Misirda tutqun qilin'ghan Uyghurlarning misir istixbarat idariside ikenliki ilgiri sürüldi

Misirning qahire shehiride tutqun qilinip, düshenbe küni misir istixbarat idarisi teripidin élip kétilgen Uyghurlarning bash istixbarat idariside tutup turuluwatqanliqi ilgiri sürüldi.

Uyghurlarning adwokatining misirdiki alaqidar Uyghur oqughuchilargha ashkarilishiche, hazir tutqun qilin'ghan barliq Uyghurlar misir bash istixbarat idarisi-el muxarabatning qahirediki bash shtabida tutup turulmaqtiken. Misirdiki weziyettin xewerdar bir oqughuchi, tutqunlarning adwokati charshenbe küni az dégende 73 neper Uyghurning misir bash istixbarat idariside tutup turuluwatqanliqigha da'ir xewerge érishkenlikini bildürdi.

Oqughuchi: shu balilarning hemmisi bash muxarabat merkizide iken. Bizning adwokat axsham xewer qildi manga. Ashu yerde ikenliki éniq boldi denga. Hazir tutqun balilarning hemmisini shu yerge yighiptu.

Muxbir: yighiwalghanlar jem'iy qanche baliken?

Oqughuchi: u sanini uqmaymiz aka, qanche bala barliqini. Bizning bashqa anglighan waqtimizda 200 ge yéqin bala bar idi. Burun kirgen balilar bizge xet yézip chiqiriptiken. Bizdin tutulghan balilar 73, dep.

Muxbir: bu saqchixanidin chiqarghan xetmu yaki ularni istixbaratning élip ketkendin kéyin chiqarghan xetmu?

Oqughuchi: yaq, saqchixanidiki waqtida chiqarghan xet. Saqchixanidiki waqtida men yoqlighini barghan emesmu. Yoqlighili barghan waqtida, aka biz 73 bala tutulghantuq, bölüwetti bizni uyaq-buyaqqa, dep xet yéziptiken.

Muxbir: ular tutulghan balilarni jem'iy 73 deptu, qalghan 25 bala nege ketkendu yaki qeyerge solan'ghandu?

Muxbir: shu hazir, 25 balini bir yerge, 48 balini bir yerge solaptiken. Ularning hemmisi bir -birining qeyerge solan'ghanliqini, 25 balini nege eketkenlikini bilmeydu. Héchqaysisi bilmeydu. Bir-birining yérini peqet men alaqilishish arqiliq 40 nechche balining tizimlikini tapqantim. Kéyin bir saqchixanigha barsam, 20 nechche balini bash muxarabat merkizige élip kettuq, dep xewer qildi. Lékin bizning adwokat bu gepning toghra-xataliqigha ikkilinip qalghan. Emdi bu gepning toghriliqi resmiy otturigha chiqti.

Muxbir: hökümet u adwokatqa néme üchün bu balilarni normal saqchixanidin istixbarat idarisining merkizige yötkep ketkenlikini chüshendürüptimu? yeni buning sewebini?

Oqughuchi: adwokatqa ochuq bir nerse démigen gep. Saqchilarmu deptu, bizmu bilmeymiz bularning ishini. Bularning héchqandaq jinayiti yoqken, néme üchün tutulup qalghanliqini bizmu bilmeymiz, dégen gep.

Muxbir: hazir adwokat néme deydu, qandaq qilimiz buni dégen gepke?

Oqughuchi: adwokat bilen körüshtüm. Körüshsem axsham azraq uchurgha ige boluptu. Balilarning ashu istixbarat merkizide ikenlikini xewer qiptu. Buni xewer qilghan ademmu bek diqqet bilen xewer qilghan oxshaydu, ensirepchu.

Muxbir: néme deydu emdi adwokat? qandaq qilimiz deydu? saqlaymiz demdu yaki mundaq bir ish qilimiz demdu?

Oqughuchi: adwokat 1-2 kün tutup turayli deydu. Buning bir netijisi chiqidu. Netijisi chiqqanda shuninggha qarita bir néme qilmisaq, hazir bular qanun -panun dégenni bek tonup ketmeydu. Shuning üchün mushularning chiqarghan yekünige qarita biz saqlap turushimiz kérek, deydu.

Muxbir: xitay elchixanisining buninggha arilashqanliqi toghruluq herqandaq bir uchuringiz barmu?

Oqughuchi: méning anglishimche, héliqi bash saqchi bizning adwokatqa deptiken, konsuldin kélip resimge tartip ketti, dep, balilar saqchixanidiki waqtida. Hetta men körüshken bash saqchimu dégenti, konsuldin keptiken, balilarni ekitimiz, dep. Bir, ikki balini telep qiptiken. Ekitimiz dégen waqtida saqchilar bermeptiken.

