Шаир каваи: бу шеирлар бизгә уйғур хәлқиниң һәқиқий тиниқлирини билдүрәләйду

Шаир макито каваи әпәнди

Канадада һиҗирәттә яшаватқан уйғур шаири әхмәтҗан османниң “аһ, уйғур туприқи” намлиқ шеирлар топлими японийәдә нәшр қилинғандин буян көплигән японлар җүмлидин японийә әдәбият саһәсидики журналистлар, шаирлар бу һәқтә түрлүк мақалиларни елан қилмақта.

10 - Май японийәдики нопузлуқ гезитләрдин бири болған “асаһи шимбун гезити” ниң “китаблар сәһиписи” гә журналист асами ханимниң “уйғур шеирлири” намлиқ мақалиси берилгән болуп, мәзкур мақалидә журналист асами ханимниң шаир әхмәтҗан осман билән елип барған сөһбәт хатириси берилип, униңда мундақ баян қилинған:“уйғурларға вәкиллик қилидиған һазирқи заман уйғур шаири әхмәтҗан османниң " аһ, уйғур туприқи" намлиқ шеирлар топлими япон тилиға тәрҗимә қилинип, саюша нәшрияти тәрипидин нәшр қилинди. Әхмәтҗан осман үрүмчидә туғулған, уйғур вә әрәб тиллирида шеир язиду. Бирақ униң шеирлириниң өз вәтинидә елан қилиниши чәкләнгән. Уйғур, тибәт районлирида хитай һөкүмитигә болған қаршилиқ һәрикәтлири давамлашмақта. Хитай уйғур, тибәтләрниң қаршилиқ һәрикәтлирини хитай дөлитиниң ички иши дәп бир тәрәп қилип йиғиштуриватиду. Уйғур шаири әхмәтҗан осман " мениң шеирлиримни оқуғанлар, уйғурларниң хитайлар билән тил вә мәдәнийәт җәһәттин түптин охшимайдиғанлиқини чүшиниду. Бир милләтниң мәдәнийитини бир милләт бастуруш арқилиқ йоқ қиливетиши әсла мүмкин әмәс" дәйду.”

Журналист асами сөһбәт хатирисидә йәнә, сөһбитимизниң давамида шаир әхмәтҗан осман өзиниң шеирлири һәққидә тохтилип:“мениң шеирлиримда һечқандақ сиясий ғәрәз йоқ. Лекин" түн қуяши" дегән шеиримдики: күндүзүмдә ай - юлтузлар/түнүмдә қуяш/, вәтән десәм ағзим қанар/қан бу/сөз әмәс!/ бәлким бу мисралардин кәң япон оқурмәнлири инсанлиқ һессиятидики уйғур миллитиниң азап - оқубәтлирини һес қилиши мумкин. Мениң шеирлиримда уйғурларниң инсанпәрвәрлики күйләнгән. Бу нуқтидин японийәлик оқурмәнләр уйғурларни техиму көп чүшәнсун дәп ойлаймән" деди дәйду.

Шаири әхмәтҗан османниң “аһ, уйғур туприқи” намлиқ шеирлар топлиминиң япон тилидики тәрҗимисини ишләшкә қатнашқан атағлиқ шаир, әдәбий тәрҗиман, роһий кесәлликләр дохтури, тиббий пәнләр доктори каваи әпәнди зияритимизни қобул қилип, алди билән уйғур тилида өзиниң салимини билдүрүп мундақ деди:

- Уйғур қериндашлар яхшиму сизләр,

Мән әхмәтҗан осман әпәндимниң шеирлирини муқәддәс муәллим билән бирликтә япончиға тәрҗимә қилған макито каваи болимән. Мән дохтур һәм шаир шундақла әдәбий тәрҗиман. японийәниң токйодин силәргә салам.

Шаир макито каваи бизгә өзиниң юқириқи уйғур тилидики йүрәк сөзлирини изһар қилип болғандин кейин, япон тилида әхмәтҗан османиң шеирлири вә китабқа язған кириш сөзи һәққидә өзиниң қарашлирини баян қилип мундақ деди:

- Әркин асия радийосида сөзләш пурситигә игә болғанлиқим үчүн силәргә рәһмәт ейтимән. Бу қиммәтлик пурсәттин пайдилинип пүтүн дунядики сөйүмлүк уйғур қериндашларға асияниң әң шәрқиғә җайлашқан японийәдин чин йүрәктин сәмимий салам йоллаймән. Мән йүрики ағриған, көңли биарам болған,роһий кесәлликә гирптар болған бимарларни давалашқа өзәмни атиған бир роһий кесәлликләр дохтури, шундақла өзәмни мәңгү шаир дәп һесаблайдиған бир японийәлик болимән. Биз японлар тинчлиқни сөйидиған, инсаний қәдир - қиммәтни һөрмәт қилидиған, инсаний һәқ - һоқуқ қоғдилидиған көп хил мәдәнийәтлик бир җәмийәт қурушқа тәлпүнимиз. Бу қетим нәшр қилинған “аһ, уйғур туприқи” намлиқ шеирлар топлимиға шаир әхмәтҗан осман японийәлик оқурмәнләргә кириш сөз орнида сөз йезип:" мениң япончә шеирлар топлимимниң нәшр қилиниши, японийә дөлитиниң дуняда тинчлиқ әң қәдирлинидиған, инсан һоқуқлири қоғдилидиған бир дөләт икәнликини шундақла инсанларниң сөз - пикир әркинликигә вә һоқуқиға һөрмәт қилинидиған мәдәнийәтлик вә демократик бир дөләт икәнликиниң испати" деди.

Юқириқи мениң ейтқан сөзлирим болса дәл әхмәтҗан осман әпәндиниң кириш сөзидики бу мәзмунларға йүрикимдин бәргән җаваблиримдур. Әхмәтҗан осман әпәндиниң шеирлиридики мәзмунлар мәтбуатлардики уйғурлар тоғрисидики һәрқандақ көз қарашлардин һалқип, уйғур хәлқиниң һәқиқий тиниқлирини бизгә билдүрәләйду шундақла муһаҗирәттики уйғур қериндашларниң вәтән сөйгүсини һес қилдуралайду.

Японлар билән уйғурларниң мунасивити қәдимий уйғур мәдәнийитиниң йипәк йоли арқилиқ японийәгә келишидин башланған. Бу қетим мениң уйғурчә шеирларни япончиға тәрҗимә қилишим бәлким мениң қенимда еқиватқан әҗдадлиримниң изнаси болса керәк дәп ойлаймән. Пүтүн дунядики уйғур қериндашларниң мениң сөзүмни аңлиғиниға рәһмәт ейтимән.

Юқириқи аваз улинишидин тәпсилатини аңлаң.