Misirda amalsiz daldilinip yürüwatqan Uyghurlar chiqish yoli izdimekte

Misirdiki melum Uyghur oqughuchining pasportidiki misir wizisi.

Birleshken döletler teshkilati musapirlar aliy komissarliqi birleshken döletler teshkilatining apetler we toqunushlarda ziyan'gha uchrighanlargha yer shari xaraktérlik Insanperwerlik yardem Pilanini ijra qilip kéliwatqan eng chong organ. Bu organning misirdimu mexsus ishxaniliri bar bolup, misirdiki Uyghurlar weziyitige yéqindin köngül bölüwatqan pa'aliyetchiler, misirda qéchip yürgen, yardemsiz qalghan musapir Uyghurlar üchün birleshken döletler teshkilati musapirlar komitétliridin panahliq tileshning kütülmigen xeterdin qoghdinishning yene bir yoli bolushi mumkinlikini otturigha qoymaqta.

Misir saqchilirining Uyghurlarni nishan qilghan tutqun herikitidin buyan 200 ge yéqin Uyghur oqughuchi türmilerde. Tutqundin qéchip misirning her qaysi wilayetliride dawamliq yoshurunup turuwatqan musapir Uyghurlardin radiyomizgha kelgen inkaslargha qarighanda, bu musapir Uyghurlar daldilinip turuwatqan bir yérim aydin buyan qol ilkidiki iqtisadimu tügep qalghan, turargha panahlan'ghidek muqim yéri yoq. Kétey dése ayrodromlar qamal qilin'ghan, uningghimu amal yoq, türlük qiyinchiliqlargha yoluqmaqta.

Biz bilen yéqinda alaqe baghlighan bir oqughuchi, misirda qéchip yoshurunup turuwatqan Uyghurlarning köpinchisining ilgiri yenila saqchilarning tutqun qilishidin qorqqinidin, ata ‏- anisi xitay hökümitining tutqunida bolghini üchün we yene misir weziyitining yaxshilinip qélishidin ümid kütkini üchün dawamliq ünsiz yoshurunup yürüshkenlikini, emma nöwette ümidsizlik ichidin bir ümid, qiyinchiliqlardin qutulush yoli izdewatqanliqini bildürdi we özliri üchün bir qandaq panah izdesh mumkinchilikliri üstide izdiniwatqanliqini bildürdi.

Bu oqughuchi yene, qéchish mumkinliki turupmu misirdin hazirghiche ayrilmighanlarning her türlük sewebliri barliqini otturigha qoyup, beziliri misir türmilirige élip kétilgen qérindashlirigha qiymisa, bezi ayallar türmilerdiki erlirige tartiship, yene beziliri pulsiz qalghanliqqa oxshash oxshimighan seweblerdin misirda dawamliq yoshurunup yürüwatqanliqini, emma waqitning uzirishigha egiship, ularning téximu éghir kün'ge qéliwatqanliqini bayan qildi.

Misirdiki Uyghurlar mesilisi nöwette xelq'arada pa'aliyet élip bériwatqan dunya Uyghur qurultiyi bashliq Uyghur teshkilatlirining eng muhim xizmetlirining biri bolup kelmekte. Ilgiri bir qisim teshkilat rehberliri misirdiki Uyghurlar üchün birleshken döletler teshkilati musapirlar idarisidin panahliq tilesh yolimu barliqini otturigha qoyushqan idi. Birleshken döletler teshkilati musapirlar komitétining misirning qahire we alksandiriya shehiride mexsus ishxanisi bolup, igilishimizche, misirda Uyghurlarni tutush bashlan'ghandin buyan melum sandiki Uyghur oqughuchilar yerlik adwokatlar yardimide, birleshken döletler teshkilati musapirlar ishxanisi bilen alaqe qilip, panahlinish salahiyitige ige bolghan, emma bu iltimas qilghuchilarning qaysi türdiki yardemge érisheligenliki melum emes.

