Uyghurlar heqqide melumat toplash üchün xitay bezi türklerge ish teklipi sun'ghan

Türkiyediki Uyghurlar heqqide melumat toplash üchün xitay da'irilirining bir qisim türk yashlarni özliri üchün xizmet qilishqa teklip qilghanliqi ashkara boldi.

Uludagh jan isimlik bir türk yashning déyishiche, u yéqinda bir xitay ayal bilen tonushqan, xitay ayal özini “Muxbir” dep tonushturghan we uludagh janni xitay üchün xizmet qilishqa teklip qilghan. U yene uludagh jan'gha toxtamname we xizmet shertlirini ewetip, ankitni toshquzup imza qoyushni telep qilghan. 

Toxtamname in'glizche bolup uningda yézilishiche, istanbulning zeytinburnuda yashaydighan Uyghurlarning melumatliri, xususen qaysi Uyghurning qandaq késili bar? qaysi doxturxanida Uyghurlar köprek dawalinidu? qaysi doxturlar dawalaydu? qaysi doxturxanida Uyghur doxturlar bar? doxturxanilar we doxturlarning isim-familisi heqqide uchur toplap ewetishni telep qilghan. 

Biz bu heqte toluq melumatqa érishish üchün xitayning telipini ret qilghan türk ziyaliy uludagh jan bilen söhbet élip barduq. 

Muxbir: hörmetlik uludagh jan ependim, sizni bir xitay ayalning özi üchün ishleshke teklip qilghanliqidin xewer taptuq. Bu, qaysi türdiki xizmet iken? sizdin néme ish qilishingizni telep qildi, qandaq shertler bar iken? 

Uludagh jan: essalam eleykum, aldi bilen pütün Uyghur qérindashlargha we dunyadiki türklerge salam bérimen. Ikki ay ilgiri féysbokta alén isimlik bir qiz manga dostlishish telipi ewetti, méning sherqiy türkistan dawasi toghrisida melumatim bolghachqa, bu xitay qizning telipige heyran qaldim. Istanbulda we féysbokta men tonushidighan Uyghur dostlirim bar, shuning üchün u xitayning méni Uyghur dep chüshinip qélip féysbukta méni hésabigha qoshqanliqini chüshinip yettim. U méni qoshqandin kéyin manga xet yazdi we manga xizmet teklipi berdi. Özining “Zhurnalist” ikenlikini bildürdi. Uning üchün melumat toplap bersem heptide 500 dollar pul ewetidighanliqini sözlidi. Bu ishni yaxshi qilishimni telep qildi. Bu ishni téximu köp qilghanséri pul qoshup béridighanliqini sözlidi. Men bu qizdin shübhilendim. Qaysi türde xewer toplap ewetidighanliqimni sorudum. U Uyghurlar heqqide uchur toplishimni bildürdi. Shuningdin kéyin uning jasus ikenlikini jezmleshtürdüm. Xitay üchün jasusluq qilidighanliqini chüshinip yettim. Men bir türk milletperwer bolghanliqim üchün qattiq achchiqim keldi. Emma chandurmastin üzümni tutuwélip, téximu köp gepke sélishni toghra taptim. Yeni sherqiy türkistan dawasidin xewirim yoqtek bir usulda sözleshtim. 

Muxbir: siz u xitay qiz bilen qandaq uchrashtingiz? bir kim wasite boldimu?

Uludagh jan: men u qiz bilen peqet féysbokta alaqileshtim, u qizni körüp baqmidim. Soridim, emma türkiyede emeslikini dédi. Manga özi heqqide toluq melumat bermidi, sen peqet ishingni qil, dédi. Uchrishishqa bir kim wasite bolmidi, méning istanbulda yashaydighanliqimni we Uyghurlardin dostlirim barliqini bilip manga uchur qiptu. Qaysi gézitte ishleydighanliqinimu bilmeymen. Méni bek sadda dep chüshendi. Menmu bilip qalmisun, dep köp so'al sorimidim, ular üchün xizmet qilishni xalaydighanliqimni bildürüp aldidim. 

Muxbir: u xitay ayalning xizmet teklipini anglighandin kéyin ejeblendingizmu? qandaq oylidingiz? qobul qildingizmu? 

Uludagh jan: deslepte bu xizmet teklipige achchiqim keldi. Uyghurlarning sherqiy türkistanda tartqan dert-elemlirini bilimen. Zulum chékiwatqanliqini bilimen. Biz Uyghurlar bilen oxshash millet. Hemmimiz türk milliti. Men özümni sherqiy türkistan dawasining bir ezasi dep hésablaymen. Yighin-pa'aliyetlerge qatnishimen, istanbulda Uyghurlargha yardem qilimen. Iqamet ruxsiti élish üchün képil bolimen. Türk milletperwer bolghanliqim üchün xitayning u teklipini qobul qilmidim. Qanche köp pul bérishidin qet'iynezer, men Uyghur qérindashlirimni pul üchün satmaymen. Bundaq bir ishni qilmaymen. Shuning üchün uning teklipini qobul qilmidim. Emma deslepte qobul qilghandek chüshenchide bolup, men u qizdin xitay telep qilghan ishning höjjetlirini manga ewetishni telep qildim. 

Muxbir: néme sewebtin u xitayning ish teklipini qobul qilmidingiz?

