Ukra'ina hökümiti fédératsiye tüzümige köchüshi mumkin

Ortodoks dinining popi saqchilar bilen namayishchilar otturisidiki toqunushni tosushqa tirishmaqta. 2014-Yili 22-yanwar, kiyef.

Ukra'inaning sherqidiki ruslar köp sanliqni igiligen bir qisim sheherlerdiki saqchi we hökümet idariliri arqimu-arqidin rusiyeperes qoralliq küchlerning qoligha ötüp weziyet jiddiyleshkendin kéyin, ukra'ina prézidénti fédératsiye tüzümini teshebbus qildi.

Gherb döletliri ukra'inadiki jiddiy weziyetke alahide diqqet qiliwatqan bolup, kiyéw da'iriliri térrorizmgha qarshi omumyüzlük heriketke ötidighanliqini élan qildi.

Ukra'inadiki ruslar kiyéwgha emes, moskwagha boysunmaqchi

Ukra'inaning sherqidiki rusiyege qoshulup kétish terepdarliqidiki rus ahalilirining keng da'irilik heriketlirining küchiyishi we qoralliq kishilerning bir qisim sheherlerdiki hökümet we saqchi organlirini ishghal qiliwélish heriketlirining barghanséri küchiyishige egiship, düshenbe küni ukra'ina waqitliq hökümiti prézidénti aléksandir turchinow ukra'inaning fédératsiyelik dölet tüzümige köchüshi heqqide omumiy xelq bélet tashlash ötküzüshke bolidighanliqini, hetta 25-may küni ötküzülidighan prézidént saylimi bilen bu xil référandumni teng ötküzüsh mumkinlikini bildürdi.

Birleshme agéntliqining xewer qilishiche, 11-aprél küni ukra'ina bash ministiri arséniy yatsunok donétsk xelq jumhuriyiti qurulghan donétsk shehiride ziyarette bolghanda sherqiy ukra'inadiki rus tilliq xelqlerge yuqiri aptonomiye bérish mumkinlikini bildürgen idi.

Sherqiy ukra'inadiki weziyet künsayin jiddiylishiwatqan bolup, rusiye eskerlirige oxshash kiyin'gen toluq qorallan'ghan kishilerning jüme künidin tartip yekshenbe künigiche bolghan ariliqta sherqiy ukra'inadiki slawiyansk, kramatorsk, krasny liman, xorliwka qatarliq jaylardiki ichki ishlar idariliri we yerlik hökümet binalirigha hujum qilip, u yerlerni igiliwélish weqeliri yüz berdi. Uningdin bashqa yene xarkow shehiride ukra'inalar bilen ruslardin ibaret ikki terep namayishchiliri arisida toqunush kélip chiqqan.

Donétsk shehiridiki ruslar igiliwalghan jaylarni kéngeytishke kirishken bolup, donétsk jumhuriyiti hökümitini qurghan moskwaperes rus öktichiliri özliri igiliwalghan oblastliq hökümet binasini ching qoghdap, kiyéw hökümitini qet'iy ret qilish pozitsiyisi qollandi.

Slawiyansk, donétsk we bashqa sheherlerdiki ruslar barikadilarni (mudapi'e tosuqliri) qurup, özliri igiligen jaylarni mudapi'e qilmaqta. B b s ning xewer qilishiche, mudapi'e tosuqlirini qurush we kiyéwgha qarshi heriketlerge hetta rus ayallirimu qatnashqan.

Slawiyansk shehiridiki rus öktichiliri bu yerlerde héchqandaq rusiye eskirining yoqluqini, peqet özlirining küchige tayinipla saqchi idarilirini igiligenlikini bildürüshken, ular hetta “Yardem ber rusiye” dep sho'ar towlashqan.

Gerche ukra'ina waqitliq hökümitining bayanatida sherqiy ukra'inadiki ruslargha yuqiri aptonomiye bérish we ukra'inani fédératsiyelik döletke aylandurush teklipi bérilgen bolsimu, emma rus öktichilirining yenila özlirining rusiyege qoshulush telepliride ching turuwatqanliqi melum.

