“1.3 Milyard xitaygha turamsen yaki Uyghurghimu?” shertini qoyghan xitay gérmaniyede reswa boldi (2)
2015.06.30

Xitay konsuli sün bawariye parlaméntida ötküzülgen iptar sorunida d u q mu'awin re'isi esqerjan bilen uqushmastin isim kartini almashturup, birge resimlerge chüshüp bolup, uning kimlikini bilgendin kéyin qorqup kétip yéniwalghanidi. Esqerjan shu chaghdiki ehwalni süretlep “Xitay konsuli chirayliri buzulghan halda ‛isimkartamni qayturup bersingiz, birge chüshken resimlerni yuyuwetsingiz‚ dep tolimu bichare halette ötündi” deydu.
Weqede rol alghan üch terepning biri bawariyediki s p d ning parlamént bashliqi markos, yene biri xitayning myunxéndiki konsuli sün ruying, üchinchisi d u q mu'awin re'isi esqerjan. Weqe 24-iyun küni bawariye parlaméntida yüz bergen.
Esqerjanning bildürüshiche, xitay konsuli sün öz döliti üchün düshmen sanaydighan d u q ning bir neper xadimi aldida passip orun'gha chüshüp qalghanliqini hés qilghandin kéyin, buninggha s p d parlamént re'isi markos ependini sewebchi hésablap, d u q aldida reswa bolghanliqining öchini uningdin élish niyitige kélidu-de, “Ya 1.3 Milyard xitay terepte turisen, yaki altetoktok Uyghur terepte turisen” dégen qattiq shertni qoyidu. Bu xitay konsuli bilen bolghan di'alogni markos ependi esqerjan'gha eynen sözlep béridu.
Xitay konsuli özliri kütken jawabqa érishelmigendin kéyin, iptar sorunidin péshini qéqip chiqip kétidu. Xitay konsullirigha bu qeder uyatsizlarche qattiq shertni qoyushqa jasaret bergen nerse, xitayning xas bawariye hökümiti bilen imzalighan texminen 40 milyard yawroluq iqtisadiy kélishimi idi.
Xitay bu qétimqi weqege qeder, bawariye hökümitidin Uyghurlargha munasiwetlik ishlarda az dégende üch qétim peshwa yégen. Buning biri, bawariyening sabiq bash ministiri sehofer ependi béyjinggha barghanda, xitay hökümiti d u q ning myunxéndiki bash shtabini taqash telipini otturigha qoyidu. Emma ret qilinidu. Ikkinchisi, xitayning myunxéndiki bash konsuli d u q ning gérmaniyede qurultay chaqirishini méni qilishni, gérmaniyediki partiye rehberlirining Uyghurlarning qurultaylirigha qatnashmasliqini telep qilghanda, ret qilinidu, eksiche bu xitay konsuli yéshillar partiyisining bawariyediki mes'uli margarita bawzi xanim teripidin “Uyghurlarning mexpiyitini oghrilashtek jasusluq bilen shughullan'ghan” dep eyiblinip sotqa bérilidu. Üchinchisi, xitay élan qilghan térrorchilar tizimlikidiki 11 shexsning üch nepiri gérmaniyede bolup, dolqun eysa, ablimit tursun we abdujélil qaraqash qatarliqlarni qayturup bérishni telep qilghanda ret qilishqa uchraydu. Bular bir qanche yillar ilgiriki ishlar idi.
Xitay üchün bu ishning téximu yaman bolghan teripi, s p d ning bawariyediki parlamént re'isi markos ependi bu weqeni jenubiy gérmaniye gézitide élan qiliwétidu. Esqerjan ependimu bu weqe heqqide mezkur gézitning so'allirigha jawab bergen.
Bu xewer “Bawariyening s p d si Uyghurlar üchün toqunushqa kirdi” dégen témida 25-iyun küni jenubiy gérmaniye gézitide élan qilin'ghandin kéyin, 2970 din artuq axbarat wasitiliride köchürüp tarqitilip, xitayni téximu bek reswa qilidu.