Türkiye jumhuriyiti jumhur re'islik namzatlirining Uyghur mesilisi toghrisidiki qarashliri

Türkiye bash ministir rejep tayyip erdughan

2014 - Yili 10 - awghust yekshenbe küni türkiye xelqi jumhur re'isini saylap chiqidu, türkiyide hazirqi bash ministir erdughan we sabiq islam hemkarliq teshkilatining re'isi ekmeliddin éhsan oghli türkiye jumhuriyitining jumhur re'isilik namzatliri bolup élan qilindi. Bu ikki reqip rehber hazir türkiyining her qaysi sheherlirini aylinip özlirige bilet tashlash üchün xelq ammisigha notuq sözlimekte. Bu ikki rehberning qaysining jumhur re'isi bolup utup chiqishini türkiye xelqi bélet tashlash arqiliq belgileydu.

Türkiyide 8 chong partiye bolup, bu partiyilerdin hazirqi hökümetni bashquruwatqan adalet we tereqqiyat partiyisi jumhur re'islikke bash ministir rejep tayyip erdughanni namzat qilip körsetti. Muxalip öktichi partiyilerdin milletchi heriket partiyisi bilen jumhuriyet xelq partiyisi birlikte ekmeliddin éhsan oghlini namzat körsetti. Kürtlerning partiyisi bolghan tinchliq we démokratiye partiyisi bolsa salahiddin démirtashni namzat körsetti. Bashqa partiyiler hazirghiche kimge bélet tashlaydighanliqini élan qilmidi.

Hazir türkiyide jumhur re'islikke saylinidighan eng küchlük reqipler rejep tayyip erdughan bilen ekmeliddin éhsan oghli bolup bu ikkisi notuqlirida bir - birige qarshi bayanatlar élan qilip kelmekte.

Türkiye jumhur re'islikke namzat körsitilgen bu ikki rehber Uyghur mesilisige qandaq qaraydu? ularning nutuq we bayanatliridin, ularning her ikkilisining Uyghur mesilisini yaxshi bilidighan we Uyghurlargha köngül bölüshni xalaydighanliqini körüwalghili bolidu.

Yéqinda rejep tayyip erdughan roza héyit bayrimi munasiwiti bilen élan qilghan bayram tebriklesh sin'alghusida Uyghurlarnimu tilgha aldi we her zaman zulumgha uchrighan qérindashlarning yénida bolidighanliqini ipadilidi.

Ekmeliddin éhsan oghli bolsa bir terepitin özining ötmüshte Uyghur mesilisi üchün élip barghan xizmetlirini tilgha élish bilen birge, rejep tayyip erdughanning bashqurushidiki hökümetni, Uyghur mesilisige yéterlik derijide köngül bölmigenlik bilen tenqid qildi we Uyghurlarning lideri rabiye qadir xanimgha wiza bermigenlikini eyiblidi.

Ekmeliddin éhsan oghli bir muxbirning milletperwerlik we türk dunyasi mesililirige qandaq qaraysiz dégen so'aligha jawab bérip mundaq dédi: “Men milletperwerlik toghrisida merhum jalal bayarning sözini xatirilitishni xalaymen. Milletperwerlik emeliy ijra qilinidu, emma tilgha élinmaydu. Tilgha élin'ghan haman eks tesir peyda qilidu. Men yozghatliq, méning anam rodosluq türk, u yer ilgiri türk zémini idi, kéyin italiyining uningdin kéyin yunanistan zémini boldi. Méning anamning a'ilsi mejburiy halda u yerdin köchüp keldi. Men hayatim boyiche türkchilik qandaq bolidighanliqini, türkchilikning sezgür tereplirini béshimdin ötküzüp tejribige ige bolghan bir insanmen. Eng axiriqi wezipemde yeni dunya islam hemkarliq teshkilatining re'islik wezipisini ötigen waqtimda, sherqiy türkistandiki Uyghurlarning heq - hoquqlirini mudapi'e qilidighan xelq'araliq teshkilat bolghan dunya Uyghur qurultéyining re'isi rabiye qadirxanim bilen uchrashtim. Rabiye qadirning türkiyige kélishi cheklendi. Men uni izdep taptim, uning bilen körüshtim we uninggha destek berdim. Men qeshqer we ürümchige bardim, xitaylar bilen chong küresh qildim, men hayatim boyiche söwit ittipaqi dewride ularning qol astida yashighan türklerning diniy bilim élishi üchün köp tirishchanliq körsettim. Emma yene shuni tekitleymenki, bir ish qilayli, emma tilgha almayli.”

Hemmimizge melum bolghandek, 2009 - yili 5 - iyul ürümchi qirghinchiliqi yüz bergendin kéyin ekmeliddin éhsan oghli re'islik wezipisini ötigen dunya islam hemkarliq teshkilati mexsus hey'et ewetip ürümchi weqesi toghrisida tekshürüsh élip barghan idi.