Kiyéw hökümiti rusiyeperes küchlerni agahlandurdi

Roytérsning xewer qilishiche, yekshenbe küni, ukra'ina ichki ishlar ministirliqi yene ukra'inaning “Térrorizmgha qarshi heriket” guruppisi qurup, bölgünchilerge qarshi omumiy heriketke ötidighanliqini jakarlighan. Prézidént turchinow ukra'in küchlirining omumiy heriketke ötüsh buyruqini imzalidi hemde 14-aprél küni etigen sa'et 6 din burun rus öktichiliri we qoralliq guruppilarning qoral tashlap, özliri igiliwalghan hökümet binaliri we saqchi idarilirini boshutushi, undaq bolmighanda ulargha qarshi heriket élip bérilidighanliqini agahlandurghan. Emma, eng yéngi uchurlardin melum bolushiche, donétsktiki rusiyeperes küchler kiyéwning bu agahlandurushini ret qilghan.
B b s agéntliqining xewer qilishiche, düshenbe küni yene ukra'in prézidénti turchinow b d t bash katipi ban kimon bilen téléfonda sözliship, uningdin b d t tinchliq saqlash qoshunini ukra'inagha ewetishni telep qilghan.

Aléksandir turchinow özining bir nuqtida rusiyeni sherqiy ukra'inadiki bu weqelerning arqisida turuwatqanliqini eyibligen. U, rusiyening qirim sénariyisini qayta tekrarlishigha yol qoyulmaydighanliqini tekitlep, “Ukra'ina bixeterlik we mudapi'e kéngishi ukra'ina qoralliq küchlirini ishqa sélip, keng kölemlik térrorizmgha qarshi heriket bashlashni qarar qildi. Biz rusiyening qirim sénariyisini bu rayonlarda qayta tekrarlishigha yol qoymaymiz” dep tekitligen.

Xelq'araliq inkas

Buningdin igiliri amérika dölet ishliri ministiri jon kérri rusiye tashqi ishlar ministiri sérgéy lawrow bilen téléfonda sözliship, rus qoralliq guruppilirining sherqi ukra'inadiki donétsk oblastidiki kramatorsk, krasny liman qatarliq sheherlerdiki saqchi idarilirige we hökümet binasigha hujum qilish weqesige naraziliq bildürüp, bu weziyetke amérikining “Qattiq köngül bölüwatqanliqi” ni tekitligen. U, bu qoralliq ademlerning qirimda heriket qilghan rusiye qoshunliriningkige oxshash herbiy forma kiygenlikini bildürgen.

Amérika awazining xewer qilishiche, jon kérri moskwaning hazirghiche sherqiy ukra'inadiki weziyetning jiddiyliship kétishining aldini élish üchün qedem basmighanliqi hemde hazirghiche chégradiki qoshunlirini chékindürmigenlikini éytip, buning üchün moskwaning éghir aqiwetke qalidighanliqini eskertken.

Biraq, rusiye tashqi ishlar ministiri sérgéy lawrow moskwaning ukra'inadiki bu ishlargha arilashqanliq tenqidini inkar qilghan bolup, u kiyéw hökümitini eyibligen hem ularning öz dölitining teqdirini hel qilish iqtidarigha ige emeslikini tenqid qilghan.

Birleshme agéntliqining xewer qilishiche, amérika mu'awin prézidénti jow baydin 21-22-aprél künliri kiyéwni ziyaret qilip, nöwettiki krizis mesilisi heqqide ukra'in rehberliri bilen körüshmekchi, shuningdek 17-aprél küni amérika, rusiye, ukra'ina we yawropa ittipaqidin ibaret töt terep birlikte ukra'ina mesilisi heqqide söhbet ötküzüshke teyyarliq qilmaqta.

Ukra'inaning rusiyege 16 milyard dollar qerzi bar

B b s ning xewer qilishiche, ukra'ina bash ministiri yatsénok amérika qoshma shtatliri bilen ukra'ina hökümitining amérikining ukra'inagha bir milyard dollar iqtisadiy yardem bérishi heqqidiki kélishimge imza qoyghanliqini élan qildi. Shiwétsiye tashqi ishlar ministirining sözi boyiche alghanda ukra'ina iqtisadiy intayin qiyin ehwalgha, yeni weyran bolush halitige kélip qalghan idi. Aldinqi küni rusiye terep ukra'inaning rusiyege 16 milyard dollar qerzge boghulghanliqi,buning ichide zor miqdardiki gaz pulini tölimigenlikini melum qilghan. Bu qerzler rusiyening ukra'inani qistaydighan muhim amilgha aylan'ghan. Rusiye prézidénti öz wekilini ewetip, yawropa ittipaqi bilen ukra'inaning qerzi mesilisi, we gaz mesilisini hel qilish heqqide söhbet ötküzüshni telep qilghan.

Sherqiy ukra'inadiki rus tilliq xelqlerning rusiyege qoshulush heriketliri rayon we xelq'ara munasiwetlerni jiddiyleshtürmekte.