Türkiyening qehremanmarash wilayitide xitaygha qarshi doklat sözlesh pa'aliyiti ötküzüldi

Türkiye sütchi imam uniwérsitétining oqutquchisi doktor alimjan boghda ependi “Sherqiy türkistanda xitayning bésim siyasiti” témisida doklat bérish yighinida sözde. 2018-Yili 17-yanwar, türkiye.

Xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan bésim siyasitining küchiyishige egiship, türkiyede xitayning nöwettiki teqib siyasetlirini eyiblesh we pash qilish pa'aliyiti köpeymekte. 17-Yanwar küni türkiyening sherqiy jenubiy rayonigha jaylashqan qehremanmarash shehiride “Sherqiy türkistanda xitayning bésim siyasiti” témisida doklat bérish yighini chaqirilghan. Yighin axirida muxbirlarni kütüwélish yighini ötküzülgen. Qehremanmarash tarix, medeniyet we sayahet munbiri teripidin ötküzülgen pa'aliyetke mezkur teshkilatning mes'ulliri, ezaliri, oqutquchilar, ziyaliylar we ammiwi teshkilatlarning mes'ulliri bolup, köp sanda kishi qatnashqan.

Mezkur yighinda doklat bergen sütchi imam uniwérsitétining oqutquchisi, doktor alimjan boghda ependi 40 teshkilat birliship qurghan munber teripidin uyushturulghan pa'aliyette özining Uyghurlarning tarixi we bügünki weziyiti toghrisida doklat bergenlikini bayan qildi.

Ötken yilidin tartip Uyghur diyarida Uyghurlarning pasportini tartiwélish, xalighanche tutup kétish hetta chet'elde yashawatqan Uyghurlarning uruq-tughqanlirini görüge éliwélishtek derijidin tashqiri bésim siyasiti dawamlashmaqta. Doktor alimjan boghda ependi qehremenmarash shehiride ötküzülgen mezkur pa'aliyette nuqtiliq halda Uyghurlarning kéyinki bir yil ichide tartqan éghir qismetliri toghrisida melumat bergenlikini bayan qildi.

1-Ayning 17-küni doklat bérish yighini axirlashqandin kéyin, qehremanmarash tarix, medeniyet we sayahet munbiri mes'ulliri muxbirlargha bayanat bergen. Doktor alimjan boghda ependi muxbirlargha bayanat bérish yighininingmu nahayiti yaxshi ötkenlikini bayan qildi.

Bayanatni mezkur munberning mes'uli exmet qolitek ependi oqughan. Bayanat qehremanmarashtiki axbarat wasitiliride orun alghan bolup, bayanatta munular bayan qilin'ghan: “Xitayning sherqiy türkistanda élip bériwatqan zulum, bésim, ten jazasi dawamlashmaqta. Sherqiy türkistan mesilisi wijdani bar hemme ademning mesilisi bolushi kérek. 68 Yildin béri xitay döliti sherqiy türkistanliqlarni assimilyatsiye qilish siyasiti élip bériwatidu. Uyghurlar öz yurtida eng eqelliy heq we hoquqliridin xaliy halda yashashqa mejbur qalmaqta. Kéyinki yillarda xitayning zulum we bésim siyasiti chidighusiz derijige keldi. Biz xitay hökümitining sherqiy türkistanliqlargha élip bériwatqan bésim siyasitini derhal toxtitishini telep qilimiz. Dunyadiki démokratiye bilen bashquruluwatqan döletlerning, bolupmu türkiye hökümitining Uyghurlargha ige chiqishini telep qilimiz.”

Pa'aliyetni uyushturghan munberning ezasi proféssor mustafa kök ependi, alimjan boghda ependining doklatidin yéngi melumatlargha ige bolghanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Alimjan ependining doklatini angliduq, Uyghurlarning hazirqi weziyiti bilen birlikte sherqiy türkistanni anglatti. Eng yéngi xewerlerni anglap könglimiz bekla yérim boldi. Biz xitayning bu bésim siyasitini derhal toxtitishini telep qilimiz.”

Qehremanmarashtiki sütchi imam uniwérsitétida magistirliqta oquwatqan iparxan Uyghur, kéyinki yillarda qehremanmarash shehiride Uyghur oqughuchilarning köpiyishige, Uyghurlar toghrisida chiqiwatqan xewerler we élip bériliwatqan pa'aliyetlerning köpiyishige egiship bu yerdiki köp sanliq kishilerning Uyghurlarni bilip ketkenlikini bayan qildi.

Iparxan Uyghur xanim yéqindin buyan weqip we teshkilatlardin sirt aliy mektep, toluqsiz we toluq ottura mektep mudirliriningmu Uyghurlar heqqide doklat bérish yighini ötküzüp, Uyghurlarning hazirqi éghir weziyitini keng ammigha anglitishqa tirishiwatqanliqini bayan qildi.