Xangju ayrodromidiki weqe amérika -xitay munasiwetliri üstide munazire qozghidi

Xitayning xangju shehiride échilghan bu qétimliq g-20 bashliqlar yighini échilishtin burunla xelq'ara metbu'atlarda munazire qozghilip ketken idi.

Bolupmu, ularning diqqitini alahide tartqini xitay da'irilirining bu yighinni ongushluq échish üchün alghan mislisiz bixeterlik tedbirliri bolghan idi. Bu heqte élan qilin'ghan xewerlerde, xangju shehiride heddidin ziyade bixeterlik tedbirlirining élin'ghanliqi, sheher ahalisining hetta sheherni bikar qilishqa mejburlan'ghanliqi, Uyghur ashpezlerning ishtin toxtitip qoyulghanliqi tilgha élinip, xitayning bu yighin arqiliq özining salahiyitini tiklimekchi boluwatqanliqi mulahize qilin'ghan.

Derweqe, yighin'gha qatnishish üchün xitaygha barghan amérika prézidénti barak obamaning ayropilandin chüshüsh jeryanida tughulghan mesile yuqiridiki bu nuqtini ispatlap bergen boldi. Shu küni obamaning ayropilani xangju ayrodromigha qon'ghanda, uning ayropilandin chüshüshi üchün yötkilishchan pelempey teminlenmigen. Buning bilen ayropilanning keyni ishikidin chüshüshke mejbur bolghan obama üchün adette dölet rehberliri üchün sélinidighan qizil payandazmu sélinmighan. Buni az dep, obama ayropilandin chüshkende uning dölet bixeterlik meslihetchisi susan rays uni kütüwélish üchün aldigha mangghanda, xitay ayrodrom bixeterlik xadimliri teripidin qopalliq bilen tosuwélin'ghan. Buning bilen amérika dölet xadimliri bilen ayrodromdiki xitay xadimliri arisida talash -tartish chiqip, bir neper xitay xadim “Bu dégen junggoning zémini, junggoning ayrodromi” dep qopalliq bilen warqirighan.

Xangju ayrodromida chiqqan bu weqe xelq'ara metbu'atlarda keng xewer qilinip, qizghin munazire qozghidi. Nurghun közetküchiler weqeni tasadipiy chiqqan weqe emes, qesten orunlashturulghan weqe dep bahalighan. Gardiyan gézitining xewer qilishiche, xitay terep yekshenbe küni etigende xangju ayrodromigha qon'ghan hindistan, rusiye, jenubiy koréye, biraziliye qatarliq döletlerning prézidéntlirining hemmisige qizil payandaz salghan we yötkilishchan pelempey arqiliq ularni ayropilandin chüshürgen. Biraq amérika prézidénti barak obamagha kelgende, yötkilishchan pelempeyni heydeydighan shopurning in'glizche bilmigenliki sewebidin uqushmasliq kélip chiqqan, dégendek seweblerni körsitip pelempey teminlenmigen.

Méksikining xitayda turushluq sabiq bash elchisi jorj gu'ajardo gardiyan gézitige qilghan sözide buni “Qesten orunlashturulghan zangliq qilish” dégen. U mundaq dégen: “Bundaq ishlar adette sewenliktin yüz bermeydu. Bolupmu xitaydek bir yerde. Men xitaylar bilen 6 yil ishlidim we nurghun qétim bundaq ziyaretlerni orunlashturdum. Shi jinpingni méksikigha apardim. Ikki méksika prézidéntini xitayda kütüwaldim. Xitayda bundaq ishlarning qandaq tertip bilen mangidighanliqini éniq bilimen. Bu hergizmu uqushmasliqtin kélip chiqqan ish emes. Bu dégen mensitmigenlik. Bu dégen ‛sanga dep qoyay, sen biz üchün muhim emes‚ dégenlik. Bu, xitayning yéngi körülüwatqan hakawurluqining bir qismi, xitay milletchilikining qozghitilishi, ‛xitay dégen qudretlik, sen biz üchün peqetla adettiki biri‚ dégenlik.”

