Xalmurat: “Lagérgha solan'ghan ata-anamni ashkarilishim wijdaniy burchumni ada qilish üchündur”

Xitay da'iriliri teripidin atalmish “Terbiyelesh lagérliri” gha solan'ghan bir milyondin artuq Uyghur tutqunlar arisida muhajirette yashawatqan Uyghurlarning zor köp qismining ata-ana we uruq-tughqanlirining barliqi melum bolmaqta.

Halbuki, ularning erkin dunyada yashawétipmu tutqundiki uruq-tughqanlirining ehwalini ashkarilashqa jür'et qilalmasliqi chet'ellerdiki Uyghur teshkilatliri bilen kishilik hoquq organlirining xitayning “Yighiwélish lagérliri” gha qamalghan Uyghurlar heqqide pakitliq doklat teyyarlishigha qiyinchiliq tughdurmaqta.

Yéqinda xalmurat qatarliq muhajirettiki birqanche Uyghur féysbok qatarliq ijtima'iy taratqularda xitayning “Yighiwélish lagérliri” gha qamalghan uruq-tughqanlirining heqiqiy kimlikini ashkarilash pa'aliyiti qozghidi.

Mezkur pa'aliyetning bashlamchiliridin bolghan xalmurat ependi qatarliq muhajirettiki birqanche neper Uyghur ziyaritimizni qobul qilip tutqundiki uruq-tughqanlirining ehwalini anglatti we özlirining néme üchün öz kimliki bilen bu pa'aliyetni qozghighanliqining sewebliri heqqide toxtaldi.

6-Iyun küni ijtima'iy taratqulardin féysbok, wats'ap qatarliqlarda xalmurat isimlik Uyghur teripidin yollan'ghan “Ata-anam xitayning yighiwélish lagérida qamaqta” serlewhilik bir awazliq sin'alghu tarqaldi.

Mezkur filimda yurti turpandiki apisi göherxan tömür bilen dadisi séyitniyaz ghopurning xitay hökümiti teripidin “Terbiyelesh lagéri” gha qalmalghanliqidin xewer tapqanliqini bildürgen xalmurat ependi muhajirette yashawatqan Uyghurlarni xitay hökümiti teripidin tutqun qilin'ghan uruq-tughqanlirining ehwalini dunyagha ashkarilashqa chaqirghan.

Filim tarqalghandin kéyin nahayiti téz waqit ichidila muhajirettiki köpligen Uyghurlar, kishilik hoquq pa'aliyetchiliri we Uyghur mesilisige qizziqquchi tordashlar teripidin hembehirlendi we inkaslar yézildi. Köpligen inkaslarda xalmuratqa hésdashliq ipadilendi. Uyghurlar teripidin yézilghan bezi inkaslarda yene özliriningmu xalmuratning chaqiriqigha awaz qoshidighanliqi bildürülüp, tutqundiki uruq-tughqanlirining ehwali heqqide özi yashawatqan döletlerning hökümetliri, kishilik hoquq teshkilatliri we xelq'ara taratqulargha uchur béridighanliqi heqqide ipadiler yézilghan.

Mezkur pa'aliyetning bashlamchiliridin bolghan xalmurat ependi we tutqundiki uruq-tughqanlirining ehwalini munasiwetlik Uyghur teshkilatliri bilen xelq'ara taratqulargha ashkarilighan birqanche neper Uyghur bügün, yeni 13-iyun küni radiyomiz ziyaritini qobul qilip, tutqundiki uruq-tughqanlirining ehwalini anglatti we özlirining néme üchün öz kimliki bilen bu pa'aliyetni qozghighanliqining sewebliri heqqide toxtaldi.

Nöwette finlandiyede yashawatqan xalmurat ependining bildürüshiche, u féysbok qatarliq ijtima'iy taratqularda özining heqiqiy kimliki bilen xitay hökümitining ata-anisini tutqun qilin'ghanliqi heqqidiki xewerni anglitishtin ilgirila özi yashawatqan finlandiyening munasiwetlik hökümet organlirigha bu ehwalni anglatqan iken. Undin bashqa u yene “Chet'el siyasiti” qatarliq birqanche xelq'ara taratqularning ziyaritini qobul qilip, mexmut dégen texellus bilen tutqundiki ata-anisining ehwalini anglatqan iken.

Amérikining kaliforniye shtatida yashawatqan ababekri ependimu tutqundiki uruq-tughqanlirining ehwalini amérika Uyghur birleshmisi bilen amérikining munasiwetlik hökümet organlirigha anglatqanlardin biri iken.

Ababekri ependining bildürüshiche, uning uruq-tughqanliridin éli memet, pexirdin qatarliq bir newre qérindashliri bultur tutqun qilin'ghan. Yéqinda yene hediliri mahinur memet bilen buzeynep memet qatarliqlarningmu a'ilisi boyiche tutqun qilin'ghanliq xewirini alghan. Ürümchidiki ata-anisiningmu qeyerge élip kétilgenliki éniq emes iken.

Xalmurat ependi xitay hökümitining chet'ellerdiki Uyghurlargha qaratqan tehditliri barghanséri küchiyiwatqan bir shara'itta féysbok qatarliq ijtima'iy taratqularda ata-anisining tutqun qilin'ghanliq xewirini öz kimliki bilen anglitishiqa jür'et qilishtiki sewebler heqqide toxtilip mundaq dédi: “Lagérgha solan'ghan ata-anamni ashkarilishim wijdaniy burchumni ada qilish üchündur”. U yene muhajirettiki Uyghurlardin téximu köp kishilerning yurtlirida tutqun qilin'ghan uruq-tughqanlirining ehwalini dunyagha anglitishqa chaqiriq qildi.