Японийә соти қанунсиз марҗан сүзүш делосидики хитай капитаниға һөкүм елан қилди

Ихтиярий мухбиримиз һаҗи қутлуқ қадири
2015.03.30
kagoshima-sot-mehkimisi-305.jpg Кагошима сот мәһкимиси. 2015-Йили 30-март, японийә.
RFA/Qutluq

Японийә билән хитай арисидики сенкаку арал маҗирасидин башқа йәнә өткән йилидин башлап хитай белиқчи кемилириниң японийә деңиз тәвәликигә кирип деңиз марҗини сүзүштин ибарәт қанунсиз һәрикити икки дөләт мунасивитиниң кәскинлишидики сәвәбләрдин бири болуп, йеқинда японийә сот мәһкимиси йокоһама, кагошима қатарлиқ шәһәрләрдә арқа-арқидин бу хилдики делоға четишлиқ болған хитайларни сот қилишни башлиған болуп, бүгүн йәни 30-март бу делодики әң ахирқи шәхс 52 яшлиқ хитай капитани ляңға кагошима сот мәһкисимиси һөкүм елан қилди.

30-Март японийә кагошима сот мәһкимиси японийә земиниға қанунсиз кирип, белиқ тутуш торлири билән японийә деңизидин марҗан сүзүшкә урунған хитай кемилириниң әң ахирқи капитани, әнхуйлуқ 52 яшлиқ ляңни әйибләп униңға қанун бойичә бир йил алтә айлиқ түрмә җазаси вә 30 миң доллар әтрапида иқтисадий җәриманә қоюлғанлиқини елан қилди.

52 яшлиқ хитай капитани ляңниң соти кагошима сот мәһкимисиниң 206-номурлуқ сот залида 30-март чүштин кейин саәт бирдин он минут өткәндә башланди. Сотқа японийәниң қанун саһәсидики кишиләр шундақла японийә ахбаратлириниң бир қисим мухбирлири қатнашти.

Бүгүнки сотқа йәнә, хитайниң японийәдә турушлуқ консулхана хадимлиридинму икки нәпири иштирак қилди. Соттин кейин өзиниң фукуока шәһиридики хитай консулханисиниң хадими икәнликини билдүргән, бир нәпәр әллик нәччә яшлар чамисидики хитай дипломати, гәрчә өзиниң намини ашкарилашни халимиған вә шундақла бизниң сүрәткә елишимизға қошулмиған болсиму, әмма у, бизниң бүгүнки сот һәққидики соаллиримизға наһайити қизғинлиқ билән тәпсилий җаваб бәрди.

Хитай дипломати бизниң: “җуңго белиқчи кемилириниң японийә деңиз тәвәликигә қанунсиз кирип марҗан сүзүш җинайитини садир қилиши икки дөләт мунасивитигә тәсир көрситәмду-йоқ?” дегән соалимизға җаваб берип мундақ деди:

-Мәнчә бу қетимқи японийә тәвәликидә җуңго кемилириниң садир қилған қанунсиз қилмишлири җуңго-японийә мунасивитигә һечқандақ тәсир йәткүзмәйду, дәп ойлаймән.

У,йәнә бизниң:“җуңго белиқчилириниң японийә деңиз тәвәликидә қанунсиз марҗан сүзүши 2008-йили хәлқара җәмийәт ортақ мақуллиған “вашингтон әһдинамиси” гә хилап болғанлиқтин, җуңго белиқчилириниң бу қилмиши японийә җәмийитидә хәлқниң күчлүк наразилиқини қозғиди. Җуңго җәмийитидичу?” дегән соалимизға:
‏-Җуңго һөкүмитиму қанун нуқтисидин бу мәсилигә наһайити әстайидил қараватиду,‏ -дәп җаваб бәргән болсиму, әмма җуңго җәмийитидә бу мәсилисигә нисбәтән түрлүк охшимиған инкасларниң болуватқанлиқи һәққидә тәпсилий тохтилишни халимиди.

Японийә фукуокадики хитай консулханисиниң дипломати бизниң “сиз җуңго консулханисиниң бир дипломати болуш сүпитиңиз билән бүгүнки сотниң һөкүмидин мәмнун болдиңизму?” дегән соалимиз һәққидә тохтилип:
‏-Асасий җәһәттин мәмнун болдум,-деди.

