy doklat sözlesh yighini ötküzgen bolup, yighin'gha yaponiyede pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur, tibet, mongghul kishilik hoquq teshkilatlirining wekillirimu ayrim-ayrim halda sözge teklip qilinip, nöwettiki Uyghur, tibet, ichki mongghul aptonom rayonining hazirqi siyasiy weziyiti toghrisida tepsiliy doklat bergen.
Ziyaritimizni qobul qilghan yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi ilham mahmutning bildürüshiche, u bu qétimqi yighinda, yéqindin buyan xitay hökümitining Uyghur élining ili rayonigha xitay ölkiliridin köpligen xitay köchmenlirini yötkeshni pilanlawatqanliqidin ibaret xitayning köchmen yötkesh siyasiti toghrisida toxtalghan.
Yaponiye asiya erkinliki, démokratiyesini ilgiri sürüsh kéngishining re'isi, tibetlik pima garpur yighinda xelq'arada élip bériliwatqan tibet herikiti heqqide toxtalghan bolup, u,ziyaritimizni qobul qilip:“Men doklatimda asasen tibetning hazirqi ehwali toghrisida toxtaldim. Tibet mesilisi qarimaqqa dunyagha tonulup ketkendek bilinsimu, biraq buni hel qilishtiki oxshimighan yollarning alliqachan tosulup ketkenlikini otturigha qoydum shundaqla xelq'ara jem'iyetning buninggha yéterlik tedbir-chare qollanmay süküt qiliwatqanliqini tekitlidim. Nöwette xitay hökümiti xelq'araning bésimlirigha qilche pisent qilmay tibette türlük basturush siyasetlirini izchil yolgha qoyup,dunyagha“Tibet mesilisi xitayning ichki mesilisi, xelq'araning arilishish hoquqi yoq” dégendek signallarni ochuq-ashkara halda anglitiwatqanliqidin özümning epsusliniwatqanliqimni bildürdüm. Méning tibet mesiliside tutqan yolum musteqilliq yoli” dédi.
Kishilik hoquq pa'aliyetchisi pima garpur sözide yene, hazirghiche yaponiyede Uyghur, tibet, mongghul mesililiri izchil anglitilip kelgen bolsimu, biraq buninggha nisbeten yaponiye hökümitining héchqandaq inkas bildürmigenlikini we shundaqla hazirghiche Uyghur, tibet, mongghullargha birer emeliy ish qilip bermigenlikidin özining epsuslinidighanliqini bildürdi.
Jenubiy mongghul démokratik partiyisining bash katipi daychin bolsa, bu qétimqi yighinda ichki mongghul aptonom rayonida yéqinqi yillarda yüz bergen bir qisim weqeler toghrisida toxtalghan.
Ziyaritimizni qobul qilghan mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi daychin özining bügünki doklati heqqide toxtilip:“Men xitayning ichki mongghul aptonom rayonidiki türlük basturush siyasetliri keltürüp chiqiriwatqan weqeler, mongghullar nopusining üzlüksiz kémiyishi, xelq'araning ichki mongghuldiki kishilik hoquq mesililirige köngül bölmeslikidin paydiliniwatqan xitay hökümitining mongghullarni assimilyatsiye qilish siyasitini tizlitiwatqanliqi, charwichilarning turmush ehwali, ularning xitaylar bilen bolghan iqtisadiy jehettiki perqi, muhitning bulghinishi yeni qanunsiz kan échish bilen shughulliniwatqan xitay köchmenlirining yaylaqlirimizni weyran qilip, tupraqlirimizda élip bériwatqan ékologiyelik buzghunchiliqliri toghrisida tepsiliy toxtaldim” dédi.
Ilham mahmutning éytishiche “Iptixarliq yaponiyeni qayta qurush üchün némilerni qilish kérek?” namliq ilmiy muhakime yighinida Uyghur, tibet, mongghul mesililiri boyiche mexsus doklatlar bérilgendin kéyin yighinda bir qisim so'allar otturigha qoyulghan.
Pa'aliyet shu yer waqti chüshtin kéyin sa'et bir yérimdin töt yérimgha qeder dawamlashqan bolup, doklat bérish pa'aliyitige köp sandiki wetenperwer yaponlar ishtirak qilghan.
Yaponiyediki uchur menbeliride körsitilishiche, tokyoda ötküzülgen “Iptixarliq yaponiyeni qayta qurush üchün némilerni qilish kérek?” namliq ilmiy muhakime yighinini teshkilligen yaponiye yurtdashlar teshkilatining asasliq ezaliri yaponiye özini qoghdash eskiriy qismidin dem élishqa chiqqan général, ofitsérlar we shundaqla péshqedem jengchilerdin terkib tapqan iken.
Yaponiyediki bir qisim siyasiy közetküchilerning qarishiche, yapon wetenperwer teshkilatliri nöwettiki Uyghur, tibet, mongghul kishilik hoquq mesililirini yaponiye jem'iyitige anglitish we bu heqte teshwiqat élip bérish arqiliq yapon xelqini xitaydin hoshyar turushqa chaqiridiken.
Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.