Shaxrani: dunyani bigunah Uyghur ayalimgha, Uyghurlargha ige chiqishqa muraji'et qilimen

Amine allaberdining qanunsiz ishlar bilen shughullanmighanliqi toghrisida aqsu sheherlik saqchi idarisi chiqirip bergen guwahliq qeghizi.

Amine allaberdi bilen se'udi erebistanliq sa'id ibni abo'od shaxranining toy xéti.

9-Séntebir özining ayali 32 yashliq amine allaberdining aqsudiki melum lagérgha qamalghanliqi heqqide widé'oluq guwahliqini tarqatquchi sa'id ibin abo'od shaxrani özining a'ile ezasining xitay hökümiti Uyghur élide qurghan lagérlarda ikenliki heqqide guwahliq bergen tunji chet'ellik hésablinidu.

Se'udi erebistanning kamés mashéd abna shehiride ikki balisi we qéynanisi bilen yashawatqan shaxrani ziyaritimizni qobul qilip, ayali we özining ayalini qutquzush üchün bir yildin buyan qilghan dawaliri heqqide melumat berdi.

Shaxrani amine bilen gu'angjuda tonushup 2010 yili 6-ayda toy qilghan we bir qiz, bir oghul perzentlik bolghan. Amine ilgiri tughqanlirini yoqlap yurtigha bir qanche qétim bérip kelgen hemde 2016-yili ürümchidiki melum güzellik lahiyelesh we terbiyelesh mektipige tizimlitip bir qanche ay kespiy terbiye alghandin kéyin erebistanda bir güzellik saloni échish teyyarliqi üchün kéreklik kinishkilirini yéngilash meqsitide 2017-yili 5-ayning 15-küni ürümchige qaytqan. Kéyin amine téléfonda da'iriler: “Éring kelmigüche kinishkilirining, pasportungni yéngilap bermeymiz deydu, kélip men bilen gu'angjuda körüshkin” dep telep qilghan. Shaxrani ayalining qiyin ehwalgha uchrighanliqini pemlep gu'angjugha kelgen we amine bilen 24 sa'etla jiddiy körüshken. Amine éri élip kelgen toy xet we bashqa ispatlarni élip, uninggha“Hergiz shinjanggha barma” dep ürümchige qaytqan.

Ayalining intayin sirliq heriketliridin uning saqchilarning közitishi yaki kontrolluqi astida ikenlikini pemligen shaxrani derhal béyjingdiki se'udi erebistan elchixanisigha ehwalni melum qilghan we bir ay turup ayalidin qayta uchur alalmighanliqtin balilirining yénigha qaytip ketken. Uning déyishiche, hazirgha qeder u ayalini qutquzushni toxtatmighan bolup, u se'udi erebistan elchixanisidin bashqa, özi turushluq sheherdiki saqchixana, se'udidiki hökümet, axbarat orunliri hetta kishilik hoquqni qoghdash teshkilatlirighiche erz qilip barghan. Halbuki se'udi erebistan da'iriliri hemde bu jaydiki orunlar uninggha “Biz bu ishqa arilishalmaymiz” dégen jawabtin bashqa inkas qayturmay kelmekte iken.

U: “Ayalim amine gunahsiz, uning birer jinayet ötküzüshigimu ishenmeymen. Bigunah bir anini bir ayal kishini a'ilisidin ayrip jawabsiz, sewebsiz yoq qiliwétish chong bir jinayet, chong bir paji'e, erebistanda tughulghan nareside ikki perzentim heqqi üchün bolsimu se'udi erebistan ayalimgha ige chiqishi kérek idi. Men amalsiz emdi pütün dunyagha bigunah ayalimgha, bigunah Uyghurlargha ige chiqishni iltija qilimen. Men ayalimdin chongqur endishe qiliwatimen, bolupmu balilirining anisini séghinip azablinishigha chidiyalmaywatimen. . . Meyli kimdin téléfon kelsun, téléfonni qolumgha alghan haman 4 yashliq oghlum abdul eziz, 9 yashliq qizim ayishe ‛apammiken?‚ dep yügürüshüp kélidu. Ularning bu telmürüshi we ümidsizliktiki azabliri ret-ret tekrarlinidu. . . .” dédi.

Amine Uyghur élige kirip ketkinide uning se'udidiki öyide ikki newrisige qarap qalghan anisi ayshem mijit xanimmu küy'oghli bilen teng ijtima'iy taratqularda qizi amine we a'ilisidiki barliq kishilerning xewirini alalmaywatqanliqi heqqide guwahliq bergen idi.

Ayshem mijit aqsu shehiri xelq yolidiki gé'ologiye idarisining a'ililikler qorusida olturushluq bolup, amine alla berdi balilarning ikkinchisi bolup, aminening inisi 31 yashliq abduréhim allaberdi 2017-yili 6-ayda lagérgha élip kétilgen. Akisi abduraxman alla berdi 34 yash umu ikki yildin buyan iz-déreksiz yoqilip ketken. Xitay da'iriliri qizini yoqlash üchün kelgen aminening ata-anisini qaytip kelsenglar baliliringlarni qoyup bérimiz dep küp qétim tehdit qilghandin kéyin, aminening dadisi 62 allahberdi ibrahim, bultur 9-ayning 27-küni se'udi erebistandin Uyghur élige qaytqiniche iz-dériki bolmay kelmekte iken.

Baliliri, éri we barliq uruq-tughqanliridin bashqa 84 yashliq dadisidinmu xewer alalmaywatqanliqidek ehwallardin doxturxanining jiddiy qutquzush bölümide turup guwahliq bergen ayshem xanim baliliridin bekrek nareside newrilirining nalisidin yüriki aghriwatqanliqini éytip: “Balilar anisiz bek rohi sunuwatidu, yürikim berdashliq bérelmeydu balilarning azabigha, 9 yashliq qiz newrem ayishe ‛anam jennettimu moma, eger ölüp ketsem menmu jennetke kirsem anamni körelemdim?‚ deydu. Oghul newrem kichik bolghinigha qarimay ‛moma men saqchi bolup, aqsugha bérip anamni qutquzup kélimen‚ deydu” dep sözining axirini dawamlashturalmay yighlap ketti.

Amine heqqide uning éri we anisining guwahliq bergen widyosini ijtima'iy tartqulardin körgendin kéyin, türkiyedin radiyomiz bilen alaqileshken bir ayal, özining amineni 2016-yili 12-ayda ürümchide güzellik kespiy mektipide oquwatqan waqtida körgenliki, shu waqitlardila aminening özige xitay bixeterlik tarmaqlirining uni aware qiliwatqanliqini éytqanliqini bildürdi.

Amine xitay pasporti bilen Uyghur élige qaytqan bolup. Uning lagérgha élip kétilgenliki 2017-yili 10-ayda resmiy éniq bolghan. Shundin buyanqi bir yilgha yéqin mezgilde ayalining iz-dérikini qilip toxtimighan shaxrani, se'udi erebistan da'irilirige qilghan dewasi héchqandaq netije bermigenliktin xitay konsulxanisighimu erz qilghan we ulardinmu jawab alalmighan. Axiri u Uyghur élige kirmekchi bolghan, emma baliliridin xewer éliwatqan qéynanisi ayshem hajim uni “Xitay sangimu rehim qilmaydu, baliliringni atisiz qoyma” dep tosup kelmekte iken.

Lékin, ayshem xanim we shaxrani oxshashla amineni we bashqa uruq-tughqanlirini xitayning lagérdin qutquzmighuche dewasini dawam qilidighanliqini bildürdi.