Bishkektiki xitay elchixanisida yüz bergen partlitish weqesi jiddiylik peyda qildi
2016.08.31

Bishkektiki xitay elchixanisigha qaritilghan térrorluq hujumidin kéyin, qirghizistanda hujum gumandarining Uyghur bolushi mumkinlikini ilgiri süridighan pikirlermu meydan'gha kelgen. Halbuki, bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan siyasiyon we ziyaliylar bu hujumni bir milletke baghlashning toghra bolmaydighanliqini bildürüshti.
30-Awghust küni bishkek shehiridiki xitay elchixanisigha qaritilghan aptomobilliq hujum qirghizistanda tunji qétim yüz bergen özini qoshup partlitish weqesi bolghanliqi sewebidin, qirghizistan jem'iyitide misli körülmigen jiddiylik peyda qildi. Bu qétimqi weqe 30-awghust etigen sa'et 9 din 40 minut ötkende yüz bergen bolup, partlashta weqe sadir qilghuchi ölüp, elchixanida közetchilik qiliwatqan üch neper qirghizistanliq yarilan'ghan.
Weqe yüz bergendin kéyin, xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi xwa chünying derhal bayanat élan qilip, bu weqeni eyibleydighanliqini bildürdi we qirghizistan hökümitidin jawabkarlarni derhal éniqlap jazalashni hemde qirghizistandiki xitay puqralirining hayatining shundaqla mal-mülkining bixeterlikige heqiqiy türde kapaletlik qilishni telep qildi.
U mundaq dédi: “Xitay hökümiti qirghizistanda yüz bergen xitay elchixanisigha hujum qilish qilmishini qattiq eyibleydu. Hemde qirghizistan hökümitidin zörür tedbirlerni ishqa sélip qirghizistandiki xitay puqralirining hayati we mal-mülkining bixeterlikige heqiqiy türde kapaletlik qilishini telep qilidu.”
Qirghizistan musteqilliqining 25 yilliqi harpisida yüz bergen bu weqe sewebidin 31-awghusttiki musteqilliq bayrimi küni xewpsizlik tarmaqliri bayram mezgilide kütülmigen hadisilerning yüz bérishining aldini élish üchün barliq zörür charilerni qollandi. Sheher merkizidiki “Alataw” meydanigha baridighan asasliq yol éghizliri qamal qilinip, qatnash toxtitildi. Tebriklesh murasimigha qatnishishqa kelgen sheher ahalisining qol somkilirimu tekshürüldi.
Xitay elchixanisigha hujum qilish weqesi yüz bergendin kéyin jem'iyette her xil köz qarash we pikirler peyda boldi.
Qirghizistan milletler assambiliyesining re'isi toqan mamituf her xil shekilde yüz bériwatqan térrorluq qilmishlirini melum bir millet yaki qowmgha, yaki din'gha yüklep qoyushning toghra bolmaydighanliqini bildürüp mundaq dédi:“Dunyada térrorchi millet bolmaydu. Her qandaq bir milletni yaki dinni térrorni qollaydu, dep qarimasliq kérek.”
Biraq, qirghizistan döletlik xewpsizlik komitétining sabiq polkowniki talant razaquf bolsa “Azadliq” radiyosining ziyaritini qobul qilghanda, Uyghurlarning térrorluq teshkilatlirining bar ikenlikini misalgha élip bashqiche köz qarashlirini bildürdi.
U mundaq dédi: “Hazir Uyghurlarning bir qatar térrorchi teshkilatliri bar. ‛Uyghuristan azadliq teshkilati‚, ‛sherqiy türkistan islam partiyesi‚ qatarliqlar shularning jümlisidin. Qirghizistanda 60 mingdin köprek Uyghurlar yashaydu. Bularning arisidimu térrorchi teshkilatlarni qollaydighanlarni yoq, dep éytalmaymiz.”
Bügünki bayram mezgilide ixtiyariy muxbirimizning ziyaritini qobul qilghan sheher ahaliliridin abilghazi nurmatuf özining bu qétimqi xitay elchixanisigha qilin'ghan hujumni Uyghurlar qilghan dep qaraydighanliqini bildürdi: “Men bu qétimqi xitay elchixanisigha qilin'ghan hujumni Uyghurlar qilghan dep qaraymen.”
Qirghizistandiki péshqedem zhurnalist, “Ittipaq” gézitining sabiq bash muherriri shemshidin abduréhim Uyghur xelqining tinchliqni söyidighan xelq ikenlikini, xitay hakimiyitining Uyghurlarni térrorchi qilip körsitish üchün her xil rezil wasitilerni qolliniwatqanliqini, bu qétimqi xitay elchixanisigha hujum qilish weqesiningmu xitay da'irilirining oyuni bolushi mumkinlikini bildürdi.
Qirghizistan musteqilliqining 25 yilliqi harpisida moskwadiki bir basmixanida yüz bergen ot apiti sewebidin 14 neper qirghiz ayalning qaza qilishi, bishkek -osh yolida yüz bergen bir qétimliq qatnash weqesidila 9 ademning hayatidin ayrilishi, qirghiz-özbék chégrasidiki “Öngkür tagh” rayonining tuyuqsizla özbék qoralliq küchliri teripidin ishghal qiliniwélishi, bishkektiki xitay elchixanisigha hujum qilish weqesi qatarliqlarning arqa-arqidin yüz bérishi, shundaqla atambayif hakimiyiti bilen öktichiler arisida barliqqa kelgen asasiy qanun'gha özgertish kirgüzüsh mesilisidiki jidel-majiralar qirghizistanning bu yilqi musteqilliq bayrimigha öz kölenggisini chüshürmey qoyghini yoq.