Hazirqi eng muhim mesile, néme üchün bu balilarni saqchidin istixbarat ötküzüwalidu. Bu hemme adem diqqet qiliwatqan mesile?

Muxbir: men men bu gepni shu künilam sorighantim, adwokat bilen birge kétiwétip. Néme, dep bularni ular tutuwalidu, désem, méning bilishimche bularni saqchining tutmidi, istixbaratning tutti. Istixbaratning tutup, ularni normal qoyidighan yer tapalmighan. Shuning bilen saqchixanigha apiriwetken. Saqchixanigha aparghandin kéyin bularning hemme ishi otturigha chiqti. Buni pütün dunya bilip ketti. Pütün dunya bilip ketkendin kéyin buni yighishturup bolalmay, saqchi idarisi istixbarat da'irilirige dégen gep, bu ishni yighishtursang yighishtur, qoyuwetseng qoyuwet, bizni aware qilma, dégen telepni otturigha qoyghan. Shuning bilen istixbarat bularni özimiz tutuq, özimiz bir terep qilayli, dep yighiwalghan bolushi mumkin, deydu. Bu xelq'ara ghulghula qozghalghandin kéyin, belkim qoyup bérish éhtimalliq jiqraq, deydu.

Muxbir: chünki, ularni dokuméntsiz, iqametsiz, dep tutqun qilghan bolsa, ularni köchmenler idarisi yaki saqchining chet'elliklerni bashqurush idarisi bir terep qilishi kérek.

Oqughuchi: yene bir gepni déyishni untup qaptimen. Balilarni héliqi ayrodromda yéngi tutqan waqtida, shu yerdiki saqchilar deptu, bu ikki döletning otturiliqidiki siyasiy mesile, biz arilishalmaymiz. Silerni qoyuwétimiz‏-qoymaymiz, dep biz qarar qilalmaymiz. Yuqiridin buyruq kelse, biz shuninggha qarap qoyuwétimiz, deptiken. Bu ikki dölet otturisidiki kélishim, shunga biz uninggha bir néme déyelmeymiz, dep. Gherdeqede bir éghir ayaq ayal bilen yene bir qériraq ayalni tutuwalghan. Méning gherdeqede yéqin bir aghinem bar idi. Uning taghisi gherdeqediki pütün saqchi organlirini bashquratti. Shu adem bilen körüshkentim, körüshsem, bularning héchqandaq jinayiti yoq, peqet ikki dölet otturiliqidiki siyasiy mesile, qoyuwétimiz, emma qachan qoyuwétishni biz bilmeymiz, bu ikki döletning siyasiy munasiwitige chétilidiken, buninggha biz arilishalmaymiz, dégen idi.

Lékin xitayning qahirede turushluq elchixanisi misirdiki oqughuchilar mesilisige ashkara inkas bildürüp baqmidi. Xitay elchixanisining ötken hepte shinxu'a agéntliqi arqiliq élan qilghan qisqa bayanatida, mezkur weqedin xewiri barliqini bildürüp, biraq misir da'irilirining höjjetsiz kishilerni tutqanliqini ilgiri sürgen.

Biz qahirediki xitay elchixanisigha téléfon qilip, bu weqede elchixanining qoli bar-yoqluqini sorighan bolsaqmu, lékin elchixanining xadimi, özlirining bundaq bir weqedin xewiri yoqluqini bildürüp, so'alimizgha jawab bérishni ret qildi.

Misir da'irilirining herikiti kishilik hoquq teshkilatlirida endishe qozghighan. Ular misir da'irilirini Uyghurlarni xitaygha qayturmasliqqa agahlandurup, her qandaq Uyghurlarning xitaygha qayturushi ularning ten jazasigha uchrash, iz déreksiz yoqap kétish, uzun yilliq qamaq jazasigha höküm qilinish xewpige duchar qilidighanliqini tekitlep keldi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining misir ishlirigha mes'ul xadimi hüse'in bayun tünügün radi'omizgha bergen bayanatida, xitay hökümitining chet'eldiki Uyghurlarni qayturup kétishke urunushidiki meqsiti kishini bek endishige salidighanliqini bildürdi.

U mundaq deydu: xitay hökümitining Uyghur oqughuchilarni qayturup bérish yaki mejburi qayturup kétishni telep qilghandin buyan, özlirining basturush siyasitini qayturup ketken oqughuchilargha yürgüzüshke bashlishi kishini qattiq endishige salidu. Biz ilgiri misirdin qayturup ketken bezi oqughuchilarning délosidin, ularning 15 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghanliqidin xewirimiz bar. Ular bu kishilerni atalmish radikalliqqa qarshi turush, dégen bir exmiqane bahanige sélip jazalap keldi. Qisqisi, xitaygha qayturup bérilgen nurghun, nurghun kishiler mehkimide adaletsiz sotlinip, ten jazasigha uchrighan, éghir qamaq jazalirigha höküm qilinip kelgen.