Türkiyediki Uyghurlar toplashqan rayonlarda yüz bergen oghriliq endishe qozghimaqta

Éniqlishimizche, yéqinqi aylardin buyan istanbul we enqerede yashaydighan bir qisim Uyghurlar oghrilarning owlash nishanigha aylinip qalghan. Enqerede ikki Uyghurning xizmet ornigha bir qanche qétim oghri kirgen.

Istanbuldiki fatih, sefaköy, zeytinburnu qatarliq rayonlarda yashaydighan Uyghurlarmu oghriliqqa, hetta küp-kündüzde bulangchiliqqa uchrighan. Biz türkiyediki Uyghurlar duch kéliwatqan bundaq weqelerning jeryani, sewebi we taqabil turush tedbirliri heqqide bir qisim Uyghurlar bilen söhbet élip barduq.

Istanbulning fatih rayonida yashaydighan memet'éli memtimin ependi yéqinda ikki qétimliq oghriliq weqesige duch kelgen bolup, ikkila qétim oghri ishikni özi yasighan achquch bilen échip kirgen. Bir qétim bezi nersilerni oghrilap ketken bolsimu, yene bir qétim sézilip qélip qéchip ketken.

Közitishimizche, istanbulda Uyghurlar duch kéliwatqan oghriliq we bulanglchiliq weqeliri bezi Uyghurlarni sarasimige salghan bolup, ular bu ishlarning keynide xitay jasusluq organlirining qoli bolushi mumkin dep qarighan. Memet'éli memtimin ependi buni asassiz perez qaraydiken. Uning bilishiche, türkiyediki bundaq jinayi qilmishlar yalghuz Uyghurlargha yaki Uyghurlardiki puldarlar qatlimigha qaritilghan bolmastin, belki barliq kishilerge qaritilghan iken.

Istanbulning zeytinburnu rayonida yashaydighan abdu'éziz ependi öz tewelikide oghriliq we bulangchiliq hadisilirining heqiqeten köpiyip qalghanliqigha diqqet qilghan bolup, quluplarni almashturup bixeterlikke chare körgen. U kishilerdin xitay hökümiti Uyghurlarning türkiyediki obrazini chiritish üchün xitayning ichkiri ölkiliridiki bir qisim oghri, qaraqchi we ularning atamanlirini türkiyege meqsetlik ewetti, dégenlerni anglighan. Uning qarishiche, bundaq gepler ishinishke asan bolghan bilen ispatlashta tarazigha toxtimaydiken.

Istanbulning sefaköy rayonida yashaydighan adiljan ependi Uyghurlar arisigha taralghan yuqiriqi sözlerni asassiz endishe yaritish dep bilidiken. Uningche, xitay Uyghurlarning héch birige ishenmeydighan bolup, ichkiridiki bir qisim Uyghurlarni mexsus türkiyediki Uyghurning obrazini töküsh üchün ewetishi éhtimaldin yiraq iken. Uning qarishiche, Uyghur bayliri Uyghur milliy dawasigha qétilishtin yiraq bolghachqa, xitayning ulargha qarshi birer tedbir élishigha hajet yoq iken. Eger shundaq qilishqa hajet chüshken teqdirde türkiyege adem ewetkendin baylarning Uyghur élidiki mülkige, yaki tughqanlirigha qol salsimu yéterlik iken. Uningche, bundaq gepler xitayni hemmige qadir dep chong bilidighan, Uyghur nede bolsa xitayning küchi shu yerde dep xewipsireydighan natoghra tepekkur aditi bilen munasiwetlik iken.

Istanbulda yashaydighan yene bir Uyghur-sabirjan köktugh ependi türkiyediki Uyghurlar duch kéliwatqan oghriliqning éghir ziyanlarni élip kéliwatqanliqini éytti. Uning shahit bolghini bir shirketke kirgen oghrining yetmish ming dollar pul we 6 dane kompyutérni oghrilap ketkini iken. Weqe yüz bergendin kéyin barmaq izi, sin qatarliq deliller saqchilargha teminlen'gen bolsimu, lékin délodin bir netije chiqmighan. Sabirjan ependi buning sewebi heqqide öz mulahizilirini otturigha qoydi.

Sabirjan köktugh ependi kochilarda éqip yürgen xitayning Uyghur oghrilarni ewetkenliki we jasus ewetip Uyghurlarni bayliqtin ayrip tashlashni meqset qilghanliqi qatarliq paranglargha delil tapqili bolmaydighanliqini eskertti.

Türkiyede yashawatqan Uyghurlar asasliqi istanbul, enqere, qeyseri, konya qatarliq sheherlerge jaylashqan bolup, türkiyening bashqa sheherlirigimu tarqaq jaylashqanliqi melum. Nöwette türkiyede fethullah gülen goruhigha qarshi tazilash, térrorluqqa qarshi küresh we köchmenlerge qarita bashqurush kücheytilgenliki seweblik saqchi, teptish we sotichilarning xizmet bésimi éghirlap ketken. Shu wejidin oghriliq déloliri nezerdin saqit qilinip yaki yéning jazalinip, bu xil jinayi qilmishlarning yüz bérishide shiddet bilen örlesh boluwatqanliqi axbaratlardin melum bolmaqta.