Türkiyediki Uyghurlar yerken “Ilishqu weqesi” shéhitlirini untumidi

Buningdin ikki yil awwal yeni 7 - ayning 28 - küni yeken nahiyesining élishqu, xangdi yézilirida qanliq toqunush partlap xitay hökümiti weqeni tik uchar, ademsiz ayropilanlar bilen qanliq basturghan we köp sanda kishi hayatidin ayrilip qalghan idi.

Xitay hökümiti bu weqede 98 ademning ölgenlikini, ölgenlerning 59 nepirining isyanchi, 37 nepirining puqra ikenlikini élan qilghan idi. Emma dunya Uyghur qurultiyining qarishiche, weqede az dégende 3000 dek puqra ölgen, nurghun adem iz - déreksiz yoq bolup ketken. Élishquning bezi kentliride adem qalmighan. Türkiyediki Uyghurlar bu shéhitlarni untumidi. Qeyseride ulargha atap qur'an tilawet qilip, du'a qildi.

28 - Iyul yeken ilishqu we xangdi yézilirida yüz bergen weqeni xatirilep türkiyediki tor gézitliride maqaliler élan qilindi. Qeyseridiki 1964 - yili Uyghur diyaridin kelgen Uyghurlar bilen 2014 - 2015 - yillirida malayshiya we tayland arqiliq qeyserige kelgen Uyghurlar ortaqliship bir yerge jem bolup Uyghur meschitide jüme namizi oqudi.

Namazdin kéyin ilishqu we xangdi yézilirida shéhit qilin'ghan kishilerge atap qur'ani kerim oqup du'a tilawet qilishti. Biz bu heqte tepsiliy melumat igilesh üchün bu pa'aliyetni uyushturghan sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyiti re'isi séyit tümtürk ependi hemde bu heqte maqale élan qilghan sherqiy türkistan wexpining sabiq re'isi hamut köktürk ependi bilen söhbet élip barduq.

Séyit tümtürk ependi bügün yeni 29 - iyul qeyseridiki Uyghur meschitide jüme namizi oqughandin kéyin, burun we yéngi kelgen Uyghurlar bir yerge jem bolup, yekenning ilishqu we xangdi yézilirida hayatidin ayrilghan shéhitlarni xatirilesh pa'aliyiti ötküzgenlikini bayan qildi.

Séyit tümtürk ependi özining yeken xangdi we ilishqu yéziliridin türkiyege kelgen Uyghurlardin igiligen melumatlargha asaslan'ghanda, bu weqede öltürülgen kishilerning sanining xitay da'iriliri dégendek 98 emes, minglighan kishining öltürülgenlikini, buni biterep organlarning éniqlap chiqishi kéreklikini tekitlidi.

Ilishqu we xangdi weqesi toghrisida izdinip maqale élan qilghan hamut köktürk ependi, bu heqte köp izden'gen bolsimu, xitayning qamal qiliwélishi bilen bu heqte heqiqiy ehwalni tepsiliy igiliyelmeywatqanliqini bayan qildi.

Hamut köktürk ependi ilishqu yézisigha 10 yashlarda barghanliqini, Uyghurlar zich olturaqlashqan, awat bir jay ikenlikini, her etiyazda her xil féstiwallar ötküzülidighan munbet bir jay ikenlikini eslep ötti.

Hamut köktürk ependi xangdi yézisining Uyghur tarixidiki ornining zor ikenlikini, Uyghur tarixidiki muhim shexsler yétishken bir jay ikenlikini, 1933 - yilida qeshqerde élan qilin'ghan sherqiy türkistan jumhuriyitining qurulushigha qatnashqan mehmet'émin islamining bu yerde tughulup chong bolghanliqini bayan qildi.

2014 - Yili 28 - iyul yeken weqesining zadi qandaq sewebler bilen otturigha chiqqanliqi, weqede qanchilik bigunah kishining öltürülgenliki hazirche éniq emes. Aldinqi küni erkin asiya radiyosining ziyaritini qobul qilghan yerlik saqchilar élishqu we yekenning mezkur weqedin kéyinki weziyiti heqqide toxtilishni ret qilghan bolsa, bezi yerlik ahaliler kochilarni qoralliq charlashning yenila mewjut ikenlikini bildürüshken idi.

Uyghur diyarida yüz bergen weqeler her yili türkiyediki Uyghurlar teripidin her xil yollar bilen xatirilinip kelmekte. Yekenning ilishqu we xangdi yézilirida yüz bergen 28 - iyul weqesimu bulardin biridur.