Uludagh jan: men u qizning xitay ikenlikidin bashqa héch qandaq bir melumat tapalmidim, féysbuktiki sehipisi arisida xitaylar yoq, men buninggha qarapla jasus ikenlikini bilip yetken idim, emma bilmigen kishi bolup turup özümge ishendürüshke tirishtim. Men u qizning teklipini qobul qilmidim chünki men wetinimni söyimen, ejnebiylerning méning dölitimde jasusluq qilishigha ruxset qilmaymen. Yene bir tereptin Uyghurlar bizning öz millitimizdur, Uyghur qérindashlirimizni qoghdashmu bizning wezipimiz. Xitaylar Uyghurlargha zulum qiliwatidu. Menmu her bir Uyghurgha oxshash zalim xitay dölitige qarshi turimen. Haram pullar ularning bolsun, bu pullarni ular sherqiy türkistanni sümürüp qolgha keltürgen. Shuning üchün men héch qandaq bir jasusqa yardemchi bolalmaymen. Türkiyede her qandaq bir jasusning timsiqlap yürüshige yol qoymaymen 

Muxbir: sizge ish teklip qilghan xitay heqqide némilerni bilisiz? diqqitingizni tartqan bashqa shübhilik ehwallar barmu? 

Uludagh jan: méningche, u heqiqiy bir zhurnalist emes, esli ishi türkiyede jasusluq qilishtur. Men uni aldap turup höjjetlerni manga ewetishini telep qildim. Men u höjjetlerni tekshürüp chiqqanda közlirimge ishenmey qaldim. Chünki zeytinburnuda yashawatqan Uyghurlarning qaysi doxturxanilargha bérip dawalinidighanliqi, bu doxturxanilar we doxturlar toghrisida melumat telep qilghanliqini kördüm. Bu chong bir jasusluq, yeni ochuq ashkara bir jasusluqtur. Türkiye jumhuriyiti wetendashlirigha jasusluq qilishni teklip qilishimu chong bir jinayet. Bu mesile toghrisida bizning türkiye dölitining munasiwetlik idare-organlirini élxet arqiliq waqiplandurdum. Munasiwetlik jem'iyetlerge melumat berdim. Bu choqum bir jasusluqtur. 

Muxbir: sizche, xitaylarning bundaq ish teklipni qobul qilghan we ishlewatqan kishiler barmidu? siz tonumsiz?

Uludagh jan: méningche, bashqa kishilergimu bu ishni teklip qilidu. Türkiyede xitay jasuslirining barliqini jezm qilalaymiz. Men ilgiri xewerlerde xitayning istanbulda jasusliri barliqini oqughan idim. Xitay bezi kishilerni görüge élip, tehdit qilip bu ishni qilghuzarmish. Kimning ishlewatqanliqini bilmeymen. Bilip qalsam saqchigha melum qilimen. 

Muxbir: bu heqte türkiyediki we dunyaning oxshimighan jaylirida yashawatqan Uyghurlargha néme démekchi siz? qandaq tewsiyilerde bolisiz?

Uludagh jan: Uyghur qérindashlirimning heqiqeten qiyin bir dewrni béshidin ötküzüwatqanliqini bilimen. Xitay köpinchisining sherqiy türkistandiki a'ililirini görüge élip tehdit qiliwatqanliqinimu bilimen. Uyghur qérindashlirim, ijtima'iy taratqularda tonumighan kishilerge jawab bermisun. Uyghur qérindashlirimiz özlirining yalghuz emeslikini bilsun. Biz türkler Uyghurlarni söyimiz we her zaman ularning yénida bolimiz. Qolimizdin kélishiche ulargha yardemchi bolimiz. 

Muxbir: eger bir Uyghur siz duch kelgen ehwalgha duch kelse aldi bilen néme qilishi kérek? 

Uludagh jan: eger bir Uyghur mushundaq bir ehwalgha duch kélip qalsa, özliri yashawatqan rayondiki dölet organliri bilen alaqe qilsun, hergiz jiddiyliship ketmisun, dölet rehberliri choqum yardem qilidu. Bu xil kishilerdin kelgen uchurlarni achmisun, teleplirini orunlimisun. Ularning dégenlirini bir qétim qilip berse uningdin kéyin görüge élish tehdit qilish arqiliq telep qilghanlirini qilduridu. Hetta yashawatqan döletlerde jasusluq qilghanliqi üchün türmige tashlinidu. Emma dölet ademlirige xewer berse türkiye hökümiti Uyghurlargha yardem qilidu. Ularni qoghdaydu, musulman türk qérindashlirimiz bolghanliqi üchün türk xelqimu ularni yaxshi körimiz, biz ularning yénida bolimiz. Özlirige tehdit qilghan jasuslargha hergizmu bash egmisun, dölitimizning munasiwetlik idarilirigha melumat bersun.

Muxbir: bu sözlep bergenliringizni erkin asiya radi'osida élan qilsaq qoshulamsiz?

Uludagh jan: shundaq, erkin asiya radi'osida élan qilinishini qobul qilimen. Pütün Uyghur qérindashlirimgha salam we söygü yollaymen.  

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining re'isi hidayetullah oghuzxan, türkiyede yashaydighan Uyghur qérindashlarning herwaqit segek bolushini, xitayning her xil wasitilerni qollinip türkiyediki Uyghurlar heqqide melumat toplishigha yochuq échip bermeslikini tewsiye qildi. 

Hidayetullah oghuzxan sözide yene türkiye dölitige chaqiriq qilip, türkiye hökümitidin xitayning jasuslirigha cheklime qoyushini, Uyghurlarni qoghdashni we bu qétim otturigha chiqqan weqeni tekshürüp körüshini telep qildi.