Türkiye “Iyi” partiyesi chawush'oghlugha “Jaza lagérliri” mesilisige a'it teleplirini sundi

Türkiye tashqi ishlar ministiri mewlüt chawush'oghlu “Iyi” partiyesining türkiye parlaméntidiki guruppa bashliqi lütfü türkqan ependi bashchiliqidiki hey'etni ishxanisida qobul qildi. 2019-Yili 28-féwral, enqere.

25-Féwral küni jenwede chaqirilghan birleshken döletler teshkilati insan heqliri kéngishining 40-nöwetlik yighinida türkiye tashqi ishlar ministiri mewlüt chawush'oghluning Uyghur diyaridiki Uyghurlar we bashqa musulman türkiy milletlerning weziyiti heqqide qilghan sözi türkiye parlaméntidiki öktichi partiyelerningmu qollishigha érishti. “Iyi” partiyesining bir hey'iti türkiye tashqi ishlar ministiri mewlüt chawush'oghlu bilen körüshüp, Uyghur mesilisi toghrisidiki teleplirini otturigha qoydi.

Türkiye tashqi ishlar ministiri mewlüt chawush'oghlu 28-féwral küni “Iyi” yeni “Yaxshi” partiyesining türkiye parlaméntidiki guruppa bashliqi lütfü türkqan, “Iyi” partiyesi mu'awin re'isi ümit özdagh, bu partiyening türk dunyasigha mes'ul mu'awin re'isi axmet kamil erozan we parlamént ezasi aydin adnan ependidin terkib tapqan hey'etni ishxanisida qobul qilip, ularning Uyghur diyaridiki “Jaza lagérliri” toghrisidiki teleplirini anglighan.

Parlamént ezasi lütfü türkqan ependi bu heqtiki téléfon ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Tashqi ishlar ministiri mewlüt chawush'oghlugha sherqiy türkistanda lagérlarda tutup turuluwatqan qérindashlirimiz toghrisida qolimizdiki bezi matériyallarni berduq we tashqi ishlar ministirliqidiki lagérlar toghrisidiki melumatlarni biz bilen ortaqlishishini telep qilduq. Burun 12 musulman döliti diplomatlirining ‛jaza lagérliri‚ ni ziyaret qilghanliqi toghrisidiki melumatlarni biz bilen ortaqlishishini telep qilduq”.

Parlamént ezasi lütfü türkqan ependi mewlüt chawush'oghludin özlirining bir hey'et teshkillep Uyghur diyarigha bérip “Jaza lagérliri” ni ziyaret qilishni telep qilghanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Biz uningdin ‛iyi” partiyesi parlamént ezaliri we ammiwi teshkilat mes'ulliridin terkib tapqan bir hey'etning jaza lagérlirini ziyaret qilip kélishi üchün xitaydin ruxset élip bérishini telep qilduq. Tashqi ishlar ministiri mewlüt chawush'oghlu bu xil ziyaretlerning xitayning teshwiqatigha aylinip kétiwatqanliqini, shundaq bolsimu bu heqte ruxset élishqa tirishidighanliqini éytti. Xitay öz teshwiqati üchün qanchilik paydilansa paydilansun ‛jaza lagérliri mesilisini‚ türk jama'etchilikige we dunya jama'etchilikige anglitish üchün ziyaretning paydiliq bolidighanliqini, ammiwi teshkilatlarmu bizni qollisa jama'et bésimi peyda qilalaydighanliqimizni déduq. Bu heqte xitay bilen alaqe ornitip ruxset élip bérishini telep qilduq”.

“Iyi” partiyesi, yeni “Yaxshi” partiye 2 yildin buyan türkiye parlaméntida izchil halda “Jaza lagérliri” mesilisini otturigha qoyup kelmekte. Parlamént ezasi lütfü türkqan ependi oz partiyesining bundin kéyinmu sherqiy türkistan mesilisini dawamliq halda parlaméntta otturigha qoyidighanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Biz bu teleplirimizni emeliyleshtürüshke tirishish bilen birge, sherqiy türkistandiki jaza lagérlirida tutup turuluwatqan qérindashlirimizning ehwalini türkiye parlaménti bilen türkiye jama'etchilikige anglitishni dawamlashturimiz. Biz türkiye parlaméntidiki ‛iyi‚ partiyesining parlamént ezaliri bolush süpitimiz bilen sherqiy türkistandiki qérindashlirimizning yalghuz emeslikini bilishini ümid qilimiz, biz her da'im ularni qollap-quwwetleymiz”.

Qimmetlik radi'o anglighuchilar ikki heptidin buyan xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi we türkiyening enqerede turushluq elchisi déng li bayanat élan qilip, türkiyeni eyibligen idi. Közetküchiler ularning sözlirining tehdit tüsi alghanliqini tehlil qilmaqta. Parlamént ezasi lütfü türkqan ependi bu heqtiki köz qarishini bayan qilip mundaq dédi: “Xitay hökümiti bu toghriliq tehditke oxshash bayanatlarni bériwatidu. Türkiye sherqiy türkistandiki lagérlardiki zulumni otturigha qoyghanséri xitay hökümiti türkiye bilen bolghan tijaret munasiwitimizni közdin köchürimiz dep tehdit sélishni dawamlashturuwatidu. Emma shuni untumasliqimiz kérekki héch qandaq tijaret menpe'eti bizning sherqiy türkistandiki qérindashlirimiz bilen bolghan munasiwitimizni üzüshimizge seweb bolalmaydu. Biz xitayning bu tehditlirini 21-esirde xitayning Uyghurlargha irqiy qirghinchiliq élip barmaqchi boluwatqanliqining béshariti dep chüshinimiz. Türkiye hökümitining bu heqtiki bayanatlirini chong ilgirilesh dep qaraymiz. Emma bundin kéyinmu hökümetke bu heqte bésim ishlitishni dawamlashturimiz”.

Türkiye hökümiti “Jaza lagérliri” ni ziyaret qilish üchün hey'et ewetse Uyghurlargha paydisi bolarmu? enqerediki istratégiyelik chüshenchiler instituti mutexessisi doktor erkin ekrem ependi türkiye hey'et ewetse paydiliq bolidighanliqini, emma xitayning köz boyaydighanliqini bayan qildi.

Doktor erkin ekrem ependi türkiyening 80 etrapida jaza lagérining adréslirini éniqlap, xitay hökümitidin shu lagérlarni körüshni telep qilishi kéreklikini otturigha qoydi.

Xitay tashqi ishlar bayanatchisi we xitayning enqerediki bash elchisi déng li qatarliqlar türkiyedimu insan heq-hoquqliri yoqluqini ilgiri sürgen idi. Rastinila shundaqmu? doktor erkin ekrem ependi nurghun döletning insan heq-hoquqlirida mesile barliqini, emma xitaydiki insan heqlirining wehimilik weziyette ikenlikini otturigha qoydi.

Türkiye hökümiti 2 yilliq süküttin kéyin axiri xitayning Uyghur diyarida élip bériwatqan Uyghurlarni lagérlargha solash we Uyghurlarning kishilik hoquqliri we medeniyet kimliklirining dexli-terizge uchritish siyasitige qarshi qattiq tenqidiy inkas qayturdi. 9-Féwral küni tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi hami aqsoy, 11-féwral küni bolsa adalet we tereqqiyat partiyesining bayanatchisi ömer chelik, 25-féwral küni türkiye tashqi ishlar ministiri mewlut chawush'oghlu xitaydin Uyghur rayondiki Uyghur we bashqa musulman xelqlerning eng eqelliy insaniy hoquqlirigha hörmet qilishini telep qildi.