Uyghurlar yene bir qollighuchisidin ayrilip qaldi

Akif emre türkiyediki tonulghan Uyghur pa'aliyetchi hamut göktürk bilen bille, waqti we orni namelum

Türkiyede tonulghan zhurnalist, yazghuchi, téléwiziye programma riyasetchisi we yéngi shafaq gézitining obzorchisi, Uyghur dewasining qollighuchisi akif emre 23-may küni yürek késili bilen alemdin ötti.  Wapat xewiri tarqilishi bilen türkiye dölet re'isi rejep tayyip erdoghan, merhumning ayali durdane emre xanimgha téléfon qilip teziye bildürdi. Akif 1984-yilida pakistan'gha ékiskursiyege barghanda pakistanda oquwatqan Uyghurlar oqughuchilar bilen tonushup, Uyghurlargha qiziqip qalghan.  Hazirghiche bolghan 30 nechche yilliq zhurnalistliq hayatida Uyghurlar toghrisida 100 parchidin köp  obzor yazghan, téléwiziye programmisi ishligen. U, “Dunya bülteni” namidiki tor gézitining bash tehriri bolghan kündin béri, gézitte Uyghurlar heqqide  mexsus sehipe échip, Uyghurlar toghrisidiki xewerlerni élan qilghan.

U, maqaliliride dawamliq halda Uyghurlarning hazirqi weziyiti, Uyghur medeniyitini, Uyghurlarning türk, islam we dunya medeniyitige qoshqan töhpilirini otturigha qoyushqa tirishti. Tarixiy qeshqer shehirining xitay hökümiti teripidin chéqilishqa bashlan'ghanliqi otturigha qoyulghan “Qeshqer yoq qilinishtin burun” mawzuluq maqalisi, qeshqerning chéqilishqa bashlighanliq xewiri jama'etchilikke anglitilghan tunji obzor bolup hésablinidu. Kéyin u,5 ‏-iyul ürümchi weqesidin kéyinmu  arqa-arqidin bir qanche obzor élan qilip, Uyghurlarning hazirqi weziyitini türk jama'etchilikige tonushturdi. 16 Esirde ötken osmanli padishahi fatih sultan memetning Uyghur tilida perman chiqarghanliqi, osmanli padishahlirining ordisida Uyghur tili ishlitilgenliki toghrisidiki tunji maqalini qelemge alghan akif emre ependi Uyghurlarning türk medeniyitige qoshqan töhpisini obzorlirida dawamliq tekitligen idi.

Uyghurnét tor gézitining mes'uli sherqiy türkistan weqpining sabiq re'isi hamit göktürk ependi merhum akif emre ependini 33 yildin béri tonuydighanliqini, uning gézit we téléwiziyede mudir bolup ishligen zamanlarda dawamliq halda Uyghur mesilisi toghrisida obzor we xewer élan qilghanliqini bayan qildi.

Tonulghan zhurnalist akif emre ependi 1984-yilidin béri izchil halda Uyghur mesilisige köngül bölüp kelgen. Hamit göktürk ependining perez qilishiche u, Uyghurlar toghrisida 100 parche etrapida maqale élan qilghan.

Sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq teshkilati re'isi hidayetullah oghuzxan ependi, merhum akif emrening türkiye-xitay munasiwiti küchiyip, muxbirlar Uyghur mesilisini  yazmighan chaghlardimu dawamliq türkiyining kün tertipige élip kelgenlikini bayan qildi.

Akif emre ependi Uyghur mesilisi toghrisida obzor we xewer yézipla qalmastin, 2015-yili türkiye istratégiyilik chüshenchiler  inistituti mutexessisi doktor erkin ekrem , istanbul uniwérsitéti tarix oqutquchisi ali alibéy oghlu qatarliq kishilerni  mexsus yumulaq üstel yighinigha chaqirip, u yerde otturigha qoyulghan mesililerni kitab qilip neshr qildurghan. Doktor erkin ekrem  ependi bu heqte toxtilip, merhum akif emre ependining türkiyede sherqiy türkistan mesilisini ilmiy yosunda otturigha qoyghan kishi ikenlikini bayan qildi.

Hamit göktürk ependi akif emrening wapati bilen Uyghurlar eng chong qollighuchiliridin birini yoqitip qoyghanliqini tekitlidi.

4 -Ayning 1- küni xitay da'iriliri esebiylik we térror bilen küresh qilish nami astida 50 maddiliq belgilime élan qilghanda, akif emre ependi türkiyining eng chong gézitliridin biri bolghan yéngi shafaq gézitide obzor élan qilip, xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan bésim siyasitini tenqid qilghan idi.

Yéngi shafaq gézitining obzorchisi, dunya bülteni tor gézitining bash tehriri akif emre ependi 1957- yilida türkiyining qeyseri shehiride dunyagha kelgen. Bashlan'ghuch mekteptin toluq ottura mektepkiche bolghan oqushini qeyseride tamamlighandin kéyin, istanbul uniwérsitétida injénirliq kespide oqughan. U, hazirghiche 6 höjjetlik filim ishligen bolup, yéngi shafaq, dunya bülteni qatarliq gézitlerde obzor yazmaqta idi.