Amérika tor jasusluqi mesiliside xitayni “Ochuq-ashkara shermende qilish” yolini tallidi

Xitay azadliq armiyisining 5 neper ofitséri amérika shirketlirige tor jasusluqi élip barghan bina. 2014-Yili 19-may, shangxey.

Amérika düshenbe küni xitay armiyisining 5 neper oféstirini tor jasusluqi qilip, amérika shirketlirining soda mexpiyetlikini oghrilash jinayiti bilen eyibligendin kéyin xitay buninggha derhal naraziliq bildürgen idi. Xitay amérikining bu qararini eyiblep, amérikining bu herikiti ikki dölet munasiwitige ziyan yetküzidu, dédi. Nöwette bu heqte qozghiliwatqan mulahizilerde éytilishiche, amérika tor bixeterliki mesiliside tunji qétim xitayning herbiy ofitsérlirini jinayi jawabkarliqqa tartish arqiliq xitaygha küchlük bir signal bermekchi bolghan. Közetküchiler buning siyasiy simwolluq xaraktérge ige heriketlikini bildürmekte.

Amérikining pénsilwaniye shtatigha qarashliq pittsburg shehiridiki fédératsiye soti düshenbe küni, xitay xelq azadliq armiyisining wang dung, sun keylyang, wén shinyü, xu'ang jéngyü, gu chünxuy qatarliq 5 herbiy ofitsérini amérika tor sistémisigha buzup kirish, xitay shirketlirini paydiliq uchur bilen teminlep, amérikining yadro énérgiyisi, polat tömür, quyash énérgiye sahelirige munasiwetlik shirketlerning mexpiyetlikini oghrilash, ishsizliq peyda qilish qatarliq 31 xil jinayet bilen eyiblidi. Shu küni amérika edliye ministiri érik xoldér muxbirlargha bergen bayanatida, bu jasusluq pa'aliyetlirining keynide xitay dölitining barliqini eskertti we mundaq dédi:
-Herqandaq bir dölet axbarat yighish bilen shughullinidu. Emma bu jasusluq pa'aliyetlirini bashqilardin ayrip turidighini, bu shexslerning keynide dölet bar we ular yuqiri téxnikilarni süy'istimal qilip turup soda mexpiyetliklirini oghrilash arqiliq payda élishqa urunmaqta. Mana bu weqening perqi.

Amérika edliye ministiri shu künidiki bayanatida yene, xitay hökümitini özliri bilen hemkarliship, tutush buyruqi chiqirilghan 5 kishini özlirige tapshurup bérishni telep qildi. Xitay hökümiti xewerni anglighandin kéyin buninggha qattiq naraziliq bildürdi. Ular xitayning héchqachan tor jasusluqi heriketlirige yantayaq bolmighanliqini ilgiri sürüp, amérikining bu eyibleshlirini qayturuwélishini, undaq bolmaydiken ikki dölet munasiwitige éghir ziyan yétidighanliqini bildürdi. Xitay terep derhal amérika-xitay tor bixeterliki hemkarliq guruppisini emeldin qaldurdi. Xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi chin gang, amérikining bu herikiti amérika ‏-xitay hemkarliqi, bolupmu herbiy hemkarliqigha éghir buzghunchiliq qilidighanliqini bildürdi.

Amérika bilen xitay otturisida tor jasusluqi mesilisi xéli uzundin béri mewjut bolup kelgen idi. Amérika köp qétim kélish menbesi xitay bolghan tor buzarlarning amérikining muhim dölet organlirining, chong xelq'ara shirketlirining uchur sistémisigha hujum qilip, sodida adil bolmighan riqabet muhiti yaritiwatqanliqini, xitay hökümitining bu tor buzalarni tosup, bu xil heriketlerning aldini élishta amérika bilen hemkarlishishini tewsiye qilghan. Kéyin amérika dölet mudapi'e ministirliqi bir qétimliq doklat netijiside xitay tor buzarlirining tor adrésining xitay armiyisining shangxeyde turushluq bazisini isharet qiliwatqanliqini, buning bu tor hujumlirining keynide xitay armiyisi we hökümitining barliqidin dérek béridighanliqini ashkarilighan idi. Xitay terep bolsa eyni chaghdiki bayanatidimu bu pakitni “Asassiz” dep ret qilghan. Amérika köp qétim xitayni bu mesilide agahlandurghan.

