Mehmet görmez xitayning enqerede torushluq bash elchisi bilen Uyghurlarning dini erkinliki toghrisida söhbetleshti
2015.07.27
Türkiye dini ishlar bashqarma re'isi mehmet görmez xitayning enqerede turushluq bash elchisi xongyangni qobul qildi we Uyghur musulmanlarning dini erkinliki toghrisida sözleshti we musulmanlarning roza tutushni chekleshning bir izahati yoqluqini bildürdi.
Dini ishlar idarisining resmi tor sehipiside bildürüshiche, xitay bash elchisi xongyangdin Uyghur musulmanlarning ehwali we xitaydiki islami hayat toghrisida melumat alghan türkiye dini ishlar idarisi bashliqi proféssor mehmet görmez, dunyada dinlargha alaqidar chong tereqqiyatlarning otturigha chiqqanliqini tilgha élip, allahning dinlarni tinchliq, rehmet, adalet we rehim - shepqet üchün ewetkenlikini ipadilidi.
Dini erkinlik bolmastin bir arida yashash mumkin bolmaydu
Oxshimighan dini étiqad we oxshimighan medeniyetlerdin terkip tapqan döletlerde layaqetlik birlik deydighan bir uqum bar. Layaqetlik birlik üch shertke baghliq bolidu. Bularning birinchisi, étiqad erkinlikidur. Étiqad erkinliki bolmay turup birlikte yashighili bolmaydu. Ikkinchisi, süpetlik diniy telim - terbiyedur. Eger toghra diniy telim - terbiye bérilmise, étiqad qilghuchi amma perqliq yollardin xata uchurlargha ige bolup qélishi mumkin. Üchinchisi bolsa, diniy xizmetlerning saghlam métod bilen qilinishidur.
Uchrishishita mehmet görmez, roza tutushni chekleshning hazirqi dewrde bir izahati yoqluqini otturigha qoyup xitay elchige mundaq dédi: roza tutush ibaditining oqughuchilar, oqutquchilar we memurilar üchün cheklinishi yaki tewsiye qilinmasliqining hazirqi dewrde bir izahati yoq. Bu jehette meyli dölitimizning, meyli islam dunyasining bolsun sezgürlükini ramizan éyi ichidiki uchrishishimizda tilgha aldim. Köpligen islam dölitidiki xutbe we wez - nesihetler esnasida bu mesile küntertipke keldi” dédi.
Uyghur musulmanlarning tarix boyiche héchqandaq ashqun yolni tutup mangmighanliqini eskertken görmez, “Birlikte yashash medeniyiti tüpeyli xitaydiki musulmanlar herda'im dunyagha otturahal yolni ögetti. Qeshqerde yétishken islam ölimaliri yazghan eserlerge qarap, buni nahayiti erkin - azade tilgha alalaymiz. Tarixta buxara, tashkent, semerqent we qeshqer arisida izchil halda ilim almashturulup turdi,” dédi.
Xitayda xelqlerning diniy erkinliklirining qoghdiliwatqanliqini bildürgen yü xongyang, “Xitayda kishiler ibadetlirini ada qilalaydu we ularning ibadetliri muhapizet qilinidu. Xelqning din erkinlikini qoghdaymiz. Xelqqe din jehette asanchiliq tughdurup bérishke tirishiwatimiz. Musulman xelqlerning diniy erkinliki we diniy hoquqlirigha hörmet qilimiz” dédi.
Mehmet görmezge Uyghur élide ramizan éyining qandaq ötkenliki heqqide melumat bergen yü xongyang, Uyghurlarning ibadetlirini erkin - azade ada qilghanliqini tilgha aldi.
Diniy ishlar bashqarmisi bashliqi mehmet görmez ramizan éyi ichide xitayning enqerede turushluq bash elchixanisini ziyaret qilip, bash elchi yü xongyanggha, Uyghur aptonom rayonida yürgüzülgen roza tutush cheklimisige türkiye we islam dunyasining sezgür qaraydighanliqini yetküzgenidi.
Xitayning enqerede turushluq bash elchisi yü xongyang bolsa, mehmet görmezning ramizan éyidiki ziyaritidin xitay da'irilirini waqiplandurghanliqini bildürdi.
Xitay elchisi ipadiligendek Uyghurlar rastinla dini erkinlik bilen yashawatamdu? xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan atalmish dini esebiylikni tügitish pa'aliyetliri bilen xitay elchi dawa qilghan, musulman xelqlerning diniy erkinliki we diniy hoquqlirigha hörmet qilimiz, dégen ipadiliride qandaq zét perqler mewjut? bu toghrida pikir - qarashlirini élish üchün istanbulda yashawatqan dini alimlardin abdulhekimxan mexsum we ibrahim damollam bilen söhbet élip barduq.
Yuqiridiki awaz ulinishtin bu heqtiki programmimizning tepsilatining anglighaysiler.