Голландийәдики уйғурлар: сайламда қайси партийәгә аваз бериш хәйрлик болиду?

Ихтиярий мухбиримиз пидаий
2017.03.15
yilmaz-choban-ependi-oylunush-partiyisi-teshwiqat-mashinisi-2017.jpg Йилмаз чобан әпәнди ойлиниш партийиси(дәнк) ниң тәшвиқат машиниси билән өзи туруватқан меддилбурх шәһиридә тәшвиқ қилмақта. 2017-Йили март, голландийә.
RFA/Pidaiy

Голландийә символ характеридики падишаһлиқ билән демократик түзүм иҗра қилинидиған бир дөләт. Һакимийәт хәлқ тәрипидин сайлинип чиққан парламент арқилиқ идарә қилиниду. Голландийәдә һазирға қәдәр һечқандақ бир партийә өз алдиға көп аваз билән һакимийәт қуруш салаһийитини қазиналмиди. Пәқәт бирләшмә һакимийәт қуруп, мәвҗут қанунларни иҗра қилип кәлди. Һакимийәт йүргүзгүчи партийә вә партийәләр гәрчә асасий қанунға биваситә тәсир көрситәлмисиму, характери вә идийисидин мәлум топлумниң мәнпәәтини асас қилиш билән мәлум топлумниң мәнпәәтини чәкләп қоюштин сақлиналмайду.

Голландийәдә һакимийәт иҗра қилғучи партийәләр арисидики сайлам 15-март күни елип берилди. Шуниң үчүн йил бешидин башланған күчлүк муназирә, риқабәтләр вә тәшвиқатлар билән алдираш болуватқан партийәләр қайси? улар һәр қайсиси немә дәйду? қайси партийәниң утуш еһтималлиқи юқиридәк қилиду? уйғурлар үчүн қайси партийәгә аваз бериш хәйрлик болуши мумкин дегәндәк соаллар үстидә издинип, голландийәдики бир қисим уйғурлар билән сөһбәт елип бардуқ.

Голландийәдики һәр саһә ахбарат сәһипилиридә һазирға қәдәр алдинқи рәттә риқабәтлишиватқан асаслиқ партийәләрдин либралистлар партийиси(VVD), әркинлик партийиси (PVV) йешиллар партийиси(GL), сотсиялистик партийиси (SP), ишчилар партийиси(PvdA),демократлар 66 партийиси(D66), христианлар партийиси(CDA) қатарлиқлар көзгә челиқмақта.

Голландийәдики көчмәнләрдин тәшкилләнгән йеңи бир партийә ‏- ойлиниш партийиси көчмәнләрниң һәқ-һоқуқини қоғдаш қатарлиқ пикирлири билән баш көтүрүп чиқмақта. Башқа партийәләр асасән охшимиған шәкилдә, инсанлиқ, баравәрлик, параванлиқ дегәндәк җәлп қиларлиқ пикирлири билән аваз топлашқа тиришиватқан болсиму, сайламдин кейинки сөзидә туралмаслиқтәк тарихий кәчмишлири билән көплигән көчмәнләрни үмидсизләндүргәнлики сәвәблик, нурғунлиған көчмәнләр бу йеңи чиққан ойлиниш партийиси Denk кә бир пурсәт берилишини лазим дәп қаримақта. Бу һәқтә зияритимизни қобул қилған йелмаз чобан әпәнди, өз қарашлирини илгири сүрүп, уйғурларниңму бу қетимлиқ сайлам һәққини толуқ қоллинишқа илһамландурди.

Йелмаз чобан әпәнди өзи йиллардин бери, хәлқ һөкүмәттә хизмәт қилған, сиясәт саһәлиридә издәнгән, христиан демократлар партийисигә (CDA)гә әза болуп, йиллардин бери баштин кәчүргәнлирини баян қилип келип, йеңидин қурулған бу ойлиниш партийисигә (Denk) бир пурсәт беришниң ақиланилик болидиғанлиқини илгири сүрди.

Бу һәқтә инкас бәргән обулқасим абдуләзиз вә садиқҗан сәләй әпәндиләрму өзиниң көзитишлири асасида чиқарған ахирқи қарарини вәтәндашлири билән ортақлашти.

Кимликини ашкарилашни халимиған йәнә бир қисим уйғурларму, һазирчә уйғур мәсилисигә көңүл бөлидиған вә ярдәмдә болалайдиған бирәр партийәниң йоқлуқидин сүкүт қилишни таллиғанлиқи мәлум. Әмма, демократик бир әлдә аваз бериш һоқуқидин пайдилинишниң ваз кечиштин яхширақ болидиғанлиқи диний затлар тәрипидин күчләндүрүлмәктә.

Голландийәдики паалийәтчиләрдин әйса қари голландийәдә икки миңдин артуқ уйғур яшайдиғанлиқи, хели көп уйғурларниң пуқралиққа еришип, сайлаш һоқуқидин бәһримән болуватқанлиқини билдүрди.

Бу қетимлиқ сайламниң нәтиҗиси 15-марттики беләт ташлаштин кейин ениқ болиду. Униңдин кийин йәнә немә ишлар йүз бериду? бу йәнә көзәткүчиләрниң диққәт нуқтисида давам қилиду, әлвәттә.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.