Proféssor péy : shi jinping junggoni saqlap qilishi kérekmu yaki kompartiyeni?

Yaponiyedin chiqidighan “Xewerler heptilik zhurnili”ning 2015-yili marttiki neshiri

Yaponiyedin chiqidighan “Xewerler heptilik zhurnili”ning mart éyining tunji sanida amérika klaremont makénna uniwérsitéti istratégiye tetqiqat ornining mudiri, proféssor péy min shinning “Shi jinpingning urushi” serlewilik siyasiy analiz maqalisi élan qilindi.

Mezkur maqalide junggoning nöwettiki omumiy siyasi weziyiti heqqide toxtalghan bolup, buningda aptorning shi jinping hakimiyitining parixor emeldarlargha we xitaydiki démokratchilargha qarshi élip bériwatqan siyasiy kürishi we buning aqiwiti heqqidiki qarashliqi otturigha qoyulghan. Piy minshinning qarishiche, xitay döliti re'isi shi jinpingning, junggoni we yaki junggo kompartiyesini saqlap qilishtin ibaret, ikkidin birini tallash siyasiy halaket girdawigha bérip qalidighanliqini bildürgen.

Xelq'ara istratégiye mutexessisi, proféssor péy minshin maqalisining kirish söz qismida “Herbiy urush istratégiyeside jeng hemishe ikki yüzlük élip bérilidu. Eger siz küchlük ikki terep bilen jeng qilmaqchi bolsingiz, elwette siz eskeriy küchingizni ikkige teng bölüshke toghra kélidu. Bu xil jeng uzun'gha sozulsa shek - shöhbisizki, sizning ghelibingiz nol bilen axirlishidu. Bezi waqitta bu xildiki herbiy urush istratégiyesi siyasiy küreshlerge anche mas kelmisimu, emma hazirqi waqitning özide bu xil herbiy urush istratégiyesi shi jinpingning siyasiy heriketlirige bir az mas kélip qiliwatidu” dégen.

Proféssor péy minshin maqalide, ikki yil ilgiri hakimiyet béshigha chiqqan shi jinpingning tunji siyasiy kürishining parixor emeldarlarni yoqitish, démokratchilarni basturush,kishilik hoquq pa'aliyetchilirini nezerbend qilish, adalet yaqlighuchi adwokatlarni kontrolluqqa élishtin bashlan'ghanliqini ilgiri sürgen.

Emma, yaponiyediki junggoning millet mesilisi tetqiqatchiliridin biri nako xanim shi jinpingning yalghuz parixor emeldarlarni we xitay démokratchilirinila basturup qalmastin, belki tibet, Uyghur qatarliq milletlerning musteqilliq heriketlirini shidet bilen basturuwatqanliqini bildürdi.

Maqalide déyilishiche, shi jinping dewridin ilgiriki on yil ichide junggo kompartiyesining yuqiri qatlimida jemi 65 emeldar parixorluq bilen eyiblinip qolgha élin'ghan, emma shi jinping ikki yil ichide 71 parixor emeldarni tutqan. Memliket miqiyasida 9600 emeldargha jaza bérilgen.

Péy minshin maqaliside, xu jintaw dewrige sélishturghanda shi jinping hakimiyitide parixorluqqa zerbe bérish nisbitining belgilik ashqanliqini, emma 2014 - yilliq kompartiye ichidiki parixor emeldarlargha a'it doklatning téxi élan qilinmighanliqini, lékin bezi bir uchurlargha qarighanda, parixor emeldarlarning sani ilgirikidin belgilik derijide ashqanliqi mumkinchilikini körsitip, güyju, yünnen,jyangsu qatarliq ölkilerde bayqalghan parixor emeldarlar sanining hélila yuqiriliqini bildürgen.

Maqalide ötken yilidin bashlap shi jinpingning parixorluqqa qarshi turush küresh nishanini merkizi herbiy ishlar komitétigha qaratqanliqini, herbiy qomandanliq shtabliri, herbiy qisimlardiki général mayor derijisidin yuqiri 16 emeldarning qolgha élin'ghanliqini ilgiri sürüsh bilen birge, xitay herbiy ishlar komitétining ikkinchi nomurluq emeldari shü seyxuning qolgha élin'ghanliqinimu alahide eskertip ötken.

Aptor maqaliside, shi jinpingning parixorluqqa qarshi turush kürishige bir qisim awam xelq barikala éytip, dölet re'isige apirin oqup “Shi jinping, parixorlar üchün eng bixeter jay bolghan kompartiye ichige mokunüwalghan parixor emeldarlargha atom bombisi tashlawatidu” dep, uni maxtap teriplewatqanliqinimu bayan qilghan.

Maqalining ikkinchi bölikide proféssor péy minshin, hazirche shi jinpingning parixorluqqa qarshi turush, démokratiyeni basturush kürishining ghelibilik élip bériliwatqanliqini shundaqla bu küreshte junggodiki bir qisim öktichi intérnét blog yazghuchiliri qolgha élinip, barliq intérnét torliri qamal qilinip, shi jinpinggha qarshi maqale we yazmilarning barghanche aziyip barghanliqini qeyt qilghan.