Yéqinqi yillarda Uyghur musapirlarning köpiyishige egiship, birleshken döletler teshkilatining türkiyediki musapirlar ishxanisigha bashqa döletlerge kétish üchün iltimas qiliwatqan Uyghurlarning sanining köpiyiwatqanliqi melum, emma yene shundaqla türkiyeni öz ichige alghan musapirlar ishxanisi tesis qilin'ghan nurghun döletlerde, Uyghurlar yenila bu orun'gha qandaq we qaysi yollar bilen iltimas qilidighanliqini bilmigechke, bu heq we hoquqinimu qoldin ketküzüp qoyuwatqanliqi heqqidimu inkaslar bar.

Dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi ömer qanat ependi, misirda turup birleshken döletler teshkilatining musapirlar komitétigha panahliq iltimasi sunush üchün, yerlik kishilik hoquq adwokatliri yaki Uyghur mesilisige köngül bölüwatqan yerlik teshkilat we sahelerning yardimini izdep, biwasite alaqe qilalmighan teqdirde özlirige yardem bériwatqan hésdashliq qiliwatqan kishilerning wasitisi bilen alaqilishish mumkinlikini bildürdi.

Dunya Uyghur qurultiyining aliy tetqiqatchisi pétér érwin ependi, misirdiki Uyghurlar mesiliside, türmilerdiki Uyghur oqughuchilarni qutquzush we misirdiki Uyghurlargha her xil yollarda yardem yetküzüsh xizmetliri dawamlishiwatqan bolsimu, éniq bir netije bolmaywatqan shara'itta, yoshurunup turuwatqan Uyghurlarningmu intayin qiyinchiliqta qalghanliqi hemmining diqqitide ikenliki. Bu heqte dunya Uyghur qurultiyining birleshken döletler teshkilati musapirlar aliy komissarliqi bilen alaqe qilip kéliwatqanliqi, misirdiki Uyghurlarning Uyghur we yaki kishilik hoquq teshkilatliri bilen alaqilishelmigen, héchqandaq yardemge ige bolalmighan teqdirde, birleshken döletler teshkilati musapirlar ishxanisidin panahliq tileshningmu, özini qutquzushning bir yoli bolidighanliqini, emma panahliq tiligüchining, iltimasi qobul bolup, musapirlar salahiyitige ige bolushi üchün aldi bilen bu heqtiki hazirlashqa tégishlik shertlerni, teleplerni yaxshi chüshinip teyyarliq bilen kirishning muhimliqini eskertti we yene musapir Uyghurlarning dunya Uyghur qurultiyi yaki kishilik hoquq organlirigha özlirining ehwalini melum qilishningmu muhimliqi, bundaq bolghanda, panahliq iltimasining qobul bolushida, salahiyitini ispatlashta yene bir matériyal turghuzghan bolidighanliqini bildürdi.

Resmiy bolmighan statistikilargha asaslan'ghanda, hazir türkiyening özidila birleshken döletler teshkilatigha iltimas qilip, üchinchi döletke kétishni kütüwatqan Uyghurlarning sani 200 etrapida iken. Biz ilgiriki programmimizda birleshken döletler teshkilati musapirlar komitétining türkiyediki ishxanisigha panahliq iltimasi sunush yolliri heqqide tepsiliy melumat bergen iduq.

Ilgiri malayshiyadiki birleshken döletler teshkilati musapirlar komitétidin panahliq tilep, 3 yil kütüsh arqiliq axiri amérikigha kelgen, hazir amérika Uyghur jem'iyitining re'islik wezipisini atquruwatqan élshat hesen ependi, birleshken döletler teshkilatining musapirlar komitétigha panahliq iltimasi sunush tertip we belgilimiliri her qaysi ellerdiki shöbilerde oxshash tertip boyiche élip bérilidighan bolup, Uyghurlarning musapirliqning her qandaq shertige chüshidighanliqini, emma panahliq iltimasi tapshurup qobul bolghuche kétidighan waqit we shertlerde döletlerning ehwaligha qarap perqler barliqini nezerdin saqit qilmasliqni, gerche bu organdin panahliq tilesh peqetla chiqish yoli tapalmighan Uyghurlar üchün bir tallash bolsimu, panahliq tilesh bilenla pütünley bixeter boldum dep oylimasliqi kéreklikini alahide eskertti.