Sabiq méksika elchisi yene, shi jinpingning bu arqiliq xitaydiki “Milletchilik kartisi”ni oynighanliqini eskertken.

Amérikidiki wal strit zhurnilida bu heqte élan qilin'ghan “Xitayning amérikining ghururigha qarshi quwluq bilen qilghan hujumi” mawzuluq maqalidimu bu ishning tasadipiyliq emesliki bayan qilin'ghan. Uningda “Xitay mushu künlerde hemme ishni hetta ayrodromda kimge pelempey bérish -bermeslikke oxshash kichik ishlardimu özining bilgini boyiche ish qilimen dewatidu” dep yézilghan. Maqalide éytilishiche, xitay obama hökümiti hakimiyetke kelgendin buyan qiliwatqan bir qatar mushuninggha oxshash kichik -kichik haqaret xaraktéridiki ishliri arqiliq emeliyette amérikini yaratmaydighanliqini we özining zoriyiwatqan salahiyitini köz -köz qiliwatqanliqini bayan qilghan we mundaq déyilgen : “Xitayning herbiy küchi amérikigha téxi yétishelmigen hem shundaqla xitayning qoshna döletliri uning zoriyiwatqan herbiy küchige qattiq diqqet qilip turuwatqan bir shara'itta, xitayning meqsiti rayondiki eng küchlük döletni demalliqqa yéngish emes, belki uni asta -asta ajizlashturush”. Yeni mundaqche éytqanda, maqale aptori xitayning yuqiriqidek heriketler arqiliq amérikining asiya -tinch okyan rayondiki shérik döletlirige “Arqamda amérika bar dep bek ishinip ketme” dégen signalni bériwatqanliqini bayan qilghan.

Amérikiliq xitay ishliri tetqiqatchisi bil bishop “Gardiyan” gézitige qilghan sözide, xitayning bu yighin üchün bir yildin artuq waqit teyyarliq qilghanliqini nezerde tutqanda ayrodromda yüz bergen weqening bir tasadipiyliq emeslikini eskertip turup “Bu qarmaqqila xitayning amérikini ajizlashqan we töwen qilip körsitish meqsitide pilanlan'ghan bir ish” dégen.

Biraq, xitay terep bolsa buni qet'iy ret qilip keldi. Xitay tashqi ishlar bayanatchisi xu'a chünying düshenbe küni qilghan sözide, eksiche amérika terepni shundaqla gherb axbaratlirini eyibligen. Bundin sirt, xitayning yer shari waqti géziti bügün yighin heqqide élan qilghan bash maqaliside, xitayning bu yighinni nahayiti muweppeqiyetlik ötküzgenlikini ilgiri sürgen we ayrodromda yüz bergen weqeni isharet qilip turup “Bir qisim axbaratlar xitayning yighinni netijilik axirlashturghinini körüshning ornigha xataliq sadir qilishini arzu qildi. Emma yighin intayin netijilik ayaghlashti. Junggo yighin jeryanida bir qanche mesililer bilen yüzleshti. Biraq biz, qet'iy we ching turidikenmiz, herqandaq qiyinchiliqni yéngip chiqalaymiz” dégen shundaqla bu yighin arqiliq xitayning zor tesir qozghighanliqini ilgiri sürgen.

Amérika prézidénti barak obama bolsa muxbirlargha bergen bayanatida, bu weqeni chongaytiwétishning orni yoqluqini éytqan idi. Wal stirt zhurnili bu heqtiki maqaliside, amérika prizidéntining bundaq kichik ishlar bilen éytiship olturidighan waqti yoqluqini éytqan we “Dostlar amérikining küchidin jiddiylishishi mumkin. Xitay da'irilirining bundaq heriketliri peqet xitayning özige bolghan ishenchsining töwenlikini körsitip bérishke yaraydu” dep yazghan.