Tashqi ishlar ministiri ki shida: yaponiye xitayning herikitige hergiz yol qoymaydu

Xitay dölet mudapi'e ministirliqi tüzülgen sherq déngiz tewelikidiki hawa boshluqi mudapi'e qoghdash rayon belwéghi belgilimisini élan qilishi qarshiliq bildürüp yézilghan maqaliler.

11-Ayning 23-küni xitay dölet mudapi'e ministirliqi xitayning 1997-yili 3-ayning 14-küni hazirlighan “Xitay xelq jumhuriyitining dölet mudapi'e qanuni”, 1995-yili 10-ayning 30-küni testiqlan'ghan “Xitay xelq jumhuriyiti hawa boshluqi qanuni” we 2001-yili 7-ayning 23-küni élan qilin'ghan “Xitay xelq jumhuriyitining uchush yoli qa'ide-belgilimisi” ge asasen tüzülgen sherq déngiz tewelikidiki hawa boshluqi mudapi'e qoghdash rayon belwéghi belgilimisini élan qilishi yaponiyening küchlük qarshi turushigha uchridi.

“Kyodo” agéntliqining 24-noyabir xewer qilishiche yaponiye tashqi ishlar ministiri fumi'o ki shida muxbirlarning ziyaritini qobul qilghanda “Xitayning yaponiyening tupriqi bolghan sénkaku arili hawa boshluqini öz ichige alghan hawa boshluqi mudapi'e qoghdash rayon belwéghi qurushi bir tereplimilik heriket, yaponiye buninggha hergiz yol qoymaydu” dep öz naraziliqini bildürgen.

Xewerde, amérika hökümitining xitay terepke bu mesile üstide küchlük inkas qayturup, özining rayon bixeterlik mesiliside yaponiyening hemshériki ikenlikini eskertkenlikimu tilgha élin'ghan.

Nippon kézay shimbum gézitining 24-noyabiridiki xewiride xitay dölet mudapi'e ministirliqining sénkaku arili boshluqini öz ichige alghan hawa boshluqi qoghdash rayon belwéghini élan qilishi, okinawa ölkisidiki sénkaku arilining weziyitini téximu jiddiyleshturwetti. Xitay bu rayondiki hawa boshluqi mudapi'e rayoni belwéghini qoghdashni 23-noyabir etigen sa'et 10:00 din bashlap ijra qilidighanliqini we bu rayon'gha xitay hawa armiyisi özining jasusluq ayropilanlirini ewetkenlikini bildürdi” déyilgen.

Xewerde xitayning tu 154, y8 tipliq jasusluq ayropilanlirining xitayning sherq déngiz tewelikidin sénkaku ariligha kirgenlikini, yaponiye özini qoghdash hawa armiyisi derhal hujumgha ötüp xitay ayropilanliri bilen hawa boshluqida qarshilashqanliqini bildürgen.

Xewerde yene, xitay dölet mudapi'e ministirliqining bayanatida déyilgen xitayning hawa boshluqi mudapi'e qoghdash rayon belwéghi belgilimisige boysunmay bu rayon'gha kirgen her qandaq ayropilanning hujumgha uchraydighanliqi, emma yoluchilar ayropilanlirining bu belgilimining sirtida ikenliki, buning peqet herbiy ayropilanlarning uchushigha qaritilghanliqi körsitilgen.

Xewerde déyilishiche, 2012-yili 9-aydin bashlap yaponiye hökümiti shexslerdin sénkaku arili qatarliq arallarni sétiliwélip dölet igidarchiliqigha ötküzüwalghandin kéyin,xitayning bu rayon'gha köplep herbiy ayropilan we paraxot ewetishi köpeygenliki algha sürülgen shundaqla xitay dölet mudapi'e ministirliqining bayanatchisi yang yu jünning “Bu heriketler peqetla yaponiyening herikitini közitishtin ibaret” dégen sözimu körsitilgen.

Yomi'uri shimbun gézitining 24-noyabir xewiride “Xitayning yaponiye tupraqlirini öz ichige alghan hawa boshluqi mudapi'e qoghdash rayon belwéghini berpa qilishi bu rayonning weziyitini tolimu jiddiyleshturüwetti. Xitay belgilimige xilapliq qilghuchilargha herbiy ayropilan bilen taqabil turidighanliqini bildürdi we hetta waqti kelgende herbiy heriket qollinip étip chüshürüwitidighanliqinimu agahlandurdi. Bu, xitayning tunji qétim hawa boshluqida mudapi'e qoghdash rayon belwéghi qurushi, xitayning bu herikitini xitay dölet mudapi'e ministirliqining bayanatchisi yang yujun döletning igilik hoquqini, hawa boshluqini, tupriqini qoghdash üchündur dédi” déyilgen.

Xewerde؛ “Xitay ötken 12-aydin bashlap jasusluq közitish ayropilanlirini yaponiye tewelikige ewetip yaponiyege tajawuz qilish herikitini bashlighan. Shu sewebtin yaponiye öz hawa boshluqida mudapi'e körüsh belgilimisini otturigha qoyghan idi. Mana emdi xitay terep buninggha qarshi hawa boshluqi mudapi'e qoghdash rayon belwéghi belgilimisini élan qildi. Bu pilan xitay azadliq armiyisining pilani” déyilgen.

Xewerde yene 23-noyabir yaponiye tashqi ishlar ministirliqining asiya ishliri ishxanisining mes'uli junichi ihara tokyodiki xitay elchisi xen zuchyanggha téléfon qilip bu mesilide yaponiyening naraziliqni bildürüsh bilen birge, xitay terepning bu herikitining nahayiti xeterlik ikenlikini, oylimighan yerdin, oylimighan weqelerning yüz bérish éhtimalliqini alahide eskertken.

Emma tokyodiki xitay elchixanisining tor békitide körsitilishiche, xitay elchisi xen zuchyang yaponiye terepning naraziliqini ret qilip, xitay hökümitining birleshken döletler teshkilatining ehdinamilirige, xelq'ara qanunlargha boysun'ghan asasta, dölitining hawa boshluqi mudapi'e qoghdash rayon belwéghi belgilimisini élan qilghanliqini, buningda xitay hökümitining pütünley yolluq ikenlikini bildürgenliki körsitilgen.

Xitay xelq torining xewiride 21-noyabir xitay dölet re'isi shi jinping yéqinda déngiz armiyisining melum su asti paraxot bazisi ofétsir, eskerlirige bergen doklatida ularni partiyining qomandanliqini anglaydighan, mustehkem étiqad bilen urushta ghelibe qilalaydighan, qattiq sinaqqa berdashliq béreleydighan iqtidar, qehrimanlarche jeng istili, jan pida qilish rohi bilen yitilishi toghrisida yolyoruq bergen.

Axirida ziyaritimizni qobul qilghan yapon, xitay munasiwetliri tetqiqatchisi haruka xanim xitayning hawa boshluqi mudapi'e qoghdinish rayon belwéghini belgilishi toghrisida toxtilip mundaq dédi:
-Hazirqi waqitta, sherqiy déngiz rayon weziyiti tolimu xeterlik, bu rayonning weziyitini mölcherlesh tolimu qéyin, belkim oylimighan weqelerning yüz bérish éhtimalliqi yuqiri.

Awaz ulinishidin tepsilatini anglang.