Jumhur re'isi namzati rejep tayyip erdughan roza héyit munasiwiti bilen bayramni tebriklep élan qilghan téléwiziye nutiqida Uyghur, süriye we pelestin xelqinimu tilgha élip mundaq dédi: “Ramizan yene bir qétim bizning qérindash ikenlikimizni, milletler ara teqdirdash ikenlikimizni, qoshnalar, dostlar we toghqanlar bilen eng muhimi islam jughrapiyisdiki qérindashlirimiz bilen nénimizni bölüshtuq, dostixanni ortaqlashtuq, eng muhmi bolsa bir - birimiz bilen yéqin bir hemkarliq ichide bolduq. Ürüshtin, zulumdin bombilardin qéchip wetinimizde panahlan'ghan süriyilik qérindashlirimiz her jehette muhajir - ensar chüshenchisi boyiche qarshi élindi. Ramizanda yéqin etraptiki muhtaj kishilerge ige chiqqan eziz millitimiz, süriye, ghezze, talefe, sherqiy türkistan qatarliq bashqa ölkilerge yoqsul, namratliqtin qiyinchiliqqa uchirighan qérindashlirimizgha yardem qolimizni sunduq. Ramizan éyida islam jughrapiyisining pütün rayonlirida birlik - barawerlik muhiti berpa boldi, epsuslinarliq bilen bu mubarek ramizan éyida islam jughrapiysining bezi rayonlirida derd - elem we peryadlar kem bolmidi. Xususen ghezzidin anglan'ghan peryadlar yüreklirimizni échishturdi. Tarix boyiche her zaman zalimning qarshisida, mezlumning yénida sep tutqan bir millet bolush süpitimiz bilen, ghezzidiki qetli'amlargha qarshi sükütte türmiduq, her zaman, adalet, heqiqet we tinchliq terepdari bolduq. Eziz millitimiz öz ichimizde, adalet, erkinlik we tinchliq xalighan'gha oxshash etraptiki rayonlar üchünmu huzur, adalet, erkinlik we démokratiye xalaydu. Özimiz xalighanni etraptiki rayonlargha we pütün dunyagha yéyishni dawam qilimiz. Türkiye hazir burunqi türkiye emes, türkiye emdi etrapida yüz bergen naheqchilikke köz yumidighan türkiye emes.”

Éhsan'oghli: türkiye rabiye qadir xanimning türkiyige kélishige roxset qilishimiz lazim

Türkiye jumhuriyitining jumhur re'isi namzati ekmeliddin éhsan oghli bir qétimliq nutiqida, türkiyining sherqiy türkistandiki bésim astida qalghan musulmanlargha qarita sükütte qalghanliqini bildürdi we “Rabiye qadir qadir xanimning türkiyige kélishige roxset qilishimiz kérek, misirdiki rabiyege köngül bölüshimiz bek toghra, emma türk rabiyegimu köngül bölimiz” dédi.

Türkiye jumhur re'islik namzati ekmeliddin éhsan oghli sözide, xitayning sherqiy türkistandiki musulmanlarning roza tutushini chekligenlikini we türkiyining buninggha süküt qilghanliqini bildürdi we u yerge qarita élip barghan xizmetliride yalghuz qalghanliqini ipadilidi.

Éhsan oghli: dunyada eng éghir zulum sherqiy türkistanda yüz bériwatidu

Türkiye jumhur re'islik namzati ekmeliddin éhsan oghli Uyghurlargha qarshi yüz bériwatqan zulum toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Dunyada eng qiyin shertler astida, eng éghir zulum we eng chidighusiz bésim sherqiy türkistandadur. Buning dunyada bir örniki yoq, bir pelestin, bir sherqiy türkistan bar. Bizning edebiyatimizning eng asasi eserlirini yazghan mehmut qeshqiri we yüsüp xas hajipning qebriliri u yerde. Ehwal bundaq iken, men bu mesilide élip barghan xizmetlirimni élan qilsam, jama'et otturisda köp sanda kishilerning yüzi qiziridu. Islam dunyasida köp sanda islam namida heriket qiliwatqanlarning qanchilik semimiy emeslikini chüshinip yétisiler.”

Éhsan'oghli türkiye hökümitining rabiye qadirxanimgha wiza bermigenlikini tenqid qilip mundaq dédi: “Men shuni soraymenki, bu Uyghurlarning lideri rabiye qadirxanim, Uyghurlarning lideri eysa yüsüp alptékindin kéyin dunyada we Uyghurlar arisida qobul qilin'ghan muhterem lideridur. Néme üchün biz uni körüshni xalaymiz, emma türkiyide körelmeymiz? néme üchün bu yerdiki Uyghur qérindashlar liderliri bilen bu yerde emes, yawropada körüshidu? buninggha bir chüshenche bérilishi kérek!.

Erdughan: biz hazirghiche nechche minglighan Uyghur türklirini ölümdin qutuldurghan bir hökümet

Muxalip partiyiler teripidin Uyghurlargha köngül bölmeslik bilen tenqidke uchrap kéliwatqan türkiye hökümitining bash ministiri hazir jumhur re'isi namzati rejep tayyip erdughan muxaliplarning tenqidlirige jawab bérip mundaq dédi: “Biz hazirghiche nechche minglighan Uyghur türklirini wetendashliq yeni türkiye puqraliqigha qobul qilish arqiliq ölümdin qutuldurghan bir hökümet biz.”

Rejep tayyip erdughan sözide yene muxalip partiyilerning rehberlirining héch birining Uyghur diyarigha ziyaretke barmighanliqini eyiblidi we özining shundaqla bir qanche ministirning Uyghur diyarigha ziyaretke barghanliqini bildürdi.

Biz dölitimizge kélishni xalighan pütün Uyghur türklirige quchaq achtuq we ulargha ige chiqtuq.

Erdughan sözide yene türkiyige kélishni xalighan pütün Uyghurlargha quchaq achqanliqini ipadilep mundaq dédi: “Biz dölitimizge kélishni xalighan pütün Uyghur türklirige quchaq achtuq we ulargha ige chiqtuq.”

Közetküchilerning bildürüshiche, türkiye jumhuriyitining jumhur re'isi namzatlirining her ikkisi Uyghurlarni yaxshi bilidighan we Uyghur mesilisige alahide qaraydighan rehberler iken.