Türkiyening nighde we enqere sheherliride ikki jumhuriyet xatirilendi

Türkiyening nighde shehridiki jumhuriyet künini xatirlesh pa'aliyti

11 - Ayning 12 - küni türkiyening ottura rayonigha jaylashqan nighde shehiridiki nighde uniwérsitétida, 20 - esirning birinchi yérimida qurulup, Uyghurlar teripidin eyni waqitta “Sherqiy türkistan islam jumhuriyiti” we “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” dep atalghan ikki jumhuriyetni xatirilesh munasiwiti bilen yighin chaqirildi. Yighinda dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi séyit tümtürk ependi “Sherqiy türkistan jumhuriyetliri we Uyghurlarning hazirqi weziyiti” témisida doklat berdi.

12 - Noyabir küni sa'et 4tin 6 giche türkiyening nighde shehiridiki nighde uniwérsitétida dawamlashqan yighin'gha uniwérsitétning rehberliri, herqaysi fakultétning mudirliri we oqutquchi we oqughuchiliridin bolup 500 etrapida kishi qatnashti.

Biz bu xatirilesh yighini toghrisida téximu tepsiliy melumat igilesh üchün yighinda doklat bergen dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi séyit tümtürk ependi we bu yighinni uyushturghan nighde uniwérsitéti hazirqi zaman türkiy tilliri we edebiyatliri fakultéti oqutquchisi dotsént doktor hékmet korash ependiler bilen téléfon söhbiti élip barduq.

Séyit tümtürk ependi nighde uniwérsitétida chaqirilghan ikki jumhuriyetni xatirilesh pa'aliyitige uniwérsitét rehberliri we oqutquchi oqughuchilardin bolup köp sanda kishi qatnashqanliqini, muweppeqiyetlik ötkenlikini bayan qildi.

Séyit tümtürk ependi doklatida 1933 - yili 11 - ayning 12 - küni qeshqerde, 1944 - yili 11 - ayning 12 - küni ghuljada élan qilin'ghan “Sherqiy türkistan jumhuriyetliri” ning Uyghur tarixidiki orni, ehmiyiti toghrisida melumat bergenlikini éytti.

Yighinni uyushturghan nighde uniwérsitétining oqutquchisi dotsént doktor hékmet korash ependi pütün dunyadiki Uyghurlarning jumhuriyet künini tebrikligendin kéyin, doklat bérish yighinining oqughuchilar üchün intayin paydiliq bolghanliqini bayan qilip munularni dédi: “Aldi bilen sherqiy türkistan jumhuriyitining qurulushini tebrikleymen. Gerche bu ikki jumhuriyetning ömri uzun bolmidi, emma bu, Uyghur tarixidiki eng muhim tarixiy hadisilerdin biri hésablinidu. Oqughuchilirimiz Uyghurlar toghrisida yéterlik melumatqa ige, emma ular bir Uyghur bergen doklatni anglighanliqi üchün bek xursen boldi. Köp sanda oqughuchi qatnashti, qiziqish bekla yuqiri idi. Doklat bérish yighinigha uniwérsitétimizning her derijilik rehberliri, fakultét mudirliri, oqutquchilar we doktor, magistir oqughuchiliridin bolup köp sanda kishi qatnashti. Oqughuchilirimiz üchün intayin paydiliq boldi.”

U, bu mesilidin dunya jama'etchilikining dégendek xewerdar emeslikini, bu mesilini siyasetchilerge anglitish kéreklikini bayan qilip mundaq dédi: “Dunya jama'etchiliki bu mesilining jiddiyitini tonup yetken emes. Mesilini dunya jama'etchilikige anglitish üchün bu xil yighinlarni dawamliq ötküzüsh kérek. Uyghur rayoni sirtqa étiwétilgen bolghachqa, u yerge muxbirlar kérelmeydu, shunga u yerde boluwatqanlardin dunya bixewer. Bolupmu her qaysi döletlerning rehberliri buningdin bixewer. Shunga bu xil pa'aliyetler Uyghur mesilisini anglitish üchün bekla muhim dep oylaymen.”

Yighin axirida oqutquchi we oqughuchilar ikki jumhuriyet we Uyghurlarning hazirqi weziyiti toghrisida séyit tümtürk ependidin so'allar soridi.

Türkiyediki sütchi imam uniwérsitéti proféssori alimjan bughdaning éytishiche, burunqi yillarda türkiye aliy mektepliride Uyghurlarning tarixidiki ikki jumhuriyetni xatirilesh pa'aliyiti köp emes idi. Emma yéqinqi waqitlardin buyan bundaq pa'aliyetler türkiyening herqaysi jaylirida köpiyish bilen birlikte siyasetchiler, ammiwi teshkilatlar bu jumhuriyetlerni tebriklep bayanat élan qilishqa bashlighan.

“Sherqiy türkistan jumhuriyet küni” türkiyening bashqa jayliridimu oxshimighan shekillerde xatirilendi.

11 - Ayning 11 - küni bolsa enqerede pa'aliyet élip bériwatqan toluq ottura mektep oqutquchisi aytékin chétin mes'ul bolup pa'aliyet élip bériwatqan sherqiy türkistan munbiri namliq bir guruppa, Uyghur küreshchi muhemmet'imin bughraning enqere jebeji esri mazarliqidiki qebrisi béshida ikki jumhuriyetni xatirilidi.

12 - Chésla türkiyening eng chong ammiwi teshkilatliridin ülkü ojaqliri teshkilati bilen sabiq parlamént ezasi sinan ogan ependi ijtima'iy taratqularda bayanat élan qilip, 20 - esirning aldinqi yérimida qurulghan ikki jumhuriyetni xatirilidi.