Teywen parlaméntida Uyghur, tibet,mongghullarning birleshme muxbirlarni kütüwélish yighini ötküzüldi

Ixtiyariy muxbirimiz haji qutluq qadiri
2016.12.12
teywen-parlament-uyghur-tibet-mongghul.jpg Teywen parlaméntida ötküzülgen Uyghur, tibet,mongghullarning birleshme muxbirlarni kütüwélish yighinidin bir körünüsh
RFA/Haji Qutluq Qadiri

10-Dékabir küni, xelq'ara insan heqliri künini xatirilesh yüzisidin, teybiydiki teywen parlaménti yighin zalida “Asiyaliqlarning kishilik hoquqining ziyankeshlikke uchrishi we öz teghdirini özi belgilesh” namliq xelq'ara birleshme muxbirlarni kütüwélish yighini ötküzüldi. Yighinning emeliy ehwalini teywen, xongkongdiki bir qisim téléwiziye qanalliri neq meydandin anglatti.

Mezkur pa'aliyetni teywende pa'aliyet élip bériwatqan xitaydiki kishilik hoquq mesililirige köngül bölüsh teshkilati teshkilligen bolup, pa'aliyetke teywen parlamént ezasi shundaqla teywen, xongkong we xitayda tonulghan ataghliq naxshichi fréddy lim,meshhur xitay yazghuchisi we obzorchisi lin bawxu'a,xongkongdiki kishilik hoquq pa'aliyetchisi chén qatarliqlar ishtirak qildi.

Undin bashqa yene, yaponiyede pa'aliyet élip bériwatqan yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi ilham mahmut, teywen tibet teshkilatining mes'ulliri, jenubiy mongghuliye qurultiyining bash katibi daychin we shundaqla teywendiki falunggung teshkilatlirining wekillirimu qatnashti.

Yighinning kün tertipi boyiche, teywendiki xitaydiki kishilik hoquq mesililirige köngül bölüsh teshkilatining re'isi yang ependi söz qilip, teywen parlaméntida xelq'ara insan heqliri küni munasiwiti bilen tunji qétim chaqirilghan “Asiyaliqlarning kishilik hoquqining ziyankeshlikke uchrishi we öz teghdirini özi belgilesh” namliq xelq'araliq birleshme muxbirlarni kütüwélish yighinining ghelibilik échilghanliqini tebriklesh bilen birge, xitaydiki kishilik heq-hoquqliri eng éghir ziyankeshlikke uchrawatqan Uyghur, tibet we mongghul wekillirining yighin'gha qatnashqanliqidin özining tolimu memnun bolghanliqini bildürüp, bu üch millet wekillirini bir-birlep tonushturup ötti.

Xelq'araliq birleshme muxbirlarni kütüwélish yighinida, teywendiki tibet teshkilatining wekili söz qilip, özining nöwette xitay kompartiyesining tibette yürgüzüwatqan basturush siyasitidin we tibet weziyitidin tolimu endishe qiliwatqanliqini bildürüp, tibetliklerning xitaydin telep qiliwatqini musteqilliq emes, belki aliy aptonomiye hoquqi ikenlikini eskertip ötti we teywen xelqining tibet mesilisige uzundin buyan köngül bölüp kéliwatqanliqigha rehmet éytti.

Yighinida sözge teklip qilin'ghan yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi ilham mahmut Uyghurlarning kishilik hoquq mesililiri toghrisida toxtaldi.

Bash shtabi tokyodiki jenubiy mongghuliye qurultiyining bash katibi daychin yighinda jenubiy mongghuliyede xitay köchmenlirining qalaymiqan kan échishidin kélip chiqiwatqan muhit bulghinish ehwali shundaqla xitay kompartiyesining mongghullarni xitaylashturush siyasitining emeliyitini bayan qildi.