Közetküchilerning qarishiche, bu nöwet obama hökümitining ilgiri héchqachan körülüp baqmighan usulni qollinishi yeni bu xitay ofitsérlirini jinayi jawabkarliqqa tartishi xitaygha bérilgen jiddiy signal hésablinidiken. Obama hökümiti bu qétim taktikisini özgertip, xitayni jasusluq pa'aliyetliridin waz kéchishke qistash üchün “Ochuq-ashkara shermende qilish” usulini qollan'ghan. Derweqe, amérika aqsaray bayanatchisi jéy karné bu heqtiki bayanatida amérikining bu mesilide xitayni agahlandurup, nurghun qétim purset bergenlikini tekitlidi. U sözide biz tor bixeterliki mesilisi heqqidiki endishilirimizni köp qétim xitay terepke yetküzduq. Bizning bu qétimliq herikitimiz peqet endishilirimizning kücheygenlikining ipadisi. Biz köp qétim xitay terepke tor bixeterliki jehette hemkarlishish pursiti berduq” dédi.

Amérikida chiqidighan “Tashqi siyaset” zhurnilida élan qilin'ghan mulahizide éytilishiche, xitay terepmu emdi “Undaq qazan'gha mundaq chömüch” qilish üchün heriket qilishi mumkin iken. Emma mandiyat namliq tor bixeterlik shirkitining sabiq xewpsizlik mesililiri mes'uli béjlich zhurnalgha bergen mulahiziside xitayning amérikining bir qisim tor bixeterlik xadimlirining péyigha chüshüshi mumkinlikini, emma ularning kishilerni özige ishendürüsh üchün choqum pakitliq gep qilishi kéreklikini bildürgen. U sözide amérikining tor bixeterlik xadimlirigha we öz aldigha heriket qilidighan xususiy tor buzarlargha qarshi dawa échish üchün xitay choqum ispat körsitishi kérek. Xitay da'im bizning qolimizda amérikining xitaydiki tor jasusluqigha a'it statistikilar mewjut deydu, emma ular birer qétimmu ispat körsitip baqmighan, yaki birer kishining ismini bérip baqmighan” dégen.

Amérika edliye ministirliqi teripidin chiqirilghan 5 neper xitay ofitséri heqqidiki eyibnamide ularning jasusluq pa'aliyetliri heqqide éniq pakitlar körsitilgen iken. Uningda hetta bu kishilerning qeyerde ishleydighanliqi, igiligen uchurlarni kimge yetküzidighanliqi, oghrilighan uchurlirining türi, qaysi shirketlerni nishan qilghanliqi, oghrilan'ghan melumatlarni némige ishletkenlikidin tartip hemme ispatlar éniq yer alghan iken. Shunga béjlich sözide eskertip, xitay eger öch élish üchün, amérikining dölet xewpsizlik xadimlirini eyibleymen deydiken, choqum ene shuningdek inchike pakitliq ispatlarni körsitelishi kérek, undaq bolmaydiken, xitay xelq'ara aldida külkige qalidu, menche xitay buni xalimisa kérek, dégen.

Amérika dölet xewpsizliki doklatidin melum bolushiche, tor jasusluq heriketliri amérikining iqtisadigha hazirghiche 120 milyard dollar etrapida ziyan salghan. Tor dunyasida eng aktip jasusluq pa'aliyiti qiliwatqan dölet bolsa xitay bolup, xitay amérikining dölet mudapi'e, yuqiri pen-téxnika, soda-tijaret qatarliq hemme saheliride uchur oghrilash bilen shughullinip amérika üchün yüksek tehdit shekillendürgen. Igilinishiche, amérika prézidénti barak obama bundin kéyin dölet bixeterliki we menpe'etige ziyanliq tor pa'aliyetliri bilen küresh qilishni muhim orun'gha qoyidiken. Shunga bundin kéyin bu xildiki weqelermu dawamliq körülüshi mumkin iken.