Maqalide, aptor junggo uniwérsitétliridiki erkinlikni terghip qilip, shi jinpinggha qarshi chiqquchi ziyaliylarning alliqachan tutqun qilinip türmilerge tashlinip bolghanliqini, eger shi jinping bundaq qattiq qolluq qilmisa, öz teghdirining 80 - yillardiki xu yawbang bilen jaw ziyanggha oxshap qilishidin endishe qiliwatqanliqinimu otturigha qoyghan.

Péy mishin maqalisining “Démokratiyeni basturush” dégen qismida,“Shi jinping démokratiyeni basturush, erkinlike intilgenlerni tutqun qilish, bu xil idiyelerning dölet ichige tarqilip kétishining aldini élish arqiliq, kompartiyening bixeterlikini ishqa ashurghili bolidu dep oylaydu. U, démokratiye bilen erkinlik junggoda zoriyip ketse kompartiye zawalliqqa yüz tutidu dep qaraydu. Shi jinpingning eng axiriqi meqsiti bolsa, kompartiyeni pak - pakize tazilap, saghlam bolghan xitay kompartiyesini berpa qilish” dégen.

Maqalining “Shi jinpingning heqiqiy mahiyiti” dégen qismida bolsa “Shi jinping "yolwasni tutush, chiwinni urush"tin ibaret bu siyasiy taktikisini he dep xelqqe körsitiwatidu. Lékin bu siyaset qachan'ghiche dawa qilidu? eger bu uzun'ghiche dawam qilsa, bu menisiz bir siyaset bolidu. Chünki, mes'uliyetni öz üstige almighan, qanuniy jawabkarliq bolmighan bir dölet, öz qanuni, hakimiyiti, dölet sistimisi we bashqa tereplerde islahat élip barmisa, bu xildiki parixorluq qilmishliri dawamlishiwéridu. Shi jinping siyasiy islahat élip bérishni pilanlawatidu. Uning siyasiy islahat pilani iqtisadni güllendürüsh. U, özining meslekdashlirini toplap, öz küchini kücheytip kona sistima boyiche döletni bashqurmaqchi boliwatidu” déyilgen.

Proféssor péy minshin maqalisining axiriqi qismini “Jungguning ikki xil kelgüsi” serlewhilik mulahizisi bilen axirilashturghan bolup,uningda “Junggoning siyasiy islahati 4 - iyun tyen'enmén weqesidin kéyin élip bérilishi kérek idi. Emma, kompartiye buninggha hazirghiche qilche perwa qilmidi. Shi jinping parixorluqqa qarshi turush siyasitini yürgüzüp awam xelqning alqishigha érishti. 2013 - Yilidin bashlap dawamliship kéliwatqan bu küresh ghelibe qildi. Lékin, shi jinpingning kompartiye ichidiki parixorluqni pak - pakize tazilash ümidige yétishi tolimu uzaq ish bolup, belki qisqa waqit ichide kompartiye ichidin uninggha qarshi düshmen chiqishi mumkin. Chünki, shi jinping basturuwatqan kompartiye ichidiki parixorluq bir - birige zenjirsiman tutiship ketken. Junggoluqlarning sözi boyiche éytqanda " sésiqlar döletnimu sésitidu" dégendek kompartiyediki parixor emeldarlar axiri junggoni weyran qilidu. Eger shi jinping kompartiye ichidiki tégidin sésip ketken parixorluq qilmishlirigha qarshi axirighiche küresh qilmaqchi bolidiken. Aqiwette bu ishqa kompartiye ajiz kélip özi weyran bolidu. Sewebi junggo kompartiyesi ichide sap emeldarlardin parixorlar köp. Yighip éytqanda, junggoni kompartiye ichidiki parixor emeldarlar weyran qilidu. Shunga shi jinping parixorluqqa qarshi turush bilen démokratiyeni basturush kürishige diqqet qilmisa, özi kompartiyeni weyran qilip qoyidu” dégen.

Maqalining axiriqi bu qisimida yene aptor “Hazirqi waqitning ichide shi jinping démokratiyeni basturush arqiliq waqitliq ghelibige érishkendek körünsimu, lékin biz uzaqqa nezer salsaq, junggo kompartiyesi emdi menggü ghelibe qilalmaydu. Buning sewebi tolimu addiy, chünki shi jinpingning hazir élip bériwatqan kürishi birla kishige qaritilghan küresh emes, nurghunlighan démokratiyeni yaqlighuchi xelqqe qaritilghan urush. Mundaqche éytqanda, shi jinping démokratiye bilen urush qiliwatidu. Bu urushta u, mutleq ghelibe qilalmaydu. Uning öz hoquqini dawamlashturushigha yene sekkiz yil waqit bar. Bu jeryanda u ya kompartiyeni we yaki junggoni saqlap qilishtin ibaret ikkidin birini talashqa duch kélidu. Mundaqche éytsaq, kompartiye bilen birlishish kérekmu we yaki xelq bilen dégen mesilige duch kélidu. Eger u, xelq bilen birleshse kompartiyening düshminige aylinidu. Emma adaletperwer bolidu” dégen.

Yuqiri awaz ulinishidin tepsilatini anglang.