Teywendiki falunggung teshkilatining wekili nöwette chet'ellerdiki falung muritlirining xitayning sabiq dölet re'isi jyang zéminni sotqa tartish üchün imza toplash pa'aliyiti élip bériwatqanliqini bildürdi.
Teywen parlaméntida ötküzülgen Uyghur, tibet,mongghullarning birleshme muxbirlarni kütüwélish yighinidin bir körünüsh
Xongkongdin kelgen kishilik hoquq pa'aliyetchisi chén xongkongluqlarning öz teghdirini özi belgilesh üchün xongkongda élip bériwatqan kishilik hoquq pa'aliyetlirining xitay kompartiyesi teripidin basturuluwatqanliqini, béyjing hökümitining xongkongni qayturup élish aldida xongkong xelqige bergen wediside turmighanliqini eyiblidi.

Hörmetlik radiyo anglighuchilar, hazir anglawatqaninglar, yighini dawamlishiwatqan bir peytte parlamént binasining derwazisi aldida teywendiki xitay birlikini qoghdash teshkilatining ezaliri mezkur yighin'gha qarshi élip bériwatqan namayish bolup, ular:“Musteqilchilerning teywende yighin chaqirip xitay birlikini buzushigha qarshi turimiz. Musteqilchiler teywendin chiqip ketsun. Teywen, xongkong xitay dölitining ayrilmas bir qismi” dep shu'ar towlawatidu.

Saqchilar namayishchilarning yighin meydanigha basturup kirishidin ensirep parlamént binasining derwazisini taqiwétip namayishchilarni tarqitiwétishke bashlidi.

Shundaqtimu yighin dawamliship, teywendiki kishilik hoquq teshkilatlirining wekilliri arqa-arqidin sözge chiqip teywen, xongkong, Uyghur, tibet we mongghul musteqilliqini emelge ashurushning birdin-bir yoli, hemme birdek ittipaqliship xitay kompartiyesini aghdurghandila andin ortaq ghayining emelge ashidighanliqini bildürüshti.

Yighin teybiy waqti chüshtin kéyin sa'et üchte bashlinip kech sa'et beshte axirlashti.

Biz yighin axirilashqandin kéyin yighin'gha ishtirak qilghan bir qisim pa'aliyetchiler bilen yighin heqqide söhbet élip barduq.

Aldi bilen ziyaritimizni qobul qilghan teywendiki xitaydiki kishilik hoquq mesililirige köngül bölüsh teshkilatining re'isi yang ependi yighinning échilish meqsiti heqqide toxtilip:“Xitaygha munasiwetlik kishilik hoquq mesililirini toghra bir terep qilish üchün teywen bashliq xitaygha qarshi kishilik hoquq teshkilatlirining birlikini ilgiri sürüsh we xitaydiki kishilik hoquq mesililirige dunyaning diqqitini tartish” dédi.

Ataghliq yazghuchi we obzorchi lin bawxu'a:“Ilgiri teywende, tibet, Uyghur mesililiri toghrisida yighin chaqirilghan idi. Bu qétim jenubiy mongghuliye, xongkong wekillirimu yighin'gha qatnashti we ularning mesililirimu muzakire qilindi. Démek qoshunimiz téximu kéngeydi. Bu elwette xoshallinarliq bir ish” dédi.

Teywenlik kishilik hoquq pa'aliyetchi yang xanim:“Xitay kompartiyesining Uyghur, tibet, mongghullarni basturush siyasitide zor özgirish boldi,shunga bizmu ulargha qarshi kishilik hoquq pa'aliyetlirimizde özgirish hasil qilish üchün teywende yighin chaqirishni layiq körduq” dédi

Axirida ziyaritimizni qobul qilghan yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi ilham mahmut bügünki yighinda özi otturigha qoyghan Uyghurlargha da'ir mesililer heqqide toxtilish bilen birge, bu qétimqi yighinning ehmiyiti toghrisida qarashlirini otturigha qoydi.

Igilishimizche, teywendiki kishilik hoquq teshkilatlirining orunlashturushi Uyghur, tibet, mongghul wekilliri 11-dikabirdin bashlap teywendiki bashqa sheherlerdimu kishilik hoquq mesililiri toghrisida doklat sözleydiken.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.