Биз йәнә униңдин ичкириләп:“җуңго белиқчи кемилириниң японийә деңиз тәвәликидә қанунсиз һәрикәт елип бериши бу тунҗи қетимлиқ иш әмәс, шуңа буниңдин кейинму бу хил вәқәләрниң йүз бәрмәсликигә җуңго тәрәп вәдә қилаламду?”дәп сориғинимизда, консулхана хадими:
‏-Икки тәрәп бу хилдики вәқәләрниң йүз бәрмәсликигә ортақ тиришимиз,-дәп җаваб бәрди.

Биз ахирида йәнә, хитай дипломатийә хадимидин:“бу қетимқи японийә сот мәһкимиси һөкүм елан қилған җуңголуқ белиқчилар, җуңгоға қайтқандин кейинму охшашла қанун бойичә җавабкарлиққа тартиламду?” дегинимиздә у:
‏-яқ, -дәп җаваб бәрди.

Японийә кагошима сот мәһкимисиниң хитай капитан һәққидики сот һөкүми ахирлашқандин кейин бүгүнки сотта җавабкарлиққа тартилған 78051 номурлуқ кеминиң капитани әнхуйлуқ, 52 яшлиқ ляңниң адвокати кавагучи мухбирларниң сот һәққидики бәзи соаллириға җаваб бериш билән биргә, бу қетимқи японийә деңиз қоғдаш қисимлири тәрипидин қолға елинған хитай белиқчи кемилириниң барлиқ хитайчә, япончә тиллардики тәрҗиманлиқ хизмәтлирини японийә тәвәликидики уйғурларниң беҗиргәнликини илгири сүргән болсиму, әмма уларниң кимлики һәққидә тәпсилий тохталмиди.

Японийә сот мәһкимисиниң билдүрүшичә, өткән йили 11-айниң 16-күни әтигәндә хитайниң җеҗяң өлкисидин йолға чиққан 78051,78052 номурлуқ белиқ тутуш кемилири,шу йили 11-айниң 17-күни қанунсиз һалда японийә деңиз тәвәликигә кирип, японийәниң кушикишима арили әтрапида деңизға тор ташлап, 20 минут әтрапида деңиздин марҗан үзүшкә тәмшиливатқанда японийә деңиз қоғдаш қисимлириниң тик учар айропилани нәқ мәйданға йетип келип, уларниң марҗан сүзүш һәрикитини тохтитишқа һавадин буйруқ бәргән вә шундақла бирла вақитта кемиләрниң һәрикәттин тохтап, деңиз тәвәликидә һәрикәт қилиштин сақлиниши тоғрисида нур арқилиқ сигнал бәргән болсиму, улар, бу сигналларға писәнт қилмай, хитай тәрәпкә қечишқа урунған. Улар японийә деңиз тәвәликидин чиқип кетиш нийитидә икки саәт һәрикәт қилған болсиму, ақивәттә японийә деңиз қоғдаш қисимлириниң тиз сүрәтлик кемилири у икки кемини муһасиригә елип, шу күни чүш вақти саәт 11:16 өткәндә икки кемидики 16 кишини қолға алған. Тутулған кемиләрни тәкшүрүш җәрянида кемиләрдә 18 күнгә йәткүдәк йемәклик вә башқа кемигә керәклик болған йеқилғуларниң тәйярланғанлиқини, шундақла 16 нәпәр белиқчи пүтүнләй америка әскәрлириниң әскирий кийимлирини кийгәнликини дәлиллигән.

Ахирида биз бүгүнки сотқа қатнашқан хитай ишлири мустәқил тәтқиқатчиси ямадани зиярәт қилғинимизда у, бу һәқтә тохтилип мундақ деди:
-Бүгүнки сот хитай белиқчи кемилириниң японийә деңиз тәвәликигә кирип қанунсиз марҗан сүзүш делосиға четишлиқ әң ахирқи шәхсниң соти болуп, өткән йилниң өзидила хитай тәрәптин японийә деңиз тәвәликигә қанунсиз киргән кемиләрниң сани адәмни чөчүтиду. Мушу айниң 23-күниму йокоһамада буниңға охшаш бир қетимлиқ сот ечилди. японийә һөкүмити буниңға нисбәтән күчлүк бир қанун мақуллимиса, җуңголуқларниң бу хилдики һәрикити тохтимайду, дәп ойлаймән.

Юқириқи аваз улинишидин тәпсилатини аңлаң.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.