Hindonéziye amanliq küchliri bir “Ghazatchi” Uyghurni étip öltürgen

Hindonéziye saqchilirining térror gumandari bayqalghan öyning etrapini qorshawgha élip turghan körünüshi. 2016-Yili 20-féwral.

“Sherqiy hindonéziye mujahidliri” namliq yerlik qoralliq ghazatchi teshkilatidiki ibrahim isimlik axirqi Uyghur charshenbe küni hindonéziye merkizi sulawasi ölkisining poso baziri kilo yézisida charlash élip bériwatqan hindonéziye amanliq küchliri teripidin öltürülgen.

Merkizi sulawasi ölkisining saqchi bashliqi général rudi sufari'adining “Bénar xewerler” torigha bildürüshiche, rayonda charlash élip bériwatqan amanliq xadimliri ikki kishidin yol patroli sorighan. Emma u ikkiylen amanliq küchlirige qaritip oq chiqarghan we yerlik qol bombisi atqan.

Général rudi sufari'adi “Binar xewerler” torigha bergen uchurida, “Sherqiy hindonéziye mujahidliri” ning 2 ezasidin biri neq meydanda öltürüldi. Yene biri m-16 tipliq qoral bilen qéchip ketti” dégen.

Sufari'adining bildürüshiche, uning qol astidiki xadimlar neq meydan tekshürüshi élip bérip, sherqiy hindonéziye mujahidlirining öltürülgen bu ezasining ibrahim isimlik Uyghur ikenlikini éniqlighan.

Emma Uyghur pa'aliyetchiler, hindonéziye da'irilirining ibrahim heqqidiki uchurining nahayiti kemtük ikenlikini bildürüp, jakarta hökümitining toluq deliller bilen teminlishini ümid qildi.

Amérika Uyghur birleshmisining re'isi ilshat hesen mundaq deydu: “Hindonéziye hakimiyiti bir démokratik dölet bolush süpiti bilen herqandaq bir ademning jénini eyiblep alghan waqtida shuninggha chushluq bir nersini körsitishi kérek. Hindonéziye hökümiti hazirghiche ashuning bilen munasiwiti bar Uyghurlarni attuq, öltürduq, tuttuq, dédi. Emma, héchqandaq bir delil-ispatni xelq'aragha körsetkini yoq. Mesilen, bularning isim -familisi néme, qeyerdin kelgen, qachan kelgen, qandaq kelgen, qachan bulargha qoshulghan, néme ishlarni qilghan? bular toghriliq héchqandaq bir nerse bermidi. Buninggha ispat körsitishi kérek.”

Lékin, hindonéziyening washin'gtonda turushluq elchixanisi hindonéziye amanliq küchlirining herikitini aqlidi. Hindonéziye elchixanisining axbarat emeldari ardi'an peyshenbe küni muxbirimizgha bergen bayanatida : “Bu, bizning saqchi we herbiy qisimlirimizning buningdin birqanche ay awwal bu térrorluq guruhigha qarshi bashlighan bir pütün herikitining bir qismi. Men shuni tekitlep qoyay, biz hazir térrorluq tehditidin téximu bixeter ehwalgha kelduq” dédi.

Lékin ardi'an yene, herqandaq heriket qanun da'irisi ichide élip bérilishi kérek, dep qaraydighanliqini bildürdi.

U yene: “Bu, bizning hökümitimizning térritoriyemizdiki térrorluqni qandaq bir terep qilidighanliqini ipadileydu. Bu, bizning térrorluqqa qarshi tirishchanliqimizni, térrorluqqa qarshi qattiq we yumshaq qol wasitilerni qollinidighanliqimizni ipadileydu. Lékin men herqandaq heriket bizning qanunimiz da'iriside élip bérilishini ümid qilimen. Men shuninggha ishinimenki, bizning hökümitimiz qanun'gha hörmet qilidu we bizning térritoriyemizdiki térrorluqqa taqabil turidu.

Lékin, konkrét hadisiler konkrét hel qilinidu. Men hazir elchixanimizning saqchi ishlar mushawuridin téximu köp uchur élishqa éhtiyajliq. Shuningghiche men xata uchur bérip qoyushni xalimaymen. Konkrét mesililerge men uningdin toluq uchur alghandin kéyin jawab béreleymen” dédi.

Hindonéziye hökümiti ilgiri ibrahim üstidin tutush buyruqi chiqirip, uning “Sherqiy hindonéziye mujahidlar” teshkilatidiki axirqi Uyghur ikenlikini élan qilghan. “Binar xewerliri”ning hindonéziye paytexti jakartada turushluq muxbirining bildürüshiche, ibrahim 2015‏- yil 4‏- ayda bashqa 5 neper Uyghur bilen yerlik ölima santosu bashchiliqidiki “Sherqiy hindonéziye mujahidlar” teshkilatigha kélip qatnashqan.

Hindonéziye hökümiti ilgiri u besheylenni hindonéziye amanliq bilen bilen bolghan tonushlarda öltürülgenlikini ilgiri sürgen.

Amérika Uyghur birleshmisining re'isi ilshat hesen ependi, xitayning siyasiti bezi Uyghur musapirlirini “Hijret”ke mejburlighanliqini bildürüp, “Sherqiy jenubi asiya ular üchün birdin‏- bir yol bolup qalghanliqi” ni ilgiri sürdi.

Ilshat hesen mundaq deydu “Xitay ottura asiyadiki döletler musteqil bolghandin kéyin özining iqtisadi küchige tayinip, Uyghurlarning panahliq izdesh shara'iti we muhitini pütünley taqiwetti. Shuning bilen Uyghurlar bashqa bir yol izdeshke mejburlandi. Axiri Uyghurlar étiqadi birliki bar sherqiy jenubi asiya terepni izdeshke mejburlandi” dédi.

Lékin ilshat hesenning ilgiri sürüshiche, bu weziyet bezi Uyghurlarni radikal guruhlargha qétilip qélishqa mejbur qilghan. U, “Uyghurlarning bu xil radikal guruhlargha qétilip qélishini toghra, dep qarimaymen” dep körsetti.

Ilshat hesen: “Uyghurlar bu döletlerge kelgende köpinchisining qanuni salahiyiti yoq. Bular bir jama'etke qoshulalmaydu bu döletlerde. Chünki, birinchisi, bularda til yoq. Yene biri, bularda kinishka yoq. Emdi bundaq )radikal( teshkilatlar bu Uyghurlargha bir mezgil erkin yashash muhitini béridu. Shuning üchün buni men toghra, démeymen. Emma lékin, ular amalsizliqtin tallighan bolsa, ularni eyibliyelmeymen. Lékin ularning tallishini toghra emes deymen. Chünki, pütün dunyada eyibleshke uchrighan, shu dölettiki hakimiyet qoghlap yürüwatqan teshkilatqa qatnishish özinila emes, özining a'ile-tawabi'atidin tartip hemmini tewekkülchilikke qoyghan bolidu” dédi.

“Binar xewerliri”ning jakartadiki muxbirining bizge bildürüshiche, hazir ibrahimning jesiti merkizi sulawasi ölkisining astane shehiri‏- paludiki bir herbiy doxturxanigha élip kélin'gen.

U, hazir hindonéziye da'irilirining ibrahimning kimlikini éniqlashqa we méyitigha ige bolushqa merhumning uruq-tughqanlirini izdewatqanliqini bildürdi. Uning qeyt qilishiche, saqchilar ibrahim we ilgiri öltürülgen 5 neper Uyghur, esli türkiyege mangghan, emma türkiyege yol tapalmay “Sherqiy hindonéziye mujahidliri”gha qoshulghan. U, bu 6 neper Uyghurning ijtima'iy taratqu arqiliq “Sherqiy hindonéziye mujahidlar”guruhi bilen tonushqanliqini bildürdi.