Ferhat tanridaghli: Uyghurlar milliy kimlik jehettin birlishishi kérek

Ferhat qurban tanridaghli ependining “Sherqiy türkistan dewasi milliy heq-hoquq we erkinlik kürishi” mawzuluq maqalisi élan qilindi.

Türkiyede köp tarqitilidighan “Xaber ajanda” zhurnilining 9-ayliq sanida béyjing merkiziy milletler uniwérsitétini püttürgendin kéyin, istanbul marmara uniwérsitéti türkologiye kespide doktorluq unwani üchün oqup, doktorluq unwanigha érishken ferhat qurban tanridaghli ependining “Sherqiy türkistan dewasi milliy heq-hoquq we erkinlik kürishi” mawzuluq maqalisi élan qilindi. Mezkur maqalide Uyghurlarning 133 yildin béri élip bériwatqan milliy inqilabini xitayning burmilashqa tirishiwatqanliqi, sherqiy türkistan dewasining xitay hökümiti ilgiri sürüwatqandek térrorluq pa'aliyiti bolmastin, belki milliy heq-hoquq we erkinlik kürishi ikenliki tekitlen'gen. Biz maqale toghrisida köz qarishini igilesh üchün maqalining aptori dr. Ferhat qurban tanridaghli ependi bilen téléfon söhbiti élip barduq.

Doktor ferhat qurban tanridaghli ependi maqaliside xitay hökümitining yéqinqi yillardin béri türkiyediki bezi Uyghurlarni xelq'aradiki bezi térrorluq guruppilargha chétip qarilash arqiliq bezi muweppeqiyetlerni qolgha keltürgenlikini ilgiri sürgen. U, bu maqalini yézishtiki asasiy meqsitining türk xelqige sherqiy türkistan dewasining xaraktérini chüshendürüshtin ibaret ikenlikini tekitlidi.

Doktor ferhat qurban tanridaghli ependi maqaliside xitay hökümitining kéyinki yillarda türklerning sherqiy türkistan milliy dewasigha bolghan köz qarishini xunükleshtürüp burmilash üchün tetür teshwiqat élip bériwatqanliqini buninggha qarita Uyghurlar tedbir almisa, türk xelqining sherqiy türkistan dewasigha bolghan köz qarishining özgirip kétidighanliqini ilgiri sürgen. U, bu heqtiki so'alimizgha jawab bérip, bu meqset bilen bu maqalini yazghanliqini türkiye hökümiti qollawatqan zhurnalning bu maqalini basqanliqini, buning bu mesilige köngül bölgenlikining béshariti ikenlikini bayan qildi.

Doktor ferhat qurban tanridaghli ependining “Xaber ajanda” zhurnilining 9-ayliq sanida élan qilin'ghan “Sherqiy türkistan dewasi milliy heq-hoquq we erkinlik kürishi” mawzuluq maqaliside Uyghurlarning diniy sewiyisining kemchil bolushi, siyasiy köz qarashlirining oxshimasliqigha oxshash bezi sewebler tüpeylidin bezi Uyghurlarning süriyege kétip qalghanliqini, buni bahane qilghan xitay hökümitining Uyghurlarning milliy dewasini xelq'ara térrorizmgha baghlashqa tirishiwatqanliqi, shunga Uyghurlarning Uyghur milliy kimlikide birlishishi kéreklikini tekitlidi.

Uyghur xewer we tetqiqat merkizi mes'uli xemit göktürk ependi doktor ferhat qurban tanridaghli yazghan “Sherqiy türkistan dewasi milliy heq-hoquq we erkinlik kürishi” mawzuluq maqalining ishenchlik menbelerge tayinip yézilghan maqale ikenlikini bayan qildi.

Istanbul uniwérsitéti tarix fakultéti oqutquchisi doktor aliy alibeyoghlu, ferhat qurban tanridaghli ependi maqaliside otturigha qoyghandek  yéqinqi yillardin béri xitay hökümitining  sherqiy türkistan dewasini térrorizmgha  chétip xaraktérini özgertishke tirishiwatqanliqini, emma buni emelge ashuralmaydighanliqini, xitayning bu herikitige qarshi doktor ferhat tanridaghli ependi yazghandek maqalilerning köplep yézilishi kéreklikini bayan qilip mundaq dédi: “Xitay kéyinki yillarda türkiyediki uniwérsitétlar we ammiwi teshkilatlarda kishilerning sherqiy türkistan dewasigha bolghan köz qarishini özgertishke tirishiwatidu. Tijariy meqsetler üchün bezi türk axbarat organlirimu xitay üchün xizmet qiliwatidu. Xitay türkiyede néme qilsa qilsun, néme dése désun buni bir térrorluq heriketke chatalishi mumkin emes.  Bezi kishilerge tesir körsitelishi mumkin, emma türk xelqining sherqiy türkistan milliy dewasigha bolghan köz qarishini özgertelmeydu.  Shundaq bolsimu doktor ferhat qurban tanridaghli ependi yazghandek maqalilerning köplep élan qilinishi kérek. Türk xelqige sherqiy türkistanning weziyiti toghrisida izchil halda melumat bérip turush kérek dep oylaymen.”

Xemit göktürk ependi “Xaber ajanda” zhurnilining her sanining 100 ming etrapida bésilidighan chong zhurnal ikenlikini, bu maqalining hazir hakimiyet béshida bolghan adalet we tereqqiyat partiyesining zhurnili ikenlikini, sherqiy türkistan dewasini siyasetchilerge chüshendürüsh üchün buning zor ehmiyetke ige ikenlikini bayan qildi.

“Xaber ajanda” zhurnili türkiyede ayda bir qétim chiqidighan dölet ichi we sirtidiki siyasiy we iqtisadiy mesililer toghrisida yézilghan maqaliler élan qilinidighan zhurnal bolup, 2 yildin béri Uyghurlar toghrisida 10 parche maqale